Don Quixote - Miguel de Cervantes

పాశ్చాత్య సాహిత్యంలో "తొలి ఆధునిక నవల"గా ప్రఖ్యాతి గాంచిన సెర్వాంటెజ్ "డాన్ క్విక్ సెట్" నవల చదవాలని చాలా కాలంగా అనుకుంటున్నదే. ఇలాంటి క్లాసిక్స్ ప్రత్యేకత ఏంటంటే, వాటిని చదవక ముందే అనేక రచనల్లో వాటిని గురించి చాలా సంగతులు వినో లేదా చదివో ఉంటాం. అలా ఈ నవల గురించి మునుపు రెండు మూడు రచనల్లో ప్రస్తావనలు చదివిన తర్వాత "డాన్ క్విక్ సెట్" మీద ఆసక్తి కలిగింది. ఇక ఈ కాలంలో చదవడానికి సమయం కేటాయించగలగడమే గొప్ప అనుకుంటే నా విషయంలో వెయ్యి పేజీల పుస్తకం అతి పెద్ద "డీల్ బ్రేకర్". అలా ఈ నవల ఉనికిని మర్చిపోయిన సమయంలో యాదృచ్ఛికంగా దీనికి తెలుగు అనువాదం కనిపించింది. ఎప్పుడో తోటి పుస్తకాలపురుగులెవరైనా షేర్ చేశారో, లేదా గూగుల్ వేటలో నాకే ఎప్పుడైనా కనిపించిందో కూడా గుర్తులేదు. ఏదేమైనా ఇది హార్డ్ డిస్క్లో ఓ మూలన దాక్కుని ఉంది. తర్వాతెప్పుడైనా చదువుదాంలే అనుకుంటే మళ్ళీ కనిపించడం కష్టం కాబట్టి, ఈసారి వాయిదా వెయ్యదల్చుకోలేదు.

Image Courtesy Google

ఇక మూలం తెలుగైతే తప్ప సాధారణంగా ఇలాంటి పుస్తకాలు ఇంగ్లీషులో చదవడమే తేలికనిపిస్తుంది నాకు. "డాన్ క్విక్ సెట్"ను తెలుగులోకి అనువదించిన విశ్వాత్ముల నరసింహమూర్తి గారు వెయ్యి పేజీల ఈ పుస్తకాన్ని మూడొందల పేజీలకు కుదించారు. ఈ పుస్తకం విషయంలో నాకు ఆ పేజీల సంఖ్య సౌకర్యంగా అనిపించింది :) దానికి తోడు కథ పరాయిదైనా చిక్కని తెలుగుదనంతో కూడిన చమత్కారాలూ, హాస్యం అచ్చంగా తెలుగు పుస్తకమే చదువుతున్నట్లు భ్రమింపజేస్తాయి.

లామంచా అనే గ్రామంలో సామాన్య కుటుంబీకుడైన డాన్ పొద్దస్తమానమూ  పుస్తకాలు ముందేసుకుని కూర్చునేవాడు. వీరుల, మహావీరుల గాథలన్నీ చదివి తలకెక్కించుకునేసరికి ఆయనలో ఒక వింతప్రవృత్తి మొదలవుతుంది. తాను కూడా మహావీరుణ్ణనిపించుకోవాలనీ, తన వీరగాథలు కూడా పుస్తకాల్లో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోవాలనీ కలలుకంటూ చివరకు ఒకరోజు బక్కచిక్కిన ముసలి గుర్రాన్ని ఎక్కి, అట్టముక్కలు అంటించిన ఉక్కు టోపీ, ముత్తాతల  కాలంనాటి తుప్పుపట్టిన కవచం ధరించి, పాత కత్తినొకదాన్ని తీసుకుని, శాంకో  పాంజా అనే బంటుతో కలిసి దుష్టశిక్షణ, శిష్టరక్షణ చెయ్యడానికి బయలుదేరతాడు. ఆ క్రమంలో అతడికి ఎదురయ్యే అనేక సరదా సంఘటనలను నవలగా రాసుకొచ్చారు సెర్వాంటెజ్. డాన్ స్వభావరీత్యా మంచివాడే అయినప్పటికీ అతనిలోని మూర్ఖత్వం, అజ్ఞానం కలబోసిన వెఱ్ఱితనం ఒక్క అతనికి తప్ప మిగతా అందరికీ తెలుస్తూనే ఉంటుంది.

డాన్ తన కాల్పనిక ప్రపంచాన్ని వాస్తవమని మనసావాచా నమ్మడం అందరికీ  ఆశ్చర్యం కలిగిస్తుంది. కానీ కాస్త నిశితంగా పరిశీలిస్తే ప్రతీ మనిషిలోనూ అంతర్లీనంగా ఒక "డాన్ క్విక్ సెట్" ఉంటాడేమో!! ప్రతీ మనిషీ తాను గొప్పవాణ్ణనీ, మంచివాణ్ణనీ, తనలో అనేక సుగుణాలున్నాయనీ నమ్ముతాడు. ప్రతీ మనిషి కథలోనూ తనకు తానే ఒక పెద్ద హీరో. నిజానికి అది మనకు మనం చెప్పుకునే కథ. మరి ఎదుటి మనిషి కూడా మనల్ని హీరోలాగే చూస్తున్నాడా? ఈ హీరో కథను మరొక వ్యక్తిని అడిగితే నిస్సందేహంగా దాన్ని అతడి దృష్టి కోణం నుంచే చెబుతాడు. ఆ కథలో మనం హీరో కాకపోవచ్చు, విలన్ కావచ్చు, లేదా మరో సహాయక పాత్రో, కమెడియన్ పాత్రో కావచ్చు. ఆ కథకూ, మన కథకూ పోలికలుండవు లేదా ఆ కథ యథాతథంగా మనం మన గురించి చెప్పుకుంటున్న కథలా అయితే ఉండదు. మనం వీరశూరాగ్రేసరుడు "డాన్ క్విక్ సెట్" అని మనం అనుకున్నట్లు ఇతరులు అనుకోకపోవచ్చు. మన జీవితాల గురించి మనం చెప్పుకునే కథలు వాస్తవంగా జరిగినదాన్ని ప్రతిబింబించడంలో చాలాసార్లు విఫలమవుతాయి. వాటిల్లో వాస్తవికత లోపభూయిష్టమైనది. అలాగని అవి పూర్తిగా అబద్ధాలనీ కొట్టిపారెయ్యలేం.

మూడేళ్ళ క్రితం అనుకుంటా నోబెల్ గ్రహీత జె. ఎమ్. కూట్సీ, సైకోథెరపిస్టు అరాబెలా కర్ట్స్ సంయుక్తంగా రాసిన 'ది గుడ్ స్టోరీ' అనే పుస్తకం చదివాను. అందులో వాస్తవానికీ, కాల్పనికతకూ మధ్య సంబంధాన్ని సైకో ఎనలిటిక్ విశ్లేషణల నేపథ్యంలో విస్తృతంగా చర్చించారు. అందులో కూడా 'డాన్ క్విక్ సెట్' నవల ప్రస్తావన వస్తుంది. ఈ కథలో డాన్ సృష్టించుకునే ఆదర్శవంత సత్యం (ideal truth) వాస్తవిక సత్యం (real truth) కంటే మెరుగైనదేమో అనిపిస్తుంది. నవల రెండో భాగంలో ఒక సందర్భంలో డాన్ తాను అశ్వారూఢుడయిన మహా వీరుడిని అన్న భ్రమ నుండి విడివడి ఇలా అంటాడు: "నాకు ఒక శూరుడి ధర్మం పట్ల నమ్మకముంది, నేను నా నమ్మకాలకనుగుణంగా మసలుకునే వ్యక్తిని. అలా చెయ్యడం ద్వారా మనిషిగా నన్ను నేను మెరుగుపరుచుకుంటాను. నేను మునుపటిలా స్పానిష్ సమాజంలో శిథిలమైపోతున్న నా భవంతిలో మరణం కోసం ఎదురుచూస్తూ దుర్భరమైన స్థితిలో ఉండడం మీకు ఇష్టమా? లేదా ఇప్పటిలా పేదలకు, అణగారిన వర్గాలకు, బాధితులైన స్త్రీలకూ రక్షకుడుగా ఉండడం ఇష్టమా? అయినా నా నమ్మకాలు మనిషిగా నా ఎదుగుదలకు తోడ్పడుతున్నప్పుడు మీరు వాటిని నాశనం చేసే ప్రయత్నం చేస్తున్నారెందుకు?"

డాన్ క్విక్ సెట్ మాటల్ని పరిశీలిస్తే మనిషి శారీరక, మానసికాభివృద్ధికి తోడ్పడుతున్నప్పుడు కొన్ని భ్రమలని కూడా వాస్తవాల్లా నమ్మడంలో కోల్పోయేదేముంటుంది అనిపిస్తుంది. మనిషి మానసికారోగ్యానికి అవసరమైన మోతాదులో కాల్పనికత చేసే మేలుని గురించి చెప్పడానికి ఇంతకంటే మంచి ఉదాహరణ నాకైతే కనపడలేదు. నేటి సమాజంలో శాస్త్ర సాంకేతికాభివృద్ధి కారణంగా సృజనాత్మకతకు తావివ్వని మితిమీరిన స్పష్టత, తార్కికత లాంటివి మనిషి మానసికాభివృద్ధిని అనేక విధాలుగా నిర్వీర్యం చేస్తున్నాయనడంలో సందేహం లేదు. డాన్ ఆదర్శవాదాన్ని ఆచరించకపోయినా అతడి ఆదర్శాల వల్ల ప్రపంచానికొరిగే నష్టమైతే లేదని శాంకో పాంజాతో సహా డాన్  అనుచరులందరూ ముక్తకంఠంతో తీర్మానిస్తారు. ఇటువంటి భ్రమల వల్ల ప్రపంచం మరికొంచెం సజీవంగా, వినోదాత్మకంగా మారుతుందని అభిప్రాయపడతారు. 

"We have art in order not to die of the truth." అంటారు ఫ్రెడ్రిక్ నీచ. అలాగని తన వాస్తవాన్ని కల్పిత కథనాలతో మార్చుకొనే స్వేచ్ఛ మనిషికి ఉందా అన్నది ప్రశ్నర్థకమే. డాన్ కు వాస్తవంలో వీలుకాని విషయాలు కాల్పనిక జగత్తులో సాధ్యపడ్డాయి. మన వాస్తవాన్ని మనకు వీలుగా మార్చుకోవడానికి సాహిత్యం అనంతమైన అవకాశాలిస్తుందనడానికి "డాన్ క్విక్ సెట్" కథ చక్కని ఉదాహరణ. సహజంగా ‘కథ’ అనగానే సత్యదూరమైనది, కాల్పనికమైనదీ అనే స్థిరాభిప్రాయం ఉంటుంది. కానీ ఫిక్షన్ అనేది పూర్తి నిజమూ కాదు, అబద్ధమూ కాదు. అది సమీకరణాల్లో కాన్స్టెంట్ లా సాపేక్షమైనది, అస్థిరమైనదీనూ. అటువంటి కాల్పనిక ప్రపంచంలో తమకు తోచిన సత్యాన్ని తూకం వేసి నిర్ణయించుకునే అవకాశం పాఠకులకు ఎప్పుడూ ఉంటుంది.

Desire - Haruki Murakami

ప్రేమకు భాష ఉన్నట్లే మనిషిలోని కోరికకు కూడా భాష ఉంటుందంటారు మురాకమీ. టైటిల్ కి తగ్గట్టు ఈ కథలన్నీ లాజిక్ కి ఎంతమాత్రం అందని కోరికను గురించి రాసినవే.  "What I wanted was to be one with her, with nothing coming between us."- దారినపోతున్న స్త్రీని చూసి ఒక యువకుడు మనసులో అనుకునే మాటలివి. మరి ఆ అమ్మాయి అందగత్తేనా అంటే, అదీ కాదుట. ఆమె ముక్కు చూసి ఆమెతో అమాంతం ప్రేమలో పడ్డానంటాడు. :) ఆమెతో మాట కలపడం కోసం ఆమెకో కథ చెప్తాడు. ఆకలి, వ్యామోహం, మనిషిలో రహస్యమైన కోరికలూ- వెరసి ఈ కథలన్నీ మనిషి అదుపులోలేని (?) 'కోరికను' గురించి రాసినవే.

Image Courtesy Google

రికవరీ మోడ్ లో ఉన్నప్పుడు మెదడు మీద భారం మోపే పుస్తకాల కంటే మగతలోనైనా చదివించగలిగే పుస్తకాలు అవసరమవుతాయి. మునుపు మురాకమీ రచనల్లో 'నార్వేయన్ వుడ్' తో పాటు ఇతరత్రా కొన్ని ఫిక్షన్, నాన్ ఫిక్షన్ రచనలు చదివాను గానీ ఆయన కథలతో నాకు పెద్దగా పరిచయం లేదు. ఇంట్లో ఉన్న పుస్తకాలు వెతికితే వింటేజ్ మినీస్ వారి ఈ 'డిజైర్' కనిపించింది.

ఇందులో మురకమీ కథల్లో వివిధ రచనల నుండి సేకరించిన ఐదు కథలున్నాయి. ఈ కథలన్నిటిలో మూలవస్తువు మనిషిలో మౌలికమైన  భావోద్వేగాలు, కోరికలు. మనిషిలో నాగరికతకూ, ఆధునికతకూ దూరంగా మరో ఆదిమమైన మనిషి ఉంటాడని సైకో ఎనాలిసిస్ చెబుతుంది. ప్రతి మనిషిలోనూ సమాజం హర్షించని కొన్ని ఆదిమ భావజాలాలు అంతర్లీనంగా ఉంటాయి. అవి కొన్ని కొన్ని సందర్భాల్లో అనుకోని విధంగా బయటకి వస్తుంటాయి. నిజానికి ఒక మనిషి మరో మనిషితో సులభంగా కనెక్ట్ అవ్వడంలో కూడా ఈ మౌలిక అంశాలే ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తాయి అనిపిస్తుంది. మనిషితనానికి దగ్గరగా ఉండే కొన్ని భావాలూ, భావజాలాలూ మరొక వ్యక్తిలో కనిపించినప్పుడు వాళ్ళు మనకు దగ్గర మనుషుల్లా అనిపించడం సహజం. అటువంటి వాళ్ళని సరదాగా "పార్టనర్ ఇన్ క్రైమ్" అంటూ ఉంటాం. వాళ్ళు ఎటువంటి జడ్జిమెంట్లు చెయ్యకుండా మనలోని మంచితో పాటు చెడుని కూడా సహానుభూతితో చూడగలరని నమ్ముతాం. 

ఈ కథల్లోని పాత్రలు తోటిమనుషులతో అటువంటి 'కనెక్షన్'ను వెతుక్కుంటాయి. "The Second Bakery Attack" కథలో కొత్తగా పెళ్ళైన జంట అర్థరాత్రి వేళ ఆకలి తట్టుకోలేక, ఇంట్లో ఏమీ లేకపోవడంతో ఒక బేకరీకి దొంగతనానికి బయలుదేరతారు. అంతవరకూ సమాజంలో హుందాగా జీవిస్తున్న ఈ జంటలో ఉన్నట్లుండి ఇటువంటి విచిత్రమైన కోరిక కలగడానికి కారణాలు భర్త కథగా చెప్పే అతని గతంతో ముడిపడి ఉంటాయి. మనిషిలో కొన్ని బలమైన కోరికలకు లాజిక్ అస్సలు ఉండదని చెప్పడమే మురాకమీ ఉద్దేశ్యం అనిపిస్తుంది. ఈ క్రింది వాక్యాలు చూడండీ, లావాలా ఎప్పుడు ఉబికి వస్తుందో తెలీని అదిమిపట్టిన కోరికకు ఎంత గాఢమైన వర్ణన!!

One, I am in a little boat, floating on a quiet sea. Two, I look down, and in the water I see the peak of a volcano thrusting up from the ocean floor. Three, the peak seems pretty close to the water’s surface, but just how close I cannot tell. Four, this is because the hypertransparency of the water interferes with the perception of distance.

I myself have adopted the position that, in fact, we never choose anything at all. Things happen. Or not.

‘The baker was a classical-music freak, and when we got there, he was listening to an album of Wagner overtures. So he made us a deal. If we would listen to the record all the way through, we could take as much bread as we liked.

రెండో కథ 'On Seeing the 100% Perfect Girl One Beautiful April Morning' కథతో చాలా మంది పాఠకులు సులభంగా కనెక్ట్ అవుతారు. జీవితంలో కొందరు తారసపడినప్పుడు తొలిపరిచయంలోనే "హీ/ షీ ఈజ్ ది వన్" అనిపిస్తుంది. అన్ని అడ్డుగోడల్నీ దాటుకుని మనలో మనకు తెలీని మరో మనిషిని వాళ్ళు గుర్తుపట్టినట్లు అనిపిస్తుంది. మళ్ళీ ఇక్కడా కూడా లాజిక్ పెద్దగా ఏమీ ఉండదు. మురాకమీ హీరో దారినపోతున్న ఒక అమ్మాయి ముక్కు తీరు చూసి ప్రేమలో పడ్డానంటాడు. :) 'అందం' సహజ నిర్వచనాలకి చాలా దూరంగా ఉండే ఆమె తన కంటికి జగదేక సుందరిలా అగుపించిందంటాడు. మరి దారినపోతున్న ఆమెతో ఎలా మాట కలపడం! ఎలా పరిచయం పెంచుకోవడం! వాళ్ళ కథ "హ్యాప్పీలీ ఎవర్ ఆఫ్టర్" అవుతుందా లేదా అన్నది కథ చదివి తెలుసుకోవాల్సిందే.

Wish I could talk to her. Half an hour would be plenty: just ask her about herself, tell her about myself, and – what I’d really like to do – explain to her the complexities of fate that have led to our passing each other on a side street in Harajuku on a beautiful April morning in 1981. This was something sure to be crammed full of warm secrets, like an antique clock built when peace filled the world.

After talking, we’d have lunch somewhere, maybe see a Woody Allen movie, stop by a hotel bar for cocktails. With any kind of luck, we might end up in bed.

Potentiality knocks on the door of my heart.

Now the distance between us has narrowed to fifteen yards.

'Birthday Girl' కథ కాస్త క్రిప్టిక్ గా అనిపిస్తుంది. తన పుట్టినరోజు కానుకగా ఆ 20 ఏళ్ళ అమ్మాయి ఏం కోరుకుందో, ఆ వృద్ధుడు ఆమెకు ఏమి కానుక ఇచ్చారో పాఠకుల ఊహకే వదిలేస్తారు రచయిత. 'Samsa in Love' కథను కాఫ్కా 'మెటమార్ఫసిస్' నేపథ్యంగా తీసుకుని రాశారు మురాకమీ. కోరికనూ, వ్యామోహాన్నీ కొత్త వెలుగులో చూపించే ప్రయత్నం చేసిన ఈ కథ ఇందులోని మిగతా కథలన్నిటికంటే భిన్నంగా ఉంటుంది. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని వాక్యాలు :

ONCE UPON A time, there lived a boy and a girl. The boy was eighteen and the girl sixteen. He was not unusually handsome, and she was not especially beautiful. They were just an ordinary lonely boy and an ordinary lonely girl, like all the others. But they believed with their whole hearts that somewhere in the world there lived the 100% perfect boy and the 100% perfect girl for them. Yes, they believed in a miracle. And that miracle actually happened. One day the two came upon each other on the corner of a street.

They should never have undertaken it, because they really and truly were each other’s 100% perfect lovers, and it was a miracle that they had ever met. But it was impossible for them to know this, young as they were. The cold, indifferent waves of fate proceeded to toss them unmercifully.

When they awoke, their heads were as empty as the young D. H. Lawrence’s piggy bank.

But the glow of their memories was far too weak, and their thoughts no longer had the clarity of fourteen years earlier. Without a word, they passed each other, disappearing into the crowd. Forever. A sad story, don’t you think?

‘Hey, bumpers are made for denting.’

‘No matter what they wish for, no matter how far they go, people can never be anything but themselves. That’s all.’

THE STORY HE told me came out after we had knocked around other topics over some wine, so strictly speaking it might not be altogether true. There are parts I didn’t catch, and details I’ve kind of imagined and woven in. And to protect the real people in it, I’ve changed some of the facts, though this doesn’t have a bearing on the overall story. Still, I think things took place pretty much as set out. I say this because though I might have forgotten some of the details, I distinctly recall the general tone. When you listen to somebody’s story and then try to reproduce it in writing, the tone’s the main thing. Get the tone right and you have a true story on your hands. Maybe some of the facts aren’t quite correct, but that doesn’t matter – it actually might elevate the truth factor of the story. Turn this around, and you could say there are stories that are factually accurate yet aren’t true at all. Those are the kind of stories you can count on being boring, and even, in some instances, dangerous. You can smell those ones a mile away.

Every Time I Find the Meaning of Life, They Change It: Wisdom of the Great Philosophers on How to Live - Daniel Klein

ఆదర్శంగా జీవించడానికి సార్వజనీనమైన బ్లూ ప్రింట్ ఇదీ అంటూ ప్రత్యేకంగా ఏదీ ఉండదు. అది ప్రతీ మనిషికీ 'టైలర్ మేడ్' కొలతలతోనే వస్తుంది. అందుకే ఇతరుల నిర్వచనాలను మనం బట్టీపట్టడం వల్ల ప్రయోజనం లేదు. ఈ విషయంలో ఎవరి నిర్వచనాలు వాళ్ళవే. కానీ మన పూర్వీకుల నుండీ, తమ అనుభవాలను అక్షరీకరించిన తత్వవేత్తల నుండీ మనం ఎంతో నేర్చుకోవచ్చు. ఎటొచ్చీ ఒక వయసులో ఒక ఫిలాసఫీ సరైనదనిపిస్తే, మరో వయసులో మరో ఫిలోసఫీ సరైనదనిపిస్తుంది. దీనికి తోడు మారుతున్న సంస్కృతులతో బాటు సందర్భానుసారం కొత్త కొత్త ఫిలాసఫీలు పుట్టుకొస్తున్నాయి. అందుకేనేమో అమెరికన్ సోషల్ ఫిలాసఫర్, థియలోజియన్ Reinhold Niebuhr- “Every time I find the meaning of life, they change it.” అన్నారు.

Image Courtesy Google

ఏ తాత్విక మార్గాన్ని అనుసరించాలో తెలీని సందిగ్ధతల మధ్య అనేక తత్వాలను సమన్వయం చేస్తూ జీవితానికి మనదైన సొంత ఫిలాసఫీ తయారుచేసుకోవడం అవసరమని అనుకున్నారో ఏమో డేనియల్ క్లైన్ ముప్పైల వయసులో తనను ప్రభావితం చేసిన సిద్ధాంతాలను ఎప్పటికప్పుడు కోట్స్ రూపంలో ఒక పుస్తకంగా రాసిపెట్టుకునేవారు. అలా క్లైన్ చదివిన పుస్తకాల నుండి ఒక్కో సిద్ధాంతాన్నీ తన దృక్కోణం నుండి చూస్తూ రాసిన పుస్తకమే ఈ "Every Time I Find the Meaning of Life, They Change It". డేనియల్ క్లైన్ ను ఆరేడేళ్ళుగా చదువుదామనుకున్నా ఈ పుస్తకం కనిపించగానే టైటిల్ చాలా ఆసక్తికరంగా అనిపించి వెంటనే చదివేలా చేసింది.

నేను ఇరవైలలో చదివిన ఆల్బర్ట్ కామూ, జిడ్డు కృష్ణమూర్తి, హెర్మన్ హెస్, ఆండ్రే గిడే లాంటి వాళ్ళతోబాటు తరువాతి కాలంలో చదివిన స్టాయిక్, ఈస్టర్న్ ఫిలాసఫీలు క్రమేపీ ఫిలాసఫీపై ఒకప్పటి ఆసక్తిని సడలించాయి. సత్యశోధన విషయంలో ఏ సంస్కృతికి చెందిన ఎంత గొప్ప తత్వమైనా చివరకు హ్యూమన్ మోర్టాలిటీ దగ్గరకే వచ్చి ఆగిపోయేది. తత్వవేత్తలందరూ యెటువంటి భాష వాడినా, ఏ శైలిలో చెప్పినా కర్మ సిద్ధాంతామనే ఒకే ఒక్క సత్యాన్ని మళ్ళీ మళ్ళీ చెప్పినట్లనిపించేది. ఈ పుస్తకం మునుపు చదివిన ఆ  ఫిలాసఫీలన్నిటినీ మరోసారి పునఃశ్చరణ చేసుకునే అవకాశం ఇచ్చింది.

క్లైన్ ఈ పుస్తకాన్ని స్టాయిక్స్ మొదలు పలువురు ప్రపంచ ప్రసిద్ధ తత్వవేత్తల సిద్ధాంతాలకు తన జీవితానుభవాలతో కూడిన ఆసక్తికరమైన విశ్లేషణల్ని జతచేస్తూ పిచ్చాపాటీ కబుర్లు చెబుతున్నట్లు రాశారు. అందువల్ల లోతైన తాత్విక చర్చలే అయినప్పటికీ ఈ పుస్తకంలోని అంశాలన్నీ సరళంగానూ, అదే సమయంలో ఆహ్లాదంగానూ అనిపిస్తాయి. క్లైన్ క్లిష్టమైన సమయాల్లో నిరాశానిస్పృహలు ఆవహించినప్పుడు ఈ తత్వాలని తన జీవితానికి అన్వయించుకున్న తీరు నాకు బాగా నచ్చింది. ఎంతగా అంటే నాక్కుడా ఇటువంటి జర్నల్ ఒకటి రాసుకోవాలనుకునేంతగా.

హెడోనిస్ట్ అయిన గ్రీకు తత్వవేత్త ఎపిక్యూరస్- “Do not spoil what you have by desiring what you have not; remember that what you now have was once among the things you only hoped for.” అంటారు. దాన్నే మరో విధంగా చెప్పారు ఎమెర్సన్- “We are always getting ready to live, but never living.”

ఎపిక్యూరస్ లాంటి స్టాయిక్లు ఆదర్శ జీవన మార్గానికి శాస్త్రీయంగానూ, నైతికంగానూ కూడా ఆమోదయోగ్యమైన ఆరోగ్యకర విధానాలను మనముందుంచినా, వాటిని కాలంచెల్లిన తత్వాలుగా తీసిపారేసి ఆధునికత పేరిట వెర్రితలలు వేస్తున్న నేటి తాత్విక (?) ప్రమాణాల గురించి ఇందులో విస్తృతంగా చర్చించారు క్లైన్. ఆధునిక మానవుడికి జరామరణాలు లేని మనుష్య జన్మ కావాలి. మరో భావోద్వేగానికి తావులేని శాశ్వతానందం కావాలి. ఎపిక్యూరస్ ప్రతిపాదించిన సిద్ధాంతాలను అదే హెడోనిస్ట్ వర్గానికి చెందిన బ్రిటిష్ ఫిలాసఫర్ డేవిడ్ పియర్స్ లాంటివాళ్ళు పురోగతి పేరిట ఎలా వక్రీకరించారో క్లైన్ విశ్లేషణలు చదివితే అర్థమవుతుంది.

“Genetic engineering and nanotechnology will abolish suffering in all sentient life. This project is ambitious but technically feasible. It is also instrumentally rational and ethically mandatory.” — David Pearce, British Philosopher (1960– ), Hedonist.

డేవిడ్ పియర్స్ "ఫీల్ గుడ్ ఉటోపియా" ప్రకారం మనిషి నిరంతరం ఆనందంగా మాత్రమే ఉండడానికి "సింథెటిక్ మూడ్స్" సృష్టించడంలో తప్పులేదు.  నిజానికి యాంటీ డిప్రెషన్ పిల్స్ లాంటివి చేసే పని కూడా అదే. మనిషికి మోర్టాలిటీ చేధించలేని పజిల్ అయితే, "శాశ్వతానందం" (అత్యాశ / విపరీతం?) అందని ద్రాక్షలాగా ఊరిస్తున్న లక్ష్యం. నిజానికి ఆదర్శ జీవితానికి అర్థాన్నిచ్చే అన్ని నిర్వచనాలూ ఆ "ఆనందం" అనే సో కాల్డ్ బ్రహ్మపదార్థం దగ్గరకే వచ్చి ఆగుతాయి. కానీ ఆధునిక తరం ఆ ఆనందం శాశ్వతం కావాలనుకుంటోంది. ఒకసారి క్లౌడ్ 9 అనుభవం చవిచూశాక మరో అనుభవం దానికంటే ఖచ్చితంగా గొప్పదై ఉండాలి. నిరంతరం డోపమైన్ హిట్స్ దొరకడం, ఆనందడోలికల్లో తేలియాడడం కుదిరేపని కాదు కాబట్టి సమస్త సౌకర్యాలూ ఉన్నా, దేనికీ లోటు  లేకపోయినా నేటి తరం డిప్రెషన్తో బాటు పలు మానసిక వైకల్యాలతో సతమతమవుతోంది. ఎంత నింపినా నిండని చిల్లు కుండలాంటి మనిషి కోర్కెల్ని భర్తీ చెయ్యడానికి అనేక వినోదప్రధానమైన అంశాలు తెరమీదకొచ్చాయి. ప్రతీ సమస్యకూ పరిష్కారం ఉండే తీరాలని నమ్మే సైన్సు జెనెటిక్ ఇంజనీరింగ్, నానో టెక్నాలజీ మనిషికి అన్ని బాధలనుంచీ విముక్తి కలిగించి శాశ్వతానందాన్నిస్తాయని నమ్మబలుకుతోంది. ఇది అత్యాశే అయినా అసంభవం కాదంటూ శాస్త్రవేత్తలు ఈ దిశగా పరిశోధనలు మొదలుపెట్టారు.

డేవిడ్ పియర్స్ వాదనను సవాలుచేసే కథ “Escape from Spiderhead” గురించి రచయిత ప్రస్తావించగా ఆ కథ వెతికి చదివాను. "Lincoln in the Bardo" రచయిత జార్జ్ సాండర్స్ రాసిన ఆ కథనే నెట్ఫ్లిక్స్ మూవీగా కూడా తీశారట (క్రిస్ హెమ్స్వర్త్ హీరో). నేనా సినిమా ఇంకా చూడలేదు. ఈ కథలో ప్రధాన పాత్రధారిపై "మైండ్ అండ్ ఎమోషన్ ఆల్టరింగ్ డ్రగ్స్"ని ప్రయోగిస్తారు. 'మోబి ప్యాక్' అనే ఒక పరికరాన్ని సర్జరీతో శరీరానికి అమర్చి పరిశోధనలు చేస్తారు. ఆ ప్రయోగంలో భాగంగా అతడిని హెథర్ అనే స్త్రీతో కలిపి ఒక గదిలో ఉంచుతారు. ప్రొటగోనిస్ట్ కి మునుపు ఎంతమాత్రమూ ఆకర్షణ లేని హెదర్ తో లవ్ డ్రగ్ ఇచ్చిన తరువాత విపరీతమైన వ్యామోహంలో పడిపోతాడు. హెదర్ కు కూడా ఆ డ్రగ్ ఇస్తారు. ఆ గదిలో ఇద్దరూ చాలా ప్యాషనేట్ గా ఒకటవుతారు. ఈ లవ్ డ్రగ్ గురించి చదువుతున్నప్పుడు షేక్స్పియర్ "A Midsummer Night's Dream"లో 'లవ్ పోషన్' గుర్తొచ్చింది. విచిత్రమేమిటంటే, హెథర్ తనకు సరైన జోడు అనుకున్నప్పటికీ, ఆ రసాయనాల ప్రభావం తగ్గగానే ఆమెను పూర్తిగా పట్టించుకోవడం మానేస్తాడు. రేచల్ అనే మరో అమ్మాయితో ఇదే ప్రయోగాన్ని మళ్ళీ చేస్తారు. అప్పుడు కూడా అతడికి రేచల్ తన "వన్ ట్రూ లవ్" అనే  అనిపిస్తుంది.

Says the protagonist: “Soon my memory of the perfect taste of Heather’s mouth was being overwritten by the current taste of Rachel’s mouth, so much more the taste I now desired. I was feeling unprecedented emotions, even though those unprecedented emotions were (I discerned somewhere in my consciousness) exactly the same emotions I had felt earlier, for that now unworthy-seeming vessel Heather. Rachel was, I mean to say, it.”

Sublime love, total delight in finding one’s long-desired soul mate, is thus reduced to drops of a drug. And once the experimental subject knows that, strong as his current feelings are, he realizes that ultimately his love is meaningless. (Of course, some readers may see Saunders’s tale as wicked commentary on the undrugged, but nonetheless fickle, human heart.)

“Neuromodulation of mood”తో భావోద్వేగాలను నియంత్రించి మనిషికి ఆనందం తప్ప చిన్న బాధ కూడా కలగకుండా చూడడం సాధ్యమే గానీ, "ఇది సరైనా మార్గమేనా?" అన్నది అసలు ప్రశ్న. వీటివల్ల మిగిలేది కష్టం, కన్నీరు తెలీని డొల్లజీవితాలేగా! మరో హెడోనిస్ట్ గ్రీకు తత్వవేత్త అరిస్టిపస్ కూడా పియర్స్ వాదనలకు తీసిపోకుండా, సంతోషాన్ని సాధించడానికి నైతిక విలువల్ని పట్టించుకోనవసరంలేదని అంటారు. 

“The art of life lies in taking pleasures as they pass, and the keenest pleasures are not intellectual, nor are they always moral.” - Aristippus, Greek/Libyan Philosopher (435–356 BC).

ఇకపోతే ఫిలాసఫీలన్నీ మంచివే కాదు కదా! మంచి-చెడుల బేరీజు వేసుకుని చదివిన ప్రతీ తత్వం మనపై ప్రభావం చూపించకుండా జాగ్రత్తపడడం కూడా అవసరం. ఒకప్పుడు టాల్స్టాయ్ ని చదువుతున్నప్పుడు జీవితపు చివరి దశలో జర్మన్ తత్వవేత్త ఆర్థర్ షోపెన్హార్ ప్రభావం టాల్స్టాయ్ పై తీవ్రంగా ఉండేదని తెలిసింది. షోపెన్హార్ నిరాశావాదం నుండి సాక్షాత్తూ టాల్స్టాయే తప్పించుకోలేకపోయారు. 20వ శతాబ్దపు తత్త్వవేత్త బెర్ట్రాండ్ రస్సెల్ ఈ పుస్తకంలో షోపెన్హార్ పై చేసిన విమర్శల గురించిన ప్రస్తావన చదివినప్పుడు టాల్స్టాయ్ గుర్తొచ్చారు. షోపెన్హార్ తన జీవితంలో కడు దుర్భర పరిస్థితుల్లో రాసిన రాతలకీ, ఆ రాతల ద్వారా వచ్చిన డబ్బు, కీర్తితో తరువాత కాలంలో గడిపిన విలాసవంతమైన జీవితానికీ అస్సలు సంబంధమేలేదంటారు రస్సెల్.

The twentieth-century philosopher Bertrand Russell, by all accounts a generally charitable man, thought that Schopenhauer was a consummate hypocrite. Wrote Russell: “He habitually dined well, at a good restaurant; he had many trivial love-affairs, which were sensual but not passionate; he was exceedingly quarrelsome and unusually avaricious. . . . It is difficult to believe that a man who was profoundly convinced of the virtue of asceticism and resignation would never have made any attempt to embody his convictions in his practice.”

ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే అనేక తత్వాలను లోతుగా చర్చిస్తూ క్లైన్ రాసిన ఈ పుస్తకం పాఠకులకు ఒక పూర్తి స్థాయి "ఫిలాసఫీ బఫే"లా ఉంటుంది. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని వాక్యాలు : 

In the 1960s and 1970s, the idea of finding one’s true self and giving it full expression was very much in the air. In pursuit of this goal, many of us went into psychoanalysis or group therapy, practiced Transcendental Meditation, imbibed mind-expanding drugs, and engaged in talk marathons during which we tried to strip away all artifice, all delusion, all the bullshit we habitually told one another. I remember that many a romance and friendship was wrecked along the way.

Wrote Leopardi, “If all you seek from something is pleasure, you’ll never find it.

To feel pleasure in any act or activity, you have to pursue some end other than pleasure. To put it another way, the pursuit of happiness is a guaranteed dead end,

Woody Allen: “My one regret in life is that I am not someone else.”

Albert Einstein expressed this late-in-life phenomenon beautifully when he wrote, “I live in that solitude which is painful in youth, but delicious in the years of maturity.”

One thing about living in a psychological era is that few people give credence or value to a philosophical perspective. In our period, despairing of finding any meaning in life is rarely considered a sincerely held worldview; no, it is a sickness that needs to be cured.

“Estragon: We always find something, eh Didi, to give us the impression we exist? “Vladimir: Yes, yes, we’re magicians.”—SAMUEL BECKETT, IRISH NOVELIST AND PLAYWRIGHT (1906–1989), ABSURDIST

But the ultimate absurdist gag is the one about the human being looking for life’s meaning when there isn’t any to be found.

So off Horner goes to the doctor’s clinic, Remobilization Farm, for therapy that includes reading both the works of Sartre and the World Almanac. Until Horner gets a hold on his life, the doctor prescribes a method for making his daily choices: “[D]on’t let yourself get stuck between alternatives, or you’re lost. You’re not that strong. If the alternatives are side by side, choose the one on the left; if they’re consecutive in time, choose the earlier. If neither of these applies, choose the alternative whose name begins with the earlier letter of the alphabet. These are the principles of Sinistrality, Antecedence, and Alphabetical Priority—there are others, and they’re arbitrary, but useful.”

The doctor’s treatment for overcoming choice-making paralysis then goes on to “mythotherapy,” adopting “masks” to abolish the ego by acting out symbolic roles. This is Existentialism gone wacky.

Like many people I know, I sometimes feel guilty for living in a fortunate bubble, one where too often I am oblivious to the evil running like a mad dog through the bigger world. Being a hedonist with a conscience can be demoralizing. It turns out that this business of feeling good often comes at the price of somebody else’s deprivation, and then I have to consider which is more important to me: feeling good or being good?

“People deserve much less punishment, or even perhaps no punishment, for what they did many years ago as compared to with what they did very recently. - Derek Parfit, British Philosopher (1942– )

When Wittgenstein says that “eternal life belongs to those who live in the present,” he is suggesting that this kind of eternal life is available only to certain people and not to others.

“The unexamined life is surely worth living, but is the unlived life worth examining?” —Adam Phillips. (British Psychoanalyst and Philosopher (1954– )

Often, Niebuhr displayed a sense of humor about what he saw as man’s predicament. He concluded one sermon by saying, “What a contradiction—to be the judge of all things and yet to be a worm of the earth.” Not exactly a thigh-slapper, but not bad for a sermon.

Like political creeds and advertising slogans, philosophies of life arise and fall in a culture.

The Gate - Natsume Sōseki

కొన్నేళ్ళ క్రితం శామ్యూల్ బెకెట్ రచన "Waiting for Godot" చదివాను. పుస్తకం అయిపోవస్తున్నా విచిత్రంగా కథ మాత్రం ముందుకెళ్ళడం లేదు. సగానికి వచ్చేసరికి అసలు రచయిత ఏం చెప్పాలనుకుంటున్నారో అర్థంకాక తలపట్టుకున్నాను. ఏదేమైనా చదవడం పూర్తిచేశాక, "The art of nothing happening" is an art in itself అని గ్రహింపుకొచ్చింది. ఇప్పుడు బెకెట్ పుస్తకం ఎందుకు గుర్తొచ్చిందీ అంటే- జాపనీస్ రచయిత నాట్సూమీ సొసెకీ నవల "ది గేట్" చదివినప్పుడు కూడా దాదాపు అటువంటి అనుభవమే ఎదురైంది.

Image Courtesy Google

"Life is what happens to you while you're busy making other plans." అంటారు జాన్ లెనన్. జీవితంలో మనకి నిరంతరం ఏదో ఒక విషయం జరుగుతూ ఉండాలి. ముఖ్యంగా ప్రతి క్షణం ప్రత్యేకమైనదేదీ జరగకపోవడం మన దృష్టిలో జీవించడంలోకి రాదు. జీవితం పట్ల ప్రశాంతమైన నిర్లిప్తతను కేవలం రోజులు వెళ్ళదీయడంగా భావిస్తుంది నేటి తరం. ఈ భావన ఆధునిక సంస్కృతిలో మరింతగా పెరిగింది. అందుకే నేడు ఏమీ జరిగే అవకాశంలేని సామాన్యమైన కాలాన్ని పూరించుకోడానికి సినిమాలూ, మాల్స్, ట్రావెలింగ్, షాపింగ్, వండర్ ల్యాండ్స్, కేఫ్స్, పార్టీస్, మ్యూజిక్ షోస్- ఇలా లెక్కకుమించిన వినోదప్రధానమైన మార్గాలున్నాయి. ఇవన్నీ ఉపరితలంలో మనం సంతోషంగానే ఉన్నామన్న భ్రమను కలుగజేసి సుఖంగా జీవిస్తున్నామన్న భరోసా ఇస్తాయి. అటువంటి తాత్కాలికమైన డోపమైన్ హిట్స్ కోసం, అడ్రినలిన్ రష్ కోసం నిరంతరం అర్రులు చాస్తున్న తరం మనది.

హెర్మన్ మెల్విల్లే కథ "బార్టిల్‌బై ది స్క్రీవెనర్"లో "I prefer not to" అని కార్యాచరణకు సుముఖంగా లేని కథానాయకుడిలాగే సొసెకీ నవలలోని పాత్రలు కూడా కార్యాచరణకు సుదూరమైన వ్యక్తిత్వంతో కనిపిస్తాయి. వీళ్ళకి ఏ విషయంలోనైనా ఒక నిర్ణయానికి రావడం అత్యంత కష్టమైన పని. అలాగని  వాళ్ళని సోమరులనుకుంటే పొరబాటే. వాళ్ళు నిరంతరం ఏదో ఒక పని చేస్తూనే కనిపిస్తారు. కానీ అవేమీ గొప్ప గొప్ప పనులు (?) కావు. ఇందులో  కథానాయకుడి సోసుకే తన స్నేహితుడి భార్యను వివాహం చేసుకున్నందుకు అపరాధభావంతో జెన్ మార్గాన్ని అనుసరించాలని ప్రయత్నిస్తాడు. నవల మొదట్నుంచీ చివర వరకూ ప్రధాన పాత్ర 'సోసుకే'తో సహా అతడి భార్య ఓయోనే, తమ్ముడు కొరోకూ, స్నేహితుడు మొదలైన పాత్రలన్నీ తమ దైనందిన జీవితంలో సర్వసాధారణమైన పనుల్లో నిమగ్నమైపోయి కనిపిస్తారు. కొన్ని సందర్భాల్లో అతి పెద్ద సమస్యల (ఆర్ధిక/సామజిక) నుండి మొహం చాటేస్తున్నారని  కూడా అనిపిస్తుంది. రోజులు, నెలలు గడిచిపోతున్నా వాళ్ళ జీవితాల్లో పెద్దగా చెప్పుకోదగ్గ విషయాలేవీ జరగవు. నిజానికి వాళ్ళందరూ తమ చేతుల్లో లేని సమస్యల్ని కాలానికీ, విధికీ వదిలేసి తమ ముందున్న ముఖ్యమైన పనులపై మాత్రమే దృష్టి పెట్టడం చూస్తాం. మన జీవితం మన చేతుల్లోనే ఉందనీ, ప్రతీ సమస్యనూ మనం తక్షణమే ఎదుర్కోవాలనీ (action) బోధించే కర్మ సిద్ధాంతాన్ని ఒకరకమైన అనాసక్తితో, నిర్లిప్తతతో ప్రశ్నిస్తుందీ నవల.

ఒక సందర్భంల్లో సోసుకే భార్య జబ్బుపడుతుంది. ఆసరికే విసిగిపోయిన పాఠకులం ఆమెకేమవుతుందో అని కాస్త కుతూహలంగా ఎదురుచూస్తాం. కానీ ఏమీ జరగదు. చివర్లో జెన్ మార్గాన్ని వెతుక్కుంటూ వెళ్ళిన సోసుకేకి హెర్మన్ హెస్ 'సిద్ధార్థ' తరహాలో జ్ఞానోదయం అవుతుందేమో అని ఆత్రంగా ఎదురుచూస్తాం. ఎటువంటి ఉపన్యాసాలూ లేకుండానే ఆ సందర్భం కూడా ముగిసిపోతుంది. కానీ నిశితంగా గమనిస్తే సొసెకీ నవలలో కథంతా 'బిట్వీన్ ది లైన్స్' జరుగుతూ ఉంటుంది. నవలలో 'Loud revelations' లేని మౌనంతో కూడిన సందర్భాలూ, సన్నివేశాలూ చెప్పే కథే ఎక్కువ.

ఎటువంటి ప్రయాసలూ, ప్రయత్నపూర్వకమైన వినోదాలూ లేకుండా రోజువారీ జీవితాన్ని యధాతథంగా అంగీకరిస్తూ ఉన్నదున్నట్లుగా జీవిస్తే ఎలా ఉంటుందో సొసెకీ నవలలోని జీవితాల్ని చూస్తే అర్థమవుతుంది. నిజానికి క్షణం తీరికలేని ఆధునీకరణను సంతరించుకున్న నేటి జపాన్ కీ సొసెకీ రచనలో కనిపించే అలనాటి జపాన్ కీ కూడా ఎక్కడా పొంతనలుండవు. ముఖ్యంగా జీవించడం పేరిట ఖాళీలను పూరించుకోవడం అలవాటైపోయిన నేటి సంస్కృతికి సొసెకీ కథలోని పాత్రలు గ్రహాంతర వ్యవహారంలా అనిపించే అవకాశం ఉంది. సొసెకీ నవల అలనాటి జపాన్ సంస్కృతిలో కీలక భాగమైన  విరామాన్నీ, ఉబుసుపోనితనాన్నీ, ఏకాంతాన్నీ ఒక ఉత్సవంగా చేసి చూపిస్తుంది. ఆ రెండు సంస్కృతుల మధ్యన సంధి కాలపు సంఘర్షణను వివరించే ప్రయత్నం చేస్తుంది.

Reconciliation - Naoya Shiga

20వ శతాబ్దపు సాహిత్యాన్ని శాసించిన ఆటోబయోగ్రఫికల్ ఫిక్షన్ (Shishōsetsu - Confessional literature) రచయితల్లో జపాన్ కు చెందిన నవోయా షిగా పేరు ప్రముఖంగా వినిపిస్తుంది. "నా సాహిత్యానికి ముడిసరుకు నేనే, నేను మాత్రమే" అని చెప్పుకున్నప్పటికీ కథలో, కథనంలో, ఇతరత్రా పాత్రల్లో ఆయన స్వానుభవాలకు ఊహాత్మకతను జోడించే శైలి, రచయితగా షిగాను ప్రత్యేకంగా నిలబెడుతుంది. పుట్టినప్పుడే తల్లిని పోగోట్టుకున్న షిగాకు సన్నిహితం కాలేని తండ్రి నవోమిచీతో ఉన్న సంక్లిష్టమైన సంబంధాన్ని గురించి 1917లో రాసిన నవలిక 'Reconciliation'ని కేవలం ఐదే వారాల్లో పూర్తి చేశారట. ఈ కథ ద్వారా షిగా తన జీవితపు తొలినాళ్ళ మానసికమైన గాయాలను మాన్పుకునే ప్రయత్నం కనిపిస్తుంది.

Image Courtesy Google

మానవ సంబంధాలు అనుకున్నంత సరళం కాదు. ఎప్పుడు ఏ మాట, ఏ చర్య, ఎవరిని ఎలా నొప్పిస్తుందో ఊహించడం కష్టం. దీనికి ఏ సంబంధమూ మినహాయింపు కాదు. షిగా తండ్రికి ఇష్టంలేని వివాహం చేసుకున్నందువల్ల వాళ్ళిద్దరి మధ్యా విభేదాలు తలెత్తాయి. ఈ కారణంగానే ఆ పెళ్ళి తర్వాత  నాలుగేళ్ళ పాటు షిగా ఏమీ రాయలేదు. మరో ప్రముఖ జాపనీస్ రచయిత నట్సుమే సోసికి (Natsume Sōseki) ఈ వైరాన్ని గురించి 'ఆశాహి' అనే పత్రికలో సీరియల్ గా రాయమని షిగాను కోరినప్పటికీ ఆయన రాయలేకపోయారు. [నిజానికి సోసికి మాస్టర్ పీస్ 'కొకోరో' కూడా ఆ తండ్రీకొడుకుల విభేదాల ప్రేరణగానే రాశారంటారు.] తర్వాత సోసికి "పోనీ రాయలేకపోవడం గురించే ఒక నవల ఎందుకు రాయకూడదూ?" అని అడగ్గా షిగా కలంనుండి ఈ రచన ప్రాణంపోసుకుంది. జననమరణాలకూ, వాటి మధ్య కొట్టుకులాటకూ సంబంధించిన సాధారణ అంశాలను గురించే రాసినప్పటికీ, షిగా వర్ణనలో సైకాలజీకి సంబంధించిన సంక్లిష్టమైన శైలి ఆయన కథల్ని ప్రత్యేకంగా నిలబెడుతుంది. విశ్వజనీనమైన అంశాలతో కూడినదైనా జీవితానికీ, కళకూ మధ్య సన్నిహిత సంబంధాన్ని గురించి చెబుతుందీ రచన.

కళాకారుడి సృజనాత్మకతను ప్రేరేపించడానికి 'మ్యూజ్' అవసరమవుతుంది. దాన్నొక ట్రిగ్గర్ అనొచ్చు, లేదా డ్రైవింగ్ ఫోర్స్ అనొచ్చు. తండ్రితో ఉన్న విభేదాలు పరిష్కరించుకోవడంలో షిగాకు ఈ నవల రాయడం ఒక ఊతంగా ఉపయోగపడింది. నవల పూర్తయ్యేసరికి తండ్రితో ఉన్న విభేదాలు కూడా సమసిపోయాయి. దానితోబాటే షిగా నాలుగేళ్ళ 'రైటర్స్ బ్లాక్' కూడా మాయమైపోయింది. షిగాకు పేరు ప్రఖ్యాతలార్జించి పెట్టిన 'ది డార్క్ నైట్స్ పాసింగ్' నవల మొదలు అనేక రచనలు 'Reconciliation' రాసిన తర్వాతే  చేశారు. 

సతోకో జననంతో జుంకిచికీ, అతడి తండ్రికీ మధ్య ఉన్న విభేదాలు సమసిపోతాయనుకుంటే తర్వాత జరిగిన పరిణామాలు వారి సంబంధాన్ని మరింత జటిలం చేస్తాయి. చివరకు వారిద్దరి మధ్యా సయోధ్య ఎలా కుదిరిందన్నదే మిగతా కథ. జుంకిచి పాత్ర ద్వారా షిగా తన తండ్రిపట్ల ఉన్న కోపానికీ, దురభిమానాలకూ పరిష్కారం వెతుక్కునే ప్రయత్నం చేస్తారు. ఈ కథలో ప్రధాన పాత్ర జుంకిచి బిడ్డ సతోకో గురించి రాసిన వర్ణన చదివినప్పుడు హ్రిషిదా 'అభిమాన్' గుర్తుకొచ్చింది. సినిమాల్లో కళకూ , జీవితానికీ ఉన్న దగ్గర సంబంధం గురించి తీసిన ఆ సినిమాకూ ఈ నవలకూ నాకు చాలా పోలికలు కనిపించాయి. అది కూడా కళను ఆధారంగా చేసుకున్న 'Reconciliation' ఆధారంగా తీసిన సినిమానే. హ్రిషికేష్ ముఖర్జీ 'అభిమాన్'లో ప్రేమించి పెళ్ళిచేసుకున్న జంట (జయా, అమితాబ్) మధ్య వృత్తిపరమైన పోటీ కారణంగా భర్త మనసులో విషబీజాలు నాటుకుంటాయి. విచ్ఛిన్నమైన వారి వివాహాన్ని పుట్టబోయే బిడ్డే సరిదిద్దుతుందన్న ఆశతో భర్త రాకకోసం ఎదురుచూస్తుందామె. కానీ చివరకు పుట్టిన బిడ్డ పురిట్లోనే మరణిస్తాడు. తనకు మిగిలిన ఆఖరు ఆశ కూడా కరిగిపోగా ఆమె శిలలా మిగిలిపోతుంది. సున్నితమైన భావోద్వేగాలతో ముడిపడి ఉండే మానవ సంబంధాలను గురించి తీసిన చిత్రాల్లో అదొక క్లాసిక్. 'Reconciliation' చదువుతున్నప్పుడు చిన్నప్పుడు ఎన్నోసార్లు చూసిన ఆ సినిమా గుర్తుకువచ్చింది. ఆపకుండా చదివించిన షిగా నేరేషన్ పాఠకుడికి కథెలా చెప్పాలో మాస్టర్ క్లాస్ లో ఉదహరించాల్సిన రచన.

పుస్తకం నుండి కొన్ని వాక్యాలు:

I was writing a piece for a literary journal that had to be finished by 19 August. Every night at ten o’clock I would set to work on it, but the material was proving hard to handle. At first I called it ‘The Daydreamer’, then changed it to ‘The Dreamer’. It focused on my relationship with Father six years previously, when I was living in the small city of Onomichi on the Inland Sea. I personally disliked Father. This was more than the inescapable tangle of emotion that binds most parents and children, I felt: at the root of our mutual animosity was a basic disharmony. But although I found it relatively easy to talk about these feelings, I found I couldn’t express them on paper. I didn’t want to use my writing to emotionally purge myself. This was partly out of consideration for him, but I was also afraid that it would poison my work.

Moreover, as I have mentioned, I was hampered by my resolve not to use my work to purge my resentment of Father. The grudge I bore him lived within me like another self. Yet it did not fill me, for beside it dwelt still another self that was deeply sympathetic.

I felt a deep surge of resentment. My thinking went as follows: had the family not attempted to use the baby to reconcile Father and me, she wouldn’t have died.

Her mood and mine were like oil and water.

There must be some sort of rationale, I felt, for the age-old custom that a husband shouldn’t watch his wife give birth. It certainly wouldn’t be good if his presence made her worry about how unattractive her face or her posture might look; bearing the baby safely should be her only concern. For my part, I didn’t think seeing my wife in such an unseemly state was a very good idea. Having to stare at her suffering didn’t appeal to me either.

About the time we pulled out of Kitasenjū, I began to leaf through M’s book on Rodin. At first, I was too distracted to give it my full attention. Before long, though, the pictures began to suck me in. I became acutely aware of the eternal quality of Rodin’s art. I could feel excitement bubbling up from the pit of my stomach, and with it a pleasurable sensation of liberation. It felt as if my own heart were flying off to seek Rodin’s. This experience was strangely invigorating.

The biggest problem was that my mental image of Father just wouldn’t stand still. To put it another way, I found my feelings about him were constantly shifting. Each time I started writing, he would look calm, even conciliatory, and I could go ahead feeling quite calm myself. As I continued, however, Father’s expression would gradually change, and I would respond by shifting from a factual to a more argumentative style. As soon as this happened, Father’s face grew stubborn and cross, and I had no choice but to lay down my pen.

Suppose I’d become the kind of person Father would have liked – judged by my eyes today, that person would be worthless.’

I am reminded of the lines from an old Chinese poem:
"From East and West, South and North
We make our way home at last
Together in the depths of night
We look out upon the same snow-capped peaks."

The Paper Door and Other Stories - Naoya Shiga

"The God of the Japanese short story" అని పిలుచుకునే నోయా షిగా శైలిని అనుకరించడానికి జపాన్ యువ రచయితలు తెగ పోటీపడేవారంటారు. ఈ కథల్ని ఆంగ్లంలోకి అనువదించిన లేన్ డన్లప్ షిగా కథల్లో 17 కథల్ని ఎంపిక చేసి ఈ పుస్తకంలో పొందుపరిచారు. ఇందులో నాకు తెలిసిన కథ ఒక్కటే- "హాన్స్ క్రైమ్", మునుపు "చైనా జపాన్ ప్రసిద్ధ కథల్లో" తెలుగులో చదివాను.

Image Courtesy Google

ఇందులో కథలన్నీ నచ్చినవే అయినా "హాన్స్ క్రైమ్" తర్వాత నాకు చాలా నచ్చిన కథ "కునికో". ఈ కథలో వాస్తవ జీవితానికీ, కళాకారుడి ఫాంటసీ ప్రపంచానికీ మధ్య సంఘర్షణను హృద్యంగా చిత్రించారు షిగా. "తన కథలన్నిటిలోనూ ముడి సరుకు తానేనని" చెప్పుకునే షిగా అంతఃసంఘర్షణ ఈ కథలోని ప్రధాన పాత్ర (రచయిత) ద్వారా స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. పిరాండెల్లో కథల్లో కనిపించే సైకో అనాలిసిస్ తో కూడిన తర్కం, హేతువాద సంభాషణలూ, మోనోలాగ్స్ షిగా కథల్లో కూడా ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి. షిగా కూడా పిరాండెల్లో తరహాలోనే మనిషిలోని ప్రామాణికతకు పెద్దపీట వేశారనిపిస్తుంది. షిగా పాత్రల్లో నిజాయితీతో కూడిన స్వయంపరిశీలన, స్వస్వరూపజ్ఞానంలాంటివి చూసినప్పుడు ఆ పాత్రల ద్వారా ఖచ్చితమైన ఆత్మపరిశీలన చేసుకుంటూ షిగా తన లోపలి మనిషితో తానే తలపడుతున్నట్లు అనిపిస్తుంది. ''A Memory of Yamashina'', ''Infatuation'', "Kuniko" -వివాహేతర సంబంధాల గురించి రాసిన ఈ మూడు కథలూ వాస్తవానికీ, కళాకారుడి ప్రపంచానికీ మధ్య అంతఃసంఘర్షణకు అద్దంపడతాయి. "కునికో" రాసిన తర్వాత షిగా భార్య ఆయన రచనలు చదవడానికి నిరాకరించారట.

The uneventful, peaceful days and months continued to pass. But this uneventful peacefulness, as far as my own feelings were concerned, was anything but uneventful and peaceful. I felt as though I had fallen into a quagmire where, no matter how much I struggled, there was nothing to serve as a foothold and therefore no way out. Everything was hopelessly boring.

At any rate, some time afterward, I became infatuated with her. Whether or not I was truly in love with her, I can’t really say myself, but, anyway, I was infatuated.

"The Razor" అనే కథలో ఎప్పుడూ చిన్నపాటి జ్వరం కూడా యెరుగని మంగలి  యోషిసబురో హఠాత్తుగా జబ్బుపడతాడు. తన వృత్తిలో అతడికున్న నైపుణ్యం పట్ల అతడికి గర్వం మెండు. యోషిసబురోకి ఆరోగ్యం బాగాలేని సమయంలోనే  ఆటమ్ ఈక్వినాక్స్ పండుగ కూడా కావడం వల్ల షాపుకు విపరీతమైన రద్దీ మొదలవుతుంది. ఈలోగా ఆ షాపుకు తరచూ వచ్చే ఒక వ్యక్తి తన పనిమనిషిని మంగలికత్తి పదును చెయ్యమని పంపుతాడు. అనారోగ్యం వల్ల యోషిసబురో తన పనిని సవ్యంగా చెయ్యడంలో విఫలమవుతాడు. కత్తి సరిగ్గా లేదని ఆ వ్యక్తి తిప్పి పంపుతాడు. తన వృత్తిలో 'పర్ఫెక్షన్' తప్ప మరొకటి అలవాటులేని యోషిసబురో జ్వరంతో కూడిన ఉన్మాదంతో భార్య ఎంత వారిస్తున్నా వినకుండా ఆ కత్తిని పదునుపెట్టడానికి పూనుకుంటాడు. అదే సమయంలో ఆ షాపుకు ఒక యువకుడు వస్తాడు. ఆ తర్వాత జరిగే పరిణామాలు ఈ కథను "సైకో ఎనలిటికల్ స్టోరీ టెల్లింగ్"లో ఒక అత్యుత్తమ స్థాయి కథగా నిలబెడతాయి.

''Han's Crime'' ఈ పుస్తకంలో నాకు బాగా నచ్చిన కథ. ఒక చైనీస్ గారడీవాడు ప్రదర్శన సమయంలో విసిరిన కత్తి భార్య గొంతులోకి దిగి ఆమె అక్కడికక్కడే మరణిస్తుంది. ఇద్దరూ స్వతహాగా మంచివాళ్ళే అయినప్పటికీ భార్యాభర్తల మధ్య విభేదాలున్నాయని విచారణ సమయంలో తెలియగా జడ్జి హాన్స్ ని ప్రశ్నించగా దానికి హాన్స్ ఇచ్చిన వివరణ అద్భుతంగా ఉంటుంది. నిజాయితీ ఎప్పుడూ అంతఃకరణ స్వేచ్ఛని ప్రసాదిస్తుందని సరళమైన పదాల్లో నిరూపించే గొప్ప కథ ఇది. ఇంతకీ తీర్పు హాన్స్ కి అనుకూలంగా వచ్చిందా లేదా అనేది మిగతా కథ చదివి తెలుసుకోవాల్సిందే.

"హాన్స్ క్రైమ్" కథను హాన్స్ భార్య కోణం నుండి రాయాలనిపించింది అని మరో కథలో ఇలా చెబుతారు :

A short while before, I had written a short story called “Han’s Crime.” From jealousy of an old premarital relationship between his wife and a man who was his friend, also driven by his own psychological pressures, a Chinese called Han had murdered his wife. As I had written the story, it was mainly about Han’s feelings. Now, however, I thought of writing a story about the feelings of his wife. Murdered at the end, under the ground of the cemetery—I wanted to write about that quietness of hers.

మరో కథ ''The Shopboy's God'' ఒక పేదవాడైన కుర్రాడు రుచికరమైన, ఖరీదైన ట్యూనా చేపతో చేసిన 'సుషీ' తిందామని ఆశపడతాడు. కానీ డబ్బులేక వెనుదిరుగుతాడు. అది గమనించిన మరో వ్యక్తి ఆ కుర్రవాడి చిన్న కోరికను తీర్చే ప్రయత్నం చేస్తాడు. ఈ కథ ద్వారా దైవత్వం అంటే అదేదో బ్రహ్మపదార్థం కాదనీ, మనిషిలోని దైవత్వమనే పదానికి నిర్వచనాన్నిచ్చే ప్రయత్నం చేశారు షిగా. ఈ కథకు ముగింపు చందమామకథను తలపిస్తుంది. ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఒక్కో కథా ఒక్కో భిన్నమైన ప్రపంచానికి ద్వారాలు తెరుస్తుంది.

షిగా కథల్లో గమనించిన విషయం- ఈ కథల్లోని పాత్రలు ఆర్టిస్టుగా షిగా తనలో  సమాధానపరుచుకోలేని స్వాభావిక లక్షణాలు కలిగి ఉంటాయనిపిస్తుంది. ఆ పాత్రలని తన ప్రత్యర్థులుగా (ఆయన ఆల్టర్ ఇగో?) సృష్టించి వాటితోనే హేతువాదమనే బరిలో తర్కంతో తలపడతారు షిగా. ఈ తర్కం "కునికో" అనే కథతో బాటు "A Memory of Yamashina", "Rain Frogs" మరియు "Infatuation" లాంటి కథల్లో కూడా కనిపిస్తుంది. నాకు షిగా శైలిలోని 'కన్ఫెషనల్ టోన్' అకుతాగవా శైలికి చాలా దగ్గరగా అనిపించింది. '' Entitled', "A Gray Moon'' లాంటి కొన్ని కథలు రచయిత తన రోజువారీ ఆలోచనలతో ఒక జర్నల్ రాసుకుంటున్నట్లు అకుతాగవా "The Life of a Stupid Man"ను గుర్తుకుతెచ్చాయి.

ఇవి కాక ప్రకృతిని మనిషి అస్తిత్వానికి ముడివేస్తూ రాసిన "At Kinosaki", "The little girl and the Rapeseed flower", "The House by The Moat" లాంటి కథలు చదివినప్పుడు రచయితకు తన చుట్టూ ఉన్న పరిసరాల పట్ల గమనింపు ఎంత అవసరమో అర్థమవుతుంది. పువ్వులూ, మొక్కలు, ఎలుకలు, పిల్లులు, బాతులూ, కోళ్ళూ, సీతాకోకచిలుకలూ, ప్రవాహాలూ- ఇలా తన చుట్టూ కనిపించే ప్రపంచంలోని ప్రతీ చిన్న అంశమూ షిగా కథల్లో చోటు సంపాదించుకుంటుంది. ఆయన రచయితగా తొలినాళ్ళలో రాసిన ఈ కథలకూ, "కునికో" నాటికీ షిగా రాతల్లో పరిపక్వత దశలవారీగా చూడచ్చు. 'మాస్టర్ స్టోరీ టెల్లింగ్' అనే మాటకి సరైన నిర్వచనం  తెలియాలంటే షిగా కథలు చదవాల్సిందే. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

Here I lived as simply as possible. When 1 came out here from my life in the city, drained dry by my relationships with people, people, people, it set my heart very much at ease. My life here was a relationship with insects, birds, fish, water, plants, the sky and, after them, lastly, with human beings.

Even with Nature, there were some relationships that were unwelcome. Elsewhere, if I had left the light on in the parlor, various insects would be attracted by that. Moths, beetles, and other light-seeking insects swarmed and swirled around the light bulb. Eyeing them, a number of bullfrogs crouched on the tatami. Startled by my tread, they would flee in the direction of the moat. But the leaf-frogs that clung to the houseposts bending and twisting their bodies to the utmost, their golden eyes spinning, glared at this unexpeeted intruder who was myself. Actually, no doubt, I was an intruder, who had caused a panic in the house of frogs, lizards, and insects.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని అంశాలు :  

I had no heart to watch the rat’s last moments. The appearance of the rat as it fled for its life with all its strength, laboring under a fate that would end in death, remained strangely in my mind. I had a lonely, unpleasant feeling. That was the truth, I thought to myself Before the quietness that I aspired toward, there was that terrible suffering. I might have an affection for the quietness after death, but until I achieved that death I would likely have a dreadful time of it. Creatures that did not know of suicide had to continue their efforts until they had finally done dying. If I were in a situation similar to the rat’s, what would I do? Wouldn’t I struggle, as the rat had done?

The question of whether the injury was fatal or not was literally a matter of life and death. Even so, I was almost completely unassailed by the fear of death. This also seemed strange to me. “Is it fatal or not? What did the doctor say?” I asked a friend who was standing by. “He says it’s not a fatal injury,” I was told. This answer cheered me up immediately. From excitement, I became extraordinarily happy. How would I have acted if I’d been told; “It’s fatal”? I could not at all imagine myself in such a case. Probably I would have felt sad.

1 did not think that this was because of my heartlessness. If it was heartlessness, then the heartlessness of God was like this, I thought. If one wanted to, one could criticize a human being who was not God, who had free will, for looking on heartlessly as if he were God, but for me that course of events was like an irresistible destiny. 1 didn’t even want to raise a finger.

He loved his wife. Even when he’d fallen in love with the other woman, his love for his wife hadn’t changed. But it was an extremely rare thing for him to love a woman other than his wife. And this rarity became a strong glamour; it lured and led him on. It seemed to him to lend a lively vitality to his stagnant life-mood. A selfish feeling, but not altogether a bad one, he thought.

“You really are selfish.” “I have always acted on my desires.” “Yes, I knew you always did as you pleased. But to completely deceive me with that as your excuse, and then to nonchalantly accuse me of coercion and vulgarity—how do you do it? You’re shrewdly penetrating when you judge others, but for yourself the rules are quite different. Why do you think that is? People who scold their children for telling lies don’t mind their own, it seems.”

Einstein's Dreams - Alan Lightman

అది జూన్ నెల. క్లాక్ టవర్ ఆరుసార్లు మ్రోగి ఆగింది. ఆల్ప్స్ పర్వత శ్రేణులు అప్పుడప్పుడే పడుతున్న సూర్యకిరణాల వెలుగులో మెరుస్తున్నాయి. ఒక ఆఫీసు గదిలో తల దువ్వుకోకుండా అస్తవ్యస్తంగా ఉన్న జుట్టుతో, వదులుగా ఉన్న ట్రౌజర్లు వేసుకున్న యువకుడి  చేతుల్లో "న్యూ థియరీ ఆఫ్ టైమ్" పేపర్లు నలిగిపోయి ఉన్నాయి. ఈరోజు ఆ కాగితాల్ని "జర్మన్ జర్నల్ ఆఫ్ ఫిజిక్స్"కి మెయిల్ చెయ్యడానికి అతడు తెల్లవారుఝాముననగా ఆఫీసుకు వచ్చి కూర్చున్నాడు.

స్పైషర్గాసే (Speichergasse, Germany)లో ఈ యువ 'పేటెంటు క్లర్కుకు' కొద్ది నెలలుగా 'కాలం' గురించి వస్తున్న కలలు అతడి రీసెర్చిని ప్రభావితం చేస్తూవచ్చాయి. ఎంతగా అంటే, నిద్రకీ, మెలకువకీ ఏమాత్రం తేడా తెలీనంతగా వచ్చిన కలలతో అతడు పూర్తిగా అలసిపోయాడు. ఏదేమైనా రీసెర్చ్ పూర్తయ్యింది, కలలు రావడం ఆగిపోయింది. ప్రస్తుతం అతడు కుర్చీలో సర్దుకుని కూర్చుని నెమ్మదిగా "బీథోవెన్ మూన్ లైట్ సొనాటా" హమ్ చేస్తూ టైపిస్ట్ కోసం ఎదురుచూస్తున్నాడు. అతడు ఐన్స్టీన్ అని ప్రత్యేకం చెప్పక్కర్లేదు కదా!

Image Courtesy Google

రెండేళ్ళ క్రితం అనుకుంటా, డేవిడ్ ఈగల్మాన్ రాసిన "Sum: Forty Tales from the Afterlives" అనే పుస్తకం చదివాను. ఫిక్షన్నీ, నాన్ ఫిక్షన్నీ కలిపి అంతబాగా రాసిన కథలు మునుపెప్పుడూ చదవలేదు. మళ్ళీ ఇంతకాలానికి అలాన్ లైట్మాన్ రాసిన "Einstein's Dreams" చదివినప్పుడు ఆ పుస్తకం గుర్తొచ్చింది. ఇది కూడా అటువంటి పుస్తకమే. ఐన్స్టీన్ "థియరీ ఆఫ్ రెలెటివిటీ" మీద పని చేస్తున్న 1905 కాలానికి కాల్పనికతను జోడించి రాసిన ఈ పుస్తకం దాదాపు 30 భాషల్లోకి అనువాదమైంది.

ఈ పుస్తకంలో రీసెర్చ్ సమయంలో ఐన్స్టీన్ కి వచ్చే కలల్ని ఒక జర్నల్ లాగా తేదీలవారిగా రాసుకొచ్చారు. కాలం ఇలా కాకపోతే ఎలా ఉంటుంది? ఎలా ఉండొచ్చు? అనే ప్రశ్నల్ని పెర్ముటేషన్స్ అండ్ కాంబినేషన్స్ లో అన్ని సంభావ్యతలనూ ఊహిస్తూ వాటి పరిణామాల్ని మానవ సమాజానికి అన్వయిస్తారు అలాన్ లైట్మాన్. మనం అవెంజర్స్ సినిమాల్లో చూసే టైమ్ లైన్ ని మార్చడం దగ్గర్నుంచీ కాలం ఒకే క్షణంలో పూర్తిగా ఆగిపోయిన ప్రపంచం,  కాలం ఓవర్లాప్ అయిన ప్రపంచం, జ్ఞాపకాలు లేని ప్రపంచం, కాలం  వృత్తాకారంలో ఉండే ప్రపంచం, కాలం ఒక ప్రవాహంలా ఉన్నట్లుండి దిశలు మార్చుకునే ప్రపంచం, అంతంలేని అనంతమైన ప్రపంచం (అంటే మనుషులకు చావు రాదు)- ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఐన్స్టీన్ కలల్లో వివిధ  సంభావ్యతలతో కూడిన అనేకానేక ప్రపంచాలు కనిపిస్తాయి. ఈ ఒక్క  పుస్తకంతో ఎన్ని సైన్స్ ఫిక్షన్ పుస్తకాలు రాసుంటారో/ రాయచ్చో అనిపించింది. ఇది సైన్స్ ఫిక్షన్/ డిస్టోపియన్ ఫిక్షన్ కి మంచి ముడిసరుకునిచ్చే రచన.

మనం చిన్న అసహనం వచ్చినా 'టైమ్'ని ఎన్నిసార్లు తిట్టుకుంటామో! ఈ ప్రపంచం ఇలా ఉండకపోతే బావుణ్ణని ఎన్నిసార్లు అనుకుంటామో! కానీ ఈ ప్రపంచం, కాలం ఇలా ఉండకపోతే ఎంత భయానకంగా ఉంటుందో రాసిన ఈ పుస్తకం చదివితే మళ్ళీ ఎప్పుడూ 'టైమ్'ని నిందించాలనిపించదు.

The world will end on 26 September 1907. Everyone knows it. అది 1905 సంవత్సరం, ప్రపంచం 26 సెప్టెంబర్ 1907 లో అంతమైపోతుంది. ఈ విషయం అందరికీ తెలుసు. మనుషులంతా ఇక తామేం చేసినా వృధానే అనుకుంటారు. ఏడాది ముందు స్కూళ్ళన్నీ మూసేస్తారు. అంత స్వల్ప కాలంలో ఏదైనా నేర్చుకుని ఉపయోగం ఏముంది! చదువుసంధ్యల్లేవని  పిల్లలు కేరింతలు కొడుతూ ఆటల్లో పడిపోతారు, పెద్దలు వాళ్ళని నచ్చినట్లు చేసుకోడానికి వదిలేస్తారు. నెల ముందు వ్యాపారాలూ, పరిశ్రమలూ అన్నీ మూతపడతాయి. కేఫుల్లో మనుషులు కాఫీ తాగుతూ దాపరికాలు లేకుండా మనసువిప్పి మాట్లాడుకుంటారు. కాలం ఆగిపోయి ప్రపంచం అంతమైపోవడం వాళ్ళకి కొత్తగా స్వేచ్ఛనిస్తుంది. ఒక యువతి తన తల్లితో  చిన్నప్పుడు ఉద్యోగరీత్యా ఆమె తనతో గడపలేదని చెప్తుంది, ఇద్దరూ కలిసి హాలిడే ప్లాన్ చేసుకుంటారు. మరో వ్యక్తి తన సహోద్యోగితో, తన పై ఆఫీసరు తన భార్యపై అత్యాచారం చేశాడనీ, ఆ విషయం బయటకు చెప్పకుండా బెదిరించాడనీ అంటాడు. ఇప్పుడు పోయేదేం లేదు గనుక ఆఫీసరుని చితకబాది కక్ష తీర్చుకుంటాడు. తర్వాత మనసు తేలికపడి ఆల్ప్స్ పర్వతశ్రేణుల్ని ప్రశాంతంగా చూస్తూ కూర్చుంటాడు.

జనం బ్రెడ్ లాంటి నిత్యావసర కొనుగోళ్ళ సమయంలో మునుపెన్నడూ  లేనంత మర్యాదపూర్వకంగా వ్యవహరిస్తుంటారు. డబ్బుకి ఎటూ విలువపోయింది కాబట్టి ఇవ్వాల్సినంత డబ్బు బకాయిలు లేకుండా చెల్లించేస్తారు. అందరిదీ అదే పరిస్థితి కాబట్టి ప్రపంచం అంతమయిపోవడం గురించి ఎవరూ బెంగపడడంలేదు. జనం నవ్వుతూ పనులు చేసుకుంటున్నారు. ఆత్మీయులతో సమయం గడుపుతున్నారు, విహారాలకెళ్తున్నారు, పిల్లలు చెప్పే మాటల్ని శ్రద్ధగా వింటున్నారు. చూస్తుండగానే సమయం గడిచిపోతోంది. ఇక ఒక్క నెలే మిగిలింది. A world with one month is a world of equality.

ఇక రేపు చివరి రోజు అనగా జనమంతా వీధుల్లోకి వచ్చి ఒకరినొకరు నవ్వుతూ పలకరించుకున్నారు, ఎప్పుడూ మాట్లాడుకోని ఇరుగుపొరుగు వాళ్ళు మాటలు కలిపారు. ఇంకొందరు దగ్గర్లో ఉన్న ప్రవాహాల దగ్గరకెళ్ళి స్నానం చేశారు, అలసిపోయాక గడ్డి మీద పడుకుని కవిత్వం చదువుకున్నారు. ఒక బారిష్టరు, పోస్టల్ క్లర్కు తమ సామజిక స్థాయిల్ని మర్చిపోయి ఒకరి భుజం మీద మరొకరు చేతులు వేసుకుని ఆర్ట్ గురించీ, సంగీతం గురించీ చర్చించుకుంటూ నడవసాగారు. What do their past stations matter? In a world of one day they are equal.

కొందరు హడావుడిగా గతంలో చేసిన తప్పులకు ప్రాయశ్చిత్తంగా మంచిపనులు చెయ్యసాగారు. ఇక మరో నిముషంలో ప్రపంచం అంతమైపోతుందనగా అందరూ ఒకరిచేతులొకరు పట్టుకుని 'జైంట్ సర్కిల్' నిర్మించారు. ఎవ్వరూ కదలరు, మాట్లాడరు, తమ గుండె చప్పుడు తమకే వినిపించేలా అంతటా నిశ్శబ్దం.

In the last seconds, it is as if everyone has leaped off Topaz Peak, holding hands. The end approaches like approaching ground. Cool air rushes by, bodies are weightless. The silent horizon yawns for miles.

అదే కాలం ఒకవేళ వృత్తాకారంలో ఉంటే, ప్రతీ ముద్దూ, ప్రతీ హ్యాండ్ షేక్, ప్రతీ పుట్టుక, ప్రతీ చావు, ఇలా ప్రతి చర్యా మళ్ళీ మళ్ళీ పునరావృతం అవుతుంది. నిలబెట్టుకోలేని ప్రతీ మాట, చేజారిపోయిన ప్రతీ అవకాశం, కోల్పోయిన ప్రతీ  స్నేహం, విచ్ఛిన్నమైపోయిన ప్రతీ కుటుంబం- ఇలా అన్నీ మళ్ళీ మళ్ళీ లూప్ లో కొత్తగా జరుగుతూనే ఉంటాయి.

These are the people with unhappy lives, and they sense that their misjudgments and wrong deeds and bad luck have all taken place in the previous loop of time. In the dead of night these cursed citizens wrestle with their bedsheets, unable to rest, stricken with the knowledge that they cannot change a single action, a single gesture. Their mistakes will be repeated precisely in this life as in the life before. And it is these double unfortunates who give the only sign that time is a circle. For in each town, late at night, the vacant streets and balconies fill up with their moans.

ఇంకో ప్రపంచంలో కాలం నీటి ప్రవాహంలా దిశలు మార్చుకుంటుంది.  ఉధృతమైన గాలో, అడ్డొచ్చిన ఇసుక మేటలో, రాళ్ళో ప్రవాహపు గతిని మార్చినట్లు కొన్నిసార్లు కాలం దిశను మార్చుకుని వెనక్కు మరలుతుంది. ఆ సమయంలో పక్షులూ, మట్టీ, మనుషులూ గతంలోకి నెట్టేయబడతారు. 

When a traveler from the future must talk, he does not talk but whimpers. He whispers tortured sounds. He is agonized. For if he makes the slightest alteration in anything, he may destroy the future. At the same time, he is forced to witness events without being part of them, without changing them. He envies the people who live in their own time, who can act at will, oblivious of the future, ignorant of the effects of their actions. But he cannot act. He is an inert gas, a ghost, a sheet without soul. He has lost his personhood. He is an exile of time.

అలాగే ఇంకో ప్రపంచంలో భవిష్యత్తు ఉండదు. జీవితం ఆ క్షణానికే పరిమితం కాబట్టి ఏ మనిషికీ తన పనుల వల్ల మంచి జరుగుతోందో, చెడు జరుగుతుందో స్పృహ ఉండదు. ఈ లోకంలో పర్యవసానాల గురించి ఆలోచన లేకుండా ఎవరికి నచ్చినట్లు వాళ్ళు జీవిస్తారు. 

In a world of fixed future, there can be no right or wrong. ముందే నిర్ణయింపబడిన భవిష్యత్తులో మంచి-చెడు అంటూ ఏమీ ఉండవు. ఎందుకంటే మంచి-చెడులకు స్వయం నిర్ణయాధికారం అవసరం, 'ఫ్రీడమ్ ఆఫ్ ఛాయిస్' అవసరం. ప్రతి కర్మ ముందే నిర్ణయమైపోతే ఇక ఫ్రీడమ్ ఆఫ్ ఛాయిస్ ఏముంటుంది! అటువంటి ఒక ప్రపంచంలో మనిషి దేనికీ బాధ్యుడు కాదు. ఆ ప్రపంచంలో మనిషి ఆలోచనల ఫలితం కూడా ముందే నిర్ణయింపబడి ఉంటుంది. He almost permits himself a smile, so pleased is he at his decision. He breathes the moist air and feels oddly free to do as he pleases, free in a world without freedom.

ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఐన్స్టీన్ కలల్లో ఊహాప్రపంచాలు పాఠకులకు  ఇటాలో కాల్వినో కాస్మిక్ ప్రపంచాలను గుర్తుకుతెస్తాయి. ఈ ఏడాది హోమర్ 'ఒడిస్సీ' తర్వాత నాకు చాలా నచ్చిన పుస్తకం ఇది. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని వాక్యాలు :

The tragedy of this world is that no one is happy, whether stuck in a time of pain or of joy. The tragedy of this world is that everyone is alone. For a life in the past cannot be shared with the present. Each person who gets stuck in time gets stuck alone.

There is a place where time stands still. Raindrops hang motionless in air. Pendulums of clocks float mid-swing. Dogs raise their muzzles in silent howls. Pedestrians are frozen on the dusty streets, their legs cocked as if held by strings. The aromas of dates, mangoes, coriander, cumin are suspended in space.

With time, each person’s Book of Life thickens until it cannot be read in its entirety. Then comes a choice. Elderly men and women may read the early pages, to know themselves as  youths; or they may read the end, to know themselves in later years.

Some have stopped reading altogether. They have abandoned the past. They have decided that it matters not if yesterday they were rich or poor, educated or ignorant, proud or humble, in love or empty-hearted—no more than it matters how a soft wind gets into their hair. Such people look you directly in the eye and grip your hand firmly. Such people walk with the limber stride of their youth. Such people have learned how to live in a world without memory.

This is a world of changed plans, of sudden opportunities, of unexpected visions. For in this world, time flows not evenly but fitfully and, as consequence, people receive fitful glimpses of the future.

Such is the cost of immortality. No person is whole. No person is free. Over time, some have determined that the only way to live is to die. In death, a man or a woman is free of the weight of the past. These few souls, with their dear relatives looking on, dive into Lake Constance or hurl themselves from Monte Lema, ending their infinite lives.

The Private Lives of Trees - Alejandro Zambra

"ఆమె ఇంకా ఇంటికి రాలేదు", "ఆమె ఇల్లు చేరలేదు", "అసలామె ఈరాత్రి  ఇంటికి చేరుతుందో లేదో తెలీదు"- ఈ నవలలో జులియన్ భార్య వెరోనికా ఇంటికి చేరడం గురించి పదేపదే మననం చేసుకుంటున్నట్లు రచయిత రాసే ఈ వాక్యాలు, మనిషిలోని మౌలిక లక్షణమైన 'belongingness' కోసం పడే తపనని గుర్తుచేస్తాయి. పశుపక్ష్యాదుల మొదలు మనిషి వరకూ ఎంత సంచారజీవైనా చివరకు అన్ని జీవాలూ తనదైన సొంత గూటికి చేరాలని ఆరాటపడతాయి. ఒకరకంగా చూస్తే మానవజాతి నాగరికత, అభివృద్ధీ ఈ మౌలిక భావం తాలూకు పునాదుల మీద నిర్మితమైనవే. కానీ ఇక్కడ "సొంత గూడు" అంటే అన్నిసార్లూ నాలుగ్గోడల మధ్య చోటే కాకపోవచ్చు, అక్కడ ఉండే మనుషులు కావచ్చు. కొందరు అదృష్టవంతులకు సొంత గూడు ఉన్నచోటే దొరికితే మరికొందరికి మాత్రం జీవితమంతా వెతుకులాటలోనే గడిచిపోతుంది. అందుకే జులియన్ మాజీ ప్రియురాలు కోపంతో ఇంట్లో గోడమీద అతణ్ణి బయటకి పొమ్మని రాసిన విషయాన్ని జులియన్ జీర్ణించుకోలేకపోతాడు. భార్య వెరోనికా ఇంటికి చేరకపోతే అది కూడా ఇకపై తన "గూడు" కాకుండా పోతుందేమోనన్న ఆందోళన ఆ సమయంలో జులియన్ ప్రవర్తనలో కనిపిస్తుంది.

Image Courtesy Google

"The Private Lives of Trees" రచయిత అలెజాండ్రో జాంబ్రా చిలీకి చెందిన  రచయిత. స్పానిష్ అనగానే "బోర్హెస్" మర్రిచెట్టు నీడలో శ్వాసించిన ప్రభావం కాస్తో కూస్తో ఉండకపోదు. జాంబ్రా నేరేషన్ చదువుతుంటే అనేక చోట్ల బోర్హెస్ ప్రభావం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. ముఖ్యంగా గతానికీ, వర్తమానానికి నడుమ బోర్హెస్ వాక్యంలో కనిపించే 'overlapping' జాంబ్రా వచనంలో కూడా కనిపిస్తుంది.

లిటరేచర్ ప్రొఫెసర్ జులియన్ జీవితంలో ఒక రాత్రిలో జరిగే సంఘటనలను ఒక కథగా రాశారు జాంబ్రా. గతస్మృతులూ, వాస్తవిక సంక్లిష్టతల మధ్య ఊగిసలాడే ఈ కథలో భార్య వెరోనికా రాక కోసం ఎదురుచూస్తూ కూతురు  డేనియేలాకి కథ చెబుతుంటాడు జులియన్ (డేనియేలాకు సవతి తండ్రి). వృత్తిరీత్యా రచయితైన జులియన్ ఆ రాత్రి వెళ్ళదీసే క్రమంలో కూతురికి బెడ్ టైం స్టోరీస్లో భాగంగా చెట్ల గురించిన కథలల్లి చెబుతాడు. బోర్హెస్ వర్ణనల్లోలాగే ఇది కూడా 'ఇమేజ్' ప్రధానమైన నేరేషన్ కాబట్టి ఇందులో సహజంగానే చెప్పుకోడానికి పెద్ద కథేమీ లేదు. పాఠకులు పుస్తకం చదవడం పూర్తిచేశాక జులియన్ లోని సినిసిజంతో కూడిన నిరాశావాదం, ఎటువంటి దాపరికాలూలేని తత్వంతో ప్రేమలోపడకపోయినప్పటికీ కాస్తో కూస్తో సహానుభూతి మాత్రం చెందుతారు.

డేనియేలాను నిద్రపుచ్చి వెరోనికా కోసం వేచి చూస్తూ, ఆ రాత్రి తను రాస్తున్న నవల గురించి జులియన్ ఆలోచనలు ఆర్టిస్టు ఊహాత్మకతను అన్ని కోణాల నుండీ చూపిస్తాయి. అనేక సంభావ్యతల మధ్య వెరోనికా ఇంటికి రాకపోవడానికి గల కారణాలను అతడు ఊహించుకునే తీరు ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది. ఆ ఊహల్లోనే డేనియేలా పెద్దైపోతుంది, ఆమెకో బాయ్ ఫ్రెండ్ ఉంటాడు, ఆమె  తండ్రి రాసిన నవలను చదువుతుంది. ఇలాంటి ఊహలెన్నో.

But this is not a normal night, at least not yet. It’s still not completely certain that there will be a next day, since Verónica isn’t back yet from her drawing class. When she returns, the novel will end. But as long as she is gone, the book will continue. The book goes on until she returns, or until Julián is sure that she isn’t going to return. For now, Verónica is absent from the blue room, where Julián lulls the little girl to sleep with a story about the private lives of trees.

మనుషులు పార్కుల్లో విహరిస్తూ చెట్ల మీద తమ పేర్లు చెక్కుకుంటారు, కొన్నిసార్లు దారినపోతూ అనవసరంగా ఆకులు తుంచేస్తారు, మరికాస్త ముందుకెళ్ళి వాటిని మొదలంటా నరికేస్తారు. వాటికి కూడా జీవం ఉంటుందనీ, అవి కూడా మనలాగే ప్రకృతిలో భాగమనే స్పృహ మనిషికి ఉండదు. ఈ దౌర్జన్యం సహించలేక ఒక పార్కులో రెండు చెట్లు మనుషుల్లాగే తమ కష్టనష్టాలు చెప్పుకుంటే! తమ హక్కుల కోసం పోరాడాలి అని తీర్మానించుకుంటే! ఆ ఊహే భలే ఉంది కదా! ఈ కథలో ప్రొటొగోనిస్ట్ జులియన్ తన కూతురు డేనీయేలా కి చెప్పే కథ ఇలాగే మొదలవుతుంది.

Right now, sheltered in the solitude of the park, the trees are commenting on the bad luck of an oak, in whose bark two people have carved their names as a symbol of their friendship. “No one has the right to give you a tattoo without your consent,” says the poplar, and the baobab is even more emphatic: “The oak tree has been the victim of a deplorable act of vandalism. Those people deserve to be punished.

మన జీవితంలో గతంలో, వర్తమానంలో కలిసే మనుషులు నిరంతరం మన భవిష్యత్ ఆలోచనలను ప్రభావితం చేస్తూనే ఉంటారు. ఇది సబ్కాన్షియస్ లెవెల్లో మనకు తెలీకుండానే జరిగిపోతూ ఉంటుంది. తత్పరిణామంగా మనిషి అస్తిత్వం నిరంతరం రూపాంతరం చెందుతూ ఉంటుంది. ఎక్స్ గర్ల్ ఫ్రెండ్ క్లారాతో జులియన్ గతం వెరోనికాతో అతడి భవిష్యత్తుని ప్రభావితం చేస్తుంది. గతాన్నీ, వర్తమానాన్నీ పరిగణలోకి తీసుకుని భవిష్యత్తు ఎలా ఉండబోతోందా అని ఊహిస్తాడు జులియన్. ఆ భవిష్యత్తులో వెరోనికా ఆ రాత్రి ఆర్ట్ క్లాస్ నుండి ఇంటికి తిరిగొస్తే, రాకపోతే అనే రెండు సంభావ్యతల మధ్య జులియన్ డేనియేలా (8) ఇరవైయ్యేళ్ళ భవిష్యత్తును ఊహిస్తాడు. కాలపరిమితుల పరిధుల్ని ప్రశ్నిస్తూ కళాకారుడి ఊహాత్మకత అనేక ఇమేజెస్ ఒకదానిపై ఓవర్లాప్ అవుతూ కథనం ఆసక్తికరంగా సాగుతుంది.

మంచి రచన అంటే పాఠకుల్ని అక్షరాలకి ఆవలివైపుకి తీసుకెళ్ళి  అనుభవాలను మిగిల్చేది. పాఠకుడిలో ఎటువంటి భావోద్వేగాన్నీ కలిగించలేని  పదాలు పాఠకుడికీ, రచయితకీ వారధిగా మారలేవు. అటువంటి రచనల్లోని పాత్రలతో మనం ఏ రకంగానూ సహానుభూతి చెందలేము. ముఖ్యంగా ఫిక్షన్ విషయానికొచ్చేసరికి పాఠకుడు కథలోని పాత్రలతో ఎంత సాన్నిహిత్యం అనుభవిస్తే అది అంత మంచి రచన అనుకుంటాను. ఒకప్పటి క్లాసిక్ నవలల్లో అనేకమైన పాత్రలుండేవి. ఆనాటి రచయితలు పాత్రల తీరుతెన్నుల్ని తీర్చిదిద్దే విధానం కేవలం కథానాయకుడు/ నాయకురాలి పాత్రలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడంతో ఆగిపోయేది కాదు. ఉదాహరణకు టాల్స్టాయ్ 'అన్నా కరెనిన'లో నాకు రోన్స్కీ, అన్నాల కంటే లెవిన్, కిట్టీలు మనసుకి దగ్గరగా అనిపిస్తారు. వాళ్ళు గుర్తున్నంత మిగిలిన వాళ్ళు గుర్తులేరు. అదేవిధంగా మరో పాఠకుడికి ఆ నవల్లో మరో పాత్రేదో నచ్చచ్చు. ఒకప్పటి రచనలు పాఠకుడు కథలోని ఇతరత్రా పాత్రలతో కూడా సులభంగా తనను తాను ఐడెంటిఫై చేసుకోగలిగేలా ఉండేవి. ఇది నేటి నవలల్లో బహు అరుదనుకోండి. ఈ పుస్తకంలో నాకు జాంబ్రా వచనం నచ్చినంతగా కథలో పాత్రల్ని మలిచిన తీరు నచ్చలేదు. వాటితో మనం లోతుగా కనెక్ట్ అవ్వడం కష్టం.

ఏదేమైనా అలెజాండ్రో జాంబ్రా చిక్కని, సరళమైన వచనం కోసం ఆయన్ని చదవాలి. క్లుప్తంగా కథ చెప్పే విధానంలో కాల్వినోకున్న ప్రతిభ జాంబ్రాలో కూడా కనిపిస్తుంది. అసందర్భమైన వాక్యాలతో కూడిన సుదీర్ఘమైన రచనలు చదివి విసిగిపోయిన పాఠకులకు జాంబ్రా వచనం ఒక ఊరట. 

He sees Daniela sleeping, and he imagines himself, at eight years old, sleeping. It’s a reflex: he sees a blind man and imagines himself blind; he reads a good poem and pictures himself writing it, or reading it aloud, to nobody, encouraged by the somber sound of the words. Julián simply observes these images, receives them and then forgets them. Perhaps he has always merely chased images: he hasn’t made decisions, hasn’t won or lost, just let himself be drawn in by certain images, and then followed them, without fear or courage, until he caught up with or extinguished them.

పరభాషా రచయితల్ని చదవడంలో ఒక ప్రయోజనం ఏంటంటే, వాళ్ళ రాతల్లో ఎక్కడో ఒకచోట వాళ్ళు చిన్నప్పటినుండీ చదువుతూ పెరిగిన మరికొంతమంది రచయితల గురించి కూడా తెలుస్తుంది.

He has read, very closely, translations of Ungaretti, Montale, Pavese, and Pasolini, as well as more recent poets, like Patrizia Cavalli and Valerio Magrelli, but in no way could he be considered an expert in Italian poetry.

He always salvages any tricky situation by sneaking in some quotation from Walter Benjamin, Borges, or Nicanor Parra.

There were inspired nights when he filled pages and pages in a sudden burst of confidence. There were other, less productive nights when he couldn’t get past the first paragraph. He floundered there before the screen, distracted and anxious, as if hoping the book would write itself.

He remembers, especially, the sour voice of an older woman who would talk about her father’s death to anyone who would listen, and the panic of a teenager who, one early morning in winter, swore he would never screw without a condom again. More than once, he thought it would be worthwhile to write down what he heard, to record those conversations; he imagined a sea of words traveling from the ground to the window and from the window to his ear, to his hand, to his book. There would surely be more life in those accidental pages than in the book he was writing.

But that’s another story, a lesser story, not important now—though maybe it would be better to follow those red herrings; Julián himself would greatly enjoy a half-cocked book full of red herrings. No doubt it would be much better to fall down laughing, or to forge an elegant, disdainful smirk. It would be best to close the book, to close all the books, and face, all at once, not life, which is very big, but the fragile armor of the present. For now, the story goes on and Verónica still isn’t home; best to keep sight of that, repeat it a thousand and one times: when she comes home the novel ends—the book continues until she comes home or until Julián is sure she is never coming home again.

అమెరికన్ రచయిత పాల్ ఆస్టర్ "వింటర్ జర్నల్" చదివి ఏళ్ళైపోయింది. ఈ పుస్తకంలో ఆయన ప్రస్తావన రావడం బావుంది. కానీ జాంబ్రాకు పాల్ ఆస్టర్ రచనా శైలి మీద సదభిప్రాయం లేదనిపించింది. ఒక సందర్భంలో బోర్హెస్ శైలితో ఆస్టర్ ని పోలుస్తూ ఇలా అంటారు,

More than one occasion, he even tried to talk others out of reading Auster, arguing that, except for some pages of The Invention of Solitude, he was nothing but a  watered-down Borges.

వెరోనికాని పెళ్ళి చేసుకోక మునుపు ఎక్స్ గర్ల్ ఫ్రెండ్  క్లారాతో సంబంధాన్ని జులియన్ మాటల్లో:

Julián didn’t want to recover their love; he had stopped loving her a long time ago. He had stopped loving her a second before he started loving her. It sounds strange, but that’s how he feels: instead of loving Karla, he had loved the possibility of love, and then love’s imminence. He had loved the idea of a mass moving under dirty white sheets.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని నచ్చిన వాక్యాలు : 

Still, he keeps thinking about the snow, a ghostly space that’s usually relegated to novels: a world where young people fall gravely ill and old people remember past loves.

And he repeats Emily Dickinson’s verses involuntarily, as if finding himself with his own voice: Our share of night to bear / Our share of morning.

But he doesn’t want to know that much. He wants to know a little, just enough.

This is not a prophecy—he lacks the strength to make prophecies—and neither is it entirely a wish; it’s more like a plan, an overnight script, written in a flash, dictated by desperation. He wants to catch sight of a future that can exist without the present; he arranges the facts willfully, with love, in a way that keeps the future safe from the present.

She knows that very soon Ernesto won’t come back. She imagines herself disconcerted, then furious, and finally pervaded by a decisive stillness. It’s all right, there were no strings attached, as it should be: we love in order to stop loving, and we stop loving in order to start loving others, or to end up alone, for a while or forever. That’s the doctrine. The only doctrine.

Daniela knows that very well. She has survived mediocrity: I’m willing to do anything, she liked to say a few years ago. And it was true. She was willing to do anything, to take whatever they wanted to give her, to say whatever had to be said. She was willing, even, to listen to her own voice saying things she didn’t want to say. But not anymore. Now she is not willing to do anything. Now she is free.

Julián would have liked for Daniela to remember him after reading his book. But no. Memory is no refuge. There remains only an inconsistent babble of the names of streets that no longer exist.

He never wanted to be a doctor, much less a gym teacher. He didn’t even ever want to be a literature professor. He wanted—wants—to be a writer, but being a writer is not exactly being someone.

Create Dangerously: The Power and Responsibility of the Artist - Albert Camus

సుమారు 150 ఏళ్ళ పాటు అతి కొద్ది మినహాయింపులతో ఈ వినియోగదారీ సమాజంలోని రచయితలు బాధ్యతారహితంగా జీవించవచ్చునని నమ్ముతూ వచ్చారు. ఏకాంతాన్ని అనుభవిస్తూ యథేచ్ఛగా జీవించారు, ఎలా జీవించారో అలాగే మరణించారు. 1900 కి ముందూ, తరువాత కాలానికి చెందిన యురోపియన్ కళాకారుల్ని "The manufacturers of bourgeois European art" అని సంబోధిస్తారు కామూ. ఆ కాలపు ఆర్టిస్టులు కళపట్ల తమ బాధ్యతారాహిత్యాన్ని ఒప్పుకున్నట్లేనని అభిప్రాయపడుతూ వాళ్ళని "కళాకారులు" అని పిలవడానికి కూడా ఆయన ఇష్టపడరు. నిజానికి కళాకారులు బాధ్యత తీసుకోవడం అంటే నిరంతరం సమాజంతో ఘర్షణకు దిగుతూ ఏటికి ఎదురీదడమే. ఆ పని చేసిన రింబో, నీచ, స్ట్రిండ్బర్గ్ లాంటి వాళ్ళు చెల్లించిన మూల్యమేమిటో మనకందరికీ తెలిసిందే. బహుశా ఈ కారణంగానే ఆ శకం నుండే "కళ కళ కోసమే" అన్న భావన జీవం పోసుకుంది.

కానీ ఈ ఇరవయ్యో శతాబ్దపు రచయితలకి "కళ కళ కోసమే" అనుకునే అవకాశం, అదృష్టం- ఈ రెండూ లేవు. పతనమవుతున్న రాజకీయ, సామాజిక నైతిక విలువలు, దీనికి ఊతమిస్తూ వాటి చేతిలో ఆయుధాలుగా మారిన భాష, మీడియా, సాంకేతిక పరిజ్ఞానపు కనికట్లు- వీటన్నిటి మధ్యా ఏది వాస్తవమో ఏది భ్రమో సమాజానికి దిశానిర్దేశం చెయ్యవలసిన బాధ్యతను కళాకారులే నెత్తికెత్తుకోవాల్సిన పరిస్థితి నెలకొంది.

Image Courtesy Google

ఇప్పటివరకూ ఆర్టిస్టులు 'సైడ్ లైన్స్'లోనే ఉండిపోయారు. కానీ మన ప్రతీ చిన్న కదలికా సర్వేలెన్స్ క్రింద ఉన్న ఈ ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటెలిజెన్స్ కాలంలో కళను కేవలం ఒక విలాసంగా భావించడం కళాకారులకు పెనుసవాలుగా మారింది. ఒకప్పుడు ఎటువంటి అవసరమూ, ఏ కారణమూ లేకుండా కూనిరాగాలు తీసేవారు. తమ ఆనందం కోసం మైమరచి గానం చేసేవారు. బాధితుల్లోనో, బాధాతప్తహృదయుల్లోనో స్ఫూర్తిని నింపడానికో లేక సింహం దృష్టిని తన వేటనుండి మళ్ళించడానికో మాత్రమే తమ కళను ఉపయోగించేవారు. కానీ నేటి ఆర్టిస్టులు ఒక బహిరంగ ప్రదర్శనశాలలో చిక్కుకుపోయారు. ఈ కారణంగా సహజంగానే వాళ్ళ సృజనలోనూ, స్వరంలోనూ మునుపటి ఆత్మవిశ్వాసం ధ్వనించడంలేదన్నది వాస్తవం.

సాహిత్యం విషయంలో నిజానికి ప్రతీ ఒక్క ప్రచురణా ఒక స్వచ్ఛందమైన అడుగే. కానీ ఆ స్వేచ్ఛను  క్షమించలేని అసహనపు ఆధునిక యుగంలో తెగించి ముందుకు అడుగువెయ్యడం ప్రమాదాన్ని కోరి తెచ్చుకోవడంతో సమానం. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో కళాకారులకు స్వేచ్ఛాయుతంగా రచనలు చేసి క్లిష్టతరమైన జీవితాన్ని గడపడమో లేదా అస్త్ర సన్యాసం చేసి ఊరుకోవడమో తప్ప మధ్యే మార్గం మృగ్యంగా కనిపిస్తోంది. ఏదేమైనా కళకు ఆస్కారంలేని జీవితమూ ఒక జీవితమేనా అనుకునే ఆర్టిస్టుకి పలు భావజాలాల తాలూకూ ఆధిపత్య ధోరణుల నియంత్రణల మధ్య పూర్తి స్వేచ్ఛ, ఏకాంతం సాధించుకునే అవకాశాలు ఈ కాలంలో మిగిలున్నాయా అన్నది ప్రస్తుతం మనముందున్న ప్రశ్న.

ముఖ్యంగా నేటి సామాజిక తత్వాన్ని నిర్వచించే అంశాల్లో ప్రధానమైన సంఘర్షణ సమకాలీన మనోభావాల సున్నితత్వాల మధ్యా, అణగారిన వర్గాల ఎదుగుదల మధ్యా జరుగుతోంది. ఈ ఘర్షణ గతంలో కూడా ఉంది కానీ  ఒప్పటిలా నేడు దాన్ని నిర్లక్ష్యం చేసే అవకాశం లేదు. ఈ గొప్పదనమంతా నేటి అభ్యుదయ ఉన్నత వర్గాలదో లేదా ఎలీటిస్టు ఆర్టిస్టులదో అనుకుంటే పొరబాటే. దీనికి కారణం ఒకప్పుడు అణచివేతకు గురైన వర్గాలు ఇప్పుడు మునుపటికంటే బలం పుంజుకుని శక్తిమంతంగా తయారవుతున్నాయి. ఇప్పుడిప్పుడే పెగులుతున్న వారి గళాలను వినీవినపడనట్లు విస్మరించే అవకాశం ఇకపై లేదు. ఈ పరిణామాల దృష్ట్యా చూస్తే ఎమెర్సన్ అన్నట్లు "నమ్మకానికి(ఫెయిత్) అసలైన నిర్వచనం మనిషి తన మేధ పట్ల విధేయుడిగా ఉండడమే" అన్న మాటల్ని ఆచరించడం ఒక కళాకారుడి విషయంలో ఎంతవరకూ సాధ్యమన్న ప్రశ్న ఉత్పన్నమవుతుంది.

మరో 19వ శతాబ్దపు అమెరికన్ రచయిత- "మనిషి తనకు తాను విధేయుడై ఉన్నప్పుడు మొత్తం ప్రపంచం అతడికి అనుకూలంగా వర్తిస్తుంది" అంటారు. కానీ ఈ రోజుల్లో కళాకారుల్లో అంతటి ఆశావాదం ఉందా అన్నది అనుమానమే ! కళ ఒక 'ఎలీటిస్టు లగ్జరీ'గా రూపాంతరం చెందుతున్న ఈ కాలంలో కళాకారులు తమవైన ప్రత్యేకతలనూ, సౌకర్యాలనూ చూసి సిగ్గుపడే స్థితిలో ఉన్నారు. అన్నిటినీ మించి తమ కళాభిరుచి ఎందుకూ పనికిరాని ఒక సౌకర్యమేమో అనే ప్రశ్నకు సమాధానం వెతుక్కుంటున్నారు. నిజానికి నేటి ప్రపంచంలో మునుపెన్నడూ లేనంతగా కన్ఫర్మిటీ పేరిట బానిసత్వం పెరిగింది, తత్పరిణామంగా బాధితులూ పెరిగారు. ఇటువంటి పరిణామాల దృష్ట్యా ఆర్ట్ ఒక లగ్జరీగా మాత్రమే మిగలాలనుకుంటే ఆర్టిస్టులు తాము చేసేది పచ్చి మోసమని కూడా ఒప్పుకోగలగాలని అభిప్రాయపడతారు కామూ. వారికి మరో మార్గంలేదు. ఏదేమైనా ఈ వాదన కూడా పైకి కనిపించినంత బ్లాక్ అండ్ వైట్ కాదు.

"మైథాలజీస్" అనే రచనలో రోలన్ బార్త్ అన్నట్లు నేటి వినియోగదారీ వ్యవస్థలో వస్తువులు క్రమేపీ అదృశ్యమైపోయి వాటికి ప్రాతినిధ్యం వహించే చిహ్నాలు వాటి స్థానాన్ని తీసుకుంటున్నాయి. ఉన్నత వర్గాలు సైతం భూమికో, బంగారానికో బదులు సంబంధిత గణాంకాల్లోని సంఖ్యలో ఎన్ని డిజిట్లు ఉన్నాయన్నదాని మీదే ఆర్ధిక లావాదేవీలు నెఱపుతున్నాయి. ఇటువంటి సమాజంలోని ప్రాపంచిక అనుభవం పూర్తిగా భ్రమతోనూ, వంచనతోనూ కూడుకున్నది. వాస్తవం కంటే వాటి తాలూకు చిహ్నాల మీద ఆధారపడిన కృత్రిమ సమాజంలోని స్వాభావికమైన సత్యం నకిలీగా మిగిలిపోతోంది. అటువంటి సమాజం తన నైతిక విలువల్ని సహజంగానే జనామోదం పొందిన సంప్రదాయాల ద్వారా- తద్వారా కులమతాల ప్రాతిపదికన రూపొందించుకోవడంలో ఎంతమాత్రం ఆశ్చర్యం లేదు. ఈ కారణంగా మెజారిటీ సమాజపు భావజాలాలకు కట్టుబడి ఉండే కళ కేవలం ఒక సారహీనమైన వినోదంగా మిగిలిపోతుంది. అలా కాకుండా ఆర్టిస్టులు గుడ్డిగా సమాజాన్ని తిరస్కరించి దూరం జరిగితే వారి కళలో కేవలం నెగెటివిటీ తప్ప వేరొకటి ఉండే అవకాశం లేదు. ఈ క్రమంలో మనకు మిగిలే కళ రెండే రెండు రకాలుగా ఉంటుంది. ఒకటి పూర్తి వినోదప్రధానమైనదైతే, రెండవది ఆచరణాత్మకతకు అనుకూలంగాలేని వాస్తవదూరమైన సిద్ధాంత స్వరూపం. ఈ రెండు పద్ధతుల్లోనూ కళ వాస్తవంనుండి పూర్తిగా విడిపోతుంది.

"Art develops between two chasms: frivolity and propaganda." అంటారు కామూ. గొప్ప రచయితలు  ప్రయాణించే మార్గం అనేక సంక్లిష్ఠతలతో ప్రమాదకరంగా ఉంటుంది. కానీ ఆ దారిలో మాత్రమే కళాకారులకు నిజమైన 'ఆర్టిస్టిక్ ఫ్రీడమ్' దొరుకుతుంది. ఏ ప్రతిఫలాపేక్షా లేని స్వేచ్ఛ నుండి పుట్టిన అటువంటి కళను  నిరాకరించే ఆర్టిస్టులు ఎవరూ ఉండరు, నిరాకరించేవారు అసలు ఆర్టిస్టులు అనిపించుకోరు. కానీ దాని కోసం ఎన్నో త్యాగాలు చెయ్యవలసి ఉంటుంది. మానసిక ప్రశాంతతతో బాటుగా వ్యక్తిగతంగా, సామాజికంగా ఎంతో కోల్పోవలసి వస్తుంది. అన్ని రకాల స్వేచ్చల్లాగే దీనికి కూడా భారీ మూల్యమే చెల్లించాల్సొస్తుంది. అందుకే సౌకర్యవంతమైన జీవితాన్ని వదిలేసి ఈ సంఘర్షణను తలకెత్తుకోవడానికి ఎవరూ ఇష్టపడడంలేదు. ఫలితం స్వేచ్ఛకు దూరం జరుగుతూ బానిసత్వానికి దగ్గరగా జరుగుతున్నాం.

ఈ కాలంలో ప్రజల్లో వివేకం క్షీణించిపోతోందన్న వాదనను వ్యతిరేకిస్తారు కామూ. నిజమే, కాలంతో బాటుగా వివేకం నశిస్తోంది. కానీ కళ కళకోసమే అన్నట్లు, కళను ఒక విలాసంగా  మాత్రమే భావిస్తూ, బాధ్యతారాహిత్యంతో పుస్తకాల్లో మొహం దాచుకునేవారు అధికంగా ఉండే ఒకప్పటి కాలం కంటే ఈరోజు ఎన్నోరెట్లు పరిస్థితి నయంగానే ఉందంటారు కామూ. కానీ ఈ మాటలు ఆయన మరో సందర్భంలో చేసిన ఈ వాదనను కొంతవరకూ సవాలుచేసే విధంగా ఉన్నాయనిపిస్తుంది. కొన్ని కొన్నిసార్లు ఈ రచయితల్నీ, తత్వవేత్తల్నీ నమ్మడం గుడ్డిగా గూగుల్ మ్యాప్స్ పట్టుకుని డ్రైవ్ చేసి డెడ్ ఎండ్ లో తెల్లమొహంతో నిలబడడమే అనిపిస్తుంది.

"In such a world of conflict, a world of victims and executioners, it is the job of thinking people, not to be on the side of the executioners."

పుస్తకం నుండి కొన్ని వాక్యాలు :

But due to their rejection of everything, including the traditions of their own art, contemporary artists give themselves the illusion of creating their own rules, so they end up believing they are God. At the same time, they believe they can create their own reality. However, if distanced from their own society, they will only create formal or abstract works, works that might be poignant as experiences, but that lack the fecundity that is characteristic of true art, whose mission is to unite.

But to speak to everyone about everyone, it is necessary to speak of what everyone knows and the reality that is common to us all. The sea, the rain, our needs and desires, the struggle against death—these are the things that unite us. We resemble each other through what we see together, the things we suffer through together. Dreams change according to the person, but the reality of the world is our common ground.

The goal of realism is thus legitimate, for it is inextricably linked to the artistic experience.

So let us be realistic. Or rather, let us try to be, if that is at all possible. For it is not certain that realism has a meaning, not certain it is possible, even if it is desired. Let us first ask ourselves if pure realism is possible in art. If we are to believe the assertions of the nineteenth-century naturalists, realism is the exact reproduction of reality. In that way, realism would be to art what photography is to painting: naturalism reproduces while painting makes choices.

Such an aesthetic, which aimed to be realistic, would then become a new form of idealism, just as sterile, to a true artist, as bourgeois idealism. Reality is only ostensibly placed in a sovereign position so it can be more easily eliminated. Art then finds itself reduced to nothing. It serves, and by serving, becomes subjugated. Only those who deliberately prevent themselves from describing reality will be called realists, and praised as such. The others will be censured, to the delight of the realists. Fame in a bourgeois society, which consists of either being misread or not read at all, will, in a totalitarian society, prevent others from being read. Here again, true art will become disfigured, or gagged, and global communication will be made impossible by the very people who most passionately desire it.

Yes, social realism should admit its roots and that it is the twin brother of political realism. It sacrifices art for a purpose that is alien to art but that, on the scale of values, might appear a superior goal. In sum, it temporarily suppresses art so it may first support justice. When justice exists, in a future that is still unknown, art will be reborn. Where art is concerned, therefore, we apply that golden rule of contemporary intelligence that states that it is impossible to make an omelet without breaking a few eggs.

So what is art? Nothing simple, that is certain. And it is even more difficult to understand that idea amid the cries of so many people who are fiercely determined to simplify everything. On the one hand, we desire that genius be grand and solitary; on the other hand, we call upon it to resemble everyone. Alas! Reality is more complex. And Balzac sums it up perfectly in one sentence: “Genius resembles everyone but no one resembles genius.” It is the same for art, which is nothing without reality and without which reality has little meaning.

Art is neither total rejection nor total acceptance of what is. It is both rejection and acceptance, at one and the same time, and that is why it can be continually and perpetually torn apart. Artists always find themselves dealing with this ambiguity, incapable of rejecting what is real, yet still devoted to challenging the ever-unfinished aspects of reality

Judging contemporary people in the name of those who do not yet exist is the role of prophecy. True artists can only value the dreams proposed to them in relation to their effects on the living. A prophet, priest, or politician can judge absolutely, and moreover, as we well know, they do not refrain from doing so. But artists cannot. If they judged absolutely, they would classify the nuances of reality as either good or evil, with nothing in between, thus creating melodrama.

Flannery O’Connor ఒక సందర్భంలో తన కాలంలో ప్రచురింపబడిన ఒక నవల గురించి ఈ అభిప్రాయం వ్యక్తం చేసిన ఈ అభిప్రాయం చాలా ఆసక్తికరంగా అనిపించింది :  She said of a popular novel of her time, the premise of which offended her own sense of artistic freedom, the book “is just propaganda and its being propaganda for the side of the angels only makes it worse. The novel is an art form and when you use it for anything other than art, you pervert it.”

చదువుకోడానికో చోటు

ఓ రెండ్రోజులు సెలవులొస్తున్నాయి. లీషర్ ట్రిప్పే కాబట్టి కనీసం మూడు నాలుగు పుస్తకాలైనా సర్దుకుంటే మంచిది. ప్రొద్దున్నే కాఫీ టైమ్లో చదవడానికి నవల ఏదైనా, బెడ్ టైమ్ కి చదవడానికి షార్ట్ స్టోరీస్, మధ్యమధ్యలో చదవడానికి ఏదైనా మ్యూజింగ్స్, ప్రోజ్ పీసెస్, పోయెట్రీ లేదా నాన్ ఫిక్షన్ అయితే బెటర్. మనిషి ఆశాజీవి. ఆశకి అంతుండదు. ఇంటికొస్తే మళ్ళీ ఏదో ఒక పని, ఔటింగులూ, మీటింగులూ, సంసారసాగరాలు ఈదడాలు- ముప్పూటలా వీటితోనే సరిపోతుంది. కొసరుగా ఫ్లైట్లో చదువుకోడానికి కూడా మరో పుస్తకం ఏదైనా...

Image Courtesy Google 

నాలుగు పుస్తకాలతో బ్యాగ్ సిద్ధం. కోటి ఆశలతో కారెక్కిన సగటు చదువరికి క్లౌడ్ 9 లో ఉన్నట్లుంది. ఫ్లైట్ ఎక్కగానే కోలాహలం అంతా సద్దుమణిగాక మెల్లిగా బ్యాగ్లో ఉన్న పుస్తకం చేతిలోకొచ్చింది. డ్రింక్స్ వచ్చాయి. ఏం తాగుదాం !! ఒక  వేడి వేడి కాఫీ. కాఫీ సిప్ చేస్తూ ఓ నాలుగైదు పంక్తులు. మెల్లమెల్లగా వాస్తవికత అదృశ్యమైపోయి అక్షరాలు జీవం పోసుకోవడం ప్రారంభించాయి. చుట్టూరా ఉన్న ప్రపంచపు ధ్వనులు చెవులకు వినిపించడం మానేసాయి. కళ్ళముందరి ప్రపంచం బ్లర్ అయిపోయి కొత్త ప్రపంచపు తలుపులు తెరుచుకోసాగాయి. ఏదో  స్వప్నావస్థలో ఉన్నట్లు ఆత్రంగా అడుగులు ముందుకుపడ్డాయి. హఠాత్తుగా ఎవరో అరుస్తున్నారు. లేదు లేదు... పిలుస్తున్నారు. "కారెక్కేముందు నీ బ్యాగ్లో నా హెడ్ ఫోన్స్ పెట్టాను, అవి కావాలి." మేఘాల మధ్యలోంచి ఎవరో ఉన్నట్లుండి కాళ్ళుపట్టుకుని క్రిందకి లాగేస్తే, నేలమీద వెల్లకిల్లా ధబ్బుమని పడిన శబ్దం. ఉహుఁ ! పడినట్లు అనిపించిందంతే. హెడ్ ఫోన్స్ చేతులు మారాయి.

మళ్ళీ వదిలేసిన పేజీ తెరుచుకుంది. కానీ ఇందాక సునాయాసంగా తెరుచుకున్న కొత్త ప్రపంచం తలుపులు మళ్ళీ తెరుచుకోనని మొరాయించాయి. ఎలాగైనా లోపలికి వెళ్ళిపోవాలనే పట్టుదలతో తలుపులు రెండు మూడుసార్లు బలంగా బాదినా ప్రయోజనం శూన్యం. ప్రయాణం ఏర్పాట్ల బడలికతో నీరసం ఆవహించి నిద్ర ముంచుకొచ్చింది. "ఇప్పుడు చదివేసి పరీక్షలేమైనా రాయాలా ఏమన్నానా !!" గమ్యం చేరాక తీరుబడిగా చదువుకోవచ్చులే. స్లీప్ మాస్క్ తలమీదనుండి జారి కళ్ళమీదకు చేరింది.

రిసార్ట్ కి వచ్చేసాక కాస్త సేదతీరిన కళ్ళు పరిసరాలన్నీ కలియజూశాయి. చదువుకోడానికి ఇంతకంటే మంచి చోటు ఉంటుందా ఈ భూప్రపంచంలో !!  

"అబ్బా ! ఆ పుస్తకం తర్వాత చదువుకోవచ్చులే జకూజికి స్లాట్ బుక్ చేసాం, పద. వచ్చాకా ఫ్రెష్ అయ్యి రెస్టారెంట్ లో ఏమైనా తిని వచ్చేద్దాం." 

ఆ వేడి వేడి స్టీమ్ బాత్ కి ఒళ్ళంతా గాల్లో తేలిపోతున్నట్లుంది. మళ్ళీ మత్తుగా మధ్యాహ్నం నిద్ర. సాయంత్రం కాఫీలయ్యాయి. బ్యాగ్లో పుస్తకం గుర్తొచ్చింది.

 "లేక్ సైడ్ ఈవెనింగ్ వాక్ బావుంటుందిట. టెంపరేచర్స్ పడిపోతాయి, స్వెటర్ వేసుకోవడం మర్చిపోకు, వచ్చేటప్పటికి చీకటైపోవచ్చు." 

బ్యాక్ ప్యాక్ లో వాటర్ బాటిల్ చేరింది. అదనపు బరువుగా అనిపించిన పుస్తకాలు ఒక్క నిట్టూర్పుతో టేబిల్ మీదకొచ్చి పడ్డాయి. వణికించే చలి. దుప్పట్లు ముసుగుతన్ని మూడంకె వేసుక్కూర్చున్నాయి.

"ఓహ్, డ్రీమ్ మేకర్, యూ హార్ట్ బ్రేకర్... వేరెవర్ యూ ఆర్ గోయిన్, అయామ్ గోయిన్ యువర్ వే" అని ఆడ్రే ఆహ్లాదంగా గిటార్ స్ట్రింగ్స్ మీటుతోంది.

టీవీ ఆఫ్ అయ్యింది. కళ్ళు మూతలు పడుతున్నాయి, పోనీ ఓ అరగంట  చదువుకుని అప్పుడు నిద్రపోవచ్చు. బయట మంచు పడుతోంది. లోపల హీటర్ ఆన్ అయ్యింది. పుస్తకం మళ్ళీ చేతుల్లోకి వచ్చింది.

"టైమ్ ఎంతయ్యింది ?"

"12 దాటింది. రేపు ఉదయం బోటింగ్ కీ, ఆ తరువాత ఆర్ట్ మ్యూజియంకీ వెళ్ళాలి. ఇప్పుడా పుస్తకం తెరవకు. త్వరగా నిద్రపో. గుడ్ నైట్, స్వీట్ డ్రీమ్స్..."

"గుడ్ నైట్.... స్వీట్ డ్రీమ్స్. "

Wide Sargasso Sea - Jean Rhys

‘Is there another side?’ I said.

‘There is always the other side, always.’

అంటూ తన కథను రోచెస్టర్ కి చెప్పడానికి ప్రయత్నిస్తుంది ఆంటోనెట్ (బెర్తా). భర్తగా కాకపోయినా సాటిమనిషిగా తన బాధను అర్థం చేసుకుంటాడేమో అనుకుంటుంది. బాల్యం నుండీ ద్వేషం, శత్రుత్వం తప్ప మరొక రుచి  తెలియని తనకు ఆదరంతో కాస్త ప్రేమను పంచిపెడతాడేమోనని ఆశిస్తుంది.  కానీ రోచెస్టర్ కూడా మినహాయింపేమీ కాదు. డబ్బు, పరపతి కోసమే ఆమెను పెళ్ళి చేసుకుంటాడు. ద్వేషంతో డేనియల్ రాసిన ఉత్తరం చదివి ఆమెకు లేని పిచ్చితనం అంటగట్టి చీకటిగదిలో బంధిస్తాడు. ఏదేమైనా ద్వేషంతో తన మీద, తన కుటుంబం మీదా దాడులు జరిపి, భయంతో పారిపోయేలా చేసి, చివరకు పిచ్చితనం ముద్రవేసిన సమాజంనుండి ఆంటొనెట్, ఆమె తల్లి ఆనెట్టే  ఎంతదూరమని పారిపోగలరు ! ఎక్కడికి వెళ్ళినా అదే మనుషులు... అదే పైశాచికత్వం... అదే ద్వేషం. వారి ఇంటికి నిప్పంటిస్తారు. మగదక్షతలేదని గ్రహించి అనెట్టేపై అత్యాచారానికి పాల్పడతారు. చివరకు పిచ్చివాళ్ళని  ముద్రవేస్తారు. విచిత్రం ఏమిటంటే, ఈ దారుణాలకు పాల్పడిన వర్గం కూడా ఒకప్పుడు ఇటువంటి అణచివేతకే గురైన నల్లజాతీయుల వర్గం కావడం.

Image Courtesy Google

మన చరిత్ర అంతా విజేతలు రాసిందేనంటారు. ఎందుకంటే ఓడిపోయినవాడికి తన కథ చెప్పుకునే ఆస్కారం, అవకాశం ఉండదు.  కొన్నిసార్లు చెప్పడానికి వాళ్ళు మిగిలి ఉండకపోవచ్చు. అందువల్ల అటు చరిత్రైనా, ఇటు సాహిత్యమైనా లిఖితపూర్వకంగా ఉన్నవాళ్ళ కథే నిజమని నమ్మడం తప్ప మనకి కూడా మరో అవకాశంలేదు. కానీ ప్రతీ నాణానికీ రెండువైపులుంటాయి. బ్రిటిష్ రచయిత్రి జీన్ రీస్ "వైడ్ సర్గస్సో సీ"లో అటువంటి రెండో కోణానికి చెందిన కథను చెప్పే ప్రయత్నం చేశారు.

ఆంగ్ల సాహిత్యంతో పరిచయం ఉన్నవాళ్ళలో సుప్రసిద్ధ రచయిత్రి షార్లోట్ బ్రోన్టే రచన "జేన్ ఐర్" పరిచయంలేనివారు బహు అరుదు. ఆ నవలలో  మానసిక సంతులనం కోల్పోయి చీకటి గదిలో బంధించబడ్డ రోచెస్టర్ భార్య బెర్తా పూర్వాపరాలు మనకు రోచెస్టర్ మాటల్లో మాత్రమే తెలుసు. వివాహం విషయంలో తనను బాధిత వర్గంగా చెప్పుకుంటూ జేన్ తో రోచెస్టర్ చెప్పిన బెర్తా గతాన్ని వింటే మనకు కూడా రోచెస్టర్ మీద జాలి కలుగుతుంది. భార్య బ్రతికుండగానే జేన్ కు దగ్గరవ్వాలనే అతడి ఆరాటం సమంజసమైనదే అనిపిస్తుంది. కానీ 'జేన్ ఐర్' కథలో ఒక మతిస్థిమితంలేని (?) స్త్రీగా చీకటిగదిలో కాలం వెళ్ళదీసే బెర్తాకు తనదైన గొంతు లేదు. ఆమె వైపు నిలబడి ఆమె గతాన్ని నిజాయితీగా చెప్పినవాళ్ళూ లేరు. జీన్ రీస్ ఈ నవలలో బెర్తా వైపునుండి కథను చెప్పుకొస్తారు. ఆమె ఆ పరిస్థితుల్లో ఉండడానికిగల కారణాలను విశ్లేషించే ప్రయత్నం చేస్తారు.

బహుశా నైతికత గురించి మాట్లాడే అర్హతలేని జీవి మనిషొక్కడే అనిపిస్తుంది.  చరిత్ర చూస్తే అణచివేతకు గురైన ప్రతీ వర్గం పగ-ప్రతీకారాలతో రగిలిపోతూ తాము బలం పుంజుకోగానే దాష్టీకానికి పాల్పడ్డ వర్గాలను అంతే కౄరత్వంతో అణచివేసే ప్రయత్నం చేస్తుంది. అంతేగానీ వాళ్ళలాగే మనం కూడా పశుత్వంతో వ్యవహరిస్తే మనకూ వాళ్ళకూ తేడా ఏముంటుందనే కనీస ఆలోచన ఉండదు. తత్ఫలితంగా గాంధీగారన్నట్లు ఒకరి కళ్ళు ఒకరు పొడుచుకోవడంతో చివరకు అందరూ గుడ్డివారిగా మిగలడమే చరిత్రలో పునరావృతం అవుతుంది. 

‘Justice,’ she said. ‘I’ve heard that word. It’s a cold word. I tried it out,’ se said, still speaking in a low voice. ‘I wrote it down. I wrote it down several times and always it looked like a damn cold lie to me. There is no justice.’ She drank some more rum and went on, ‘My mother whom you all talk about, what justice did she have?

ఈ వాదనను బ్లాక్ లిటరేచర్ కు వర్తింపజేస్తే,  బానిసత్వం నిర్మూలన తరువాత తరతరాలుగా బానిసలకు యజమానులుగా కొనసాగిన తెల్లవారిపై ఆ ప్రాంతంలోని నల్లజాతీయులు తీవ్రమైన దాడులకు పాల్పడ్డారు. వారి ఇళ్ళను తగలబెట్టడమే కాకుండా భౌతిక దాడులకు కూడా  పాల్పడేవారు. జమైకాలో చెరుకు తోటలు అధికంగా ఉండే కౌలిబ్రిలో బానిసలను సొంతం చేసుకున్న తెల్లవారు అధికంగా ఉండేవారు. అటువంటి సమయంలో మిస్టర్ కాస్వే ఆత్మహత్య చేసుకోగా అతడి భార్య, కూతురు, కొడుకుతో Cosway కుటుంబం ప్రాణాలు అరచేతుల్లో పెట్టుకుని రోజులు వెళ్ళదీసేది.

I dare say we would have died if she’d turned against us and that would have been a better fate. To die and be forgotten and at peace. Not to know that one is abandoned, lied about, helpless.

I lay thinking, ‘I am safe. There is the corner of the bedroom door and the friendly furniture. There is the tree of life in the garden and the wall green with moss. The barrier of the cliffs and the high mountains. And the barrier of the sea. I am safe. I am safe from strangers.’

And if the razor grass cut my legs and arms I would think ‘It’s better than people.’ Black ants or red ones, tall nests swarming with white ants, rain that soaked me to the skin – once I saw a snake. All better than people.

Better. Better, better than people.

‘I am not used to happiness,’ she said. ‘It makes me afraid.’

ఈ కథంతా మొత్తం మూడు భాగాల్లో- మొదటి భాగం Antoinette Cosway (బెర్తా) దృష్టికోణం నుండీ, రెండో భాగం రోచెస్టర్ వైపు నుండీ (నిజానికి కథలో ఆ పేరు ఎక్కడా ప్రస్తావనకు రాలేదు) మూడో భాగం మళ్ళీ బెర్తా వైపు నుండీ చెబుతారు.

నల్లజాతీయుల బానిసత్వం రద్దుచేసిన నేపథ్యంలో రూపుదిద్దుకున్న ఈ రచనలో ఆ ప్రాంతపు  ప్రాకృతిక సౌందర్య వర్ణనలు అమితంగా ఆకట్టుకున్నాయి. వాటితో బాటు ఆ కాలపు సంస్కృతీ సంప్రదాయాలు, నమ్మకాలూ కూడా దీన్ని కేవలం ఒక స్త్రీవాద రచనకు పరిమితం చెయ్యకుండా అనేక భౌగోళిక, చారిత్రక అంశాలు కలిసిన కాల్పనిక రచనగా నిలబెడతాయి.

'జేన్ అయిర్' మూవీ అడాప్టేషన్స్ తో బాటు ప్రతీ బీబీసీ సిరీస్ కూడా చూసిన అభిమానిగా ఈ నవల చదవడం వల్ల 'జేన్ అయిర్' నవల పట్ల ఇష్టం పోయింది. ముఖ్యంగా రోచెస్టర్ పాత్రను బెర్తాను గుర్తుచేసుకోకుండా చూడడం ఇకముందు సాధ్యంకాదు. నవల చదవడం పూర్తి చేసి దీన్ని కూడా సిరీస్ గా తీశారేమో అని చూడగా 2006లో రెబెకా హాల్ ప్రధాన పాత్రలో ఈ నవలను ఒక టీవీ మూవీ గా తీసారని తెలిసి అది కూడా చూశాను. ఏదేమైనా నవల ఆత్మను ఆ సినిమా పూర్తిగా పట్టుకోలేకపోయింది.

ఈ నవలలో ఆంటోనెట్ ను చిన్నప్పటినుండీ పెంచిన క్రిస్టోఫీన్ అనే స్త్రీ పాత్ర (నల్లజాతీయురాలు) స్వతంత్రమైన స్త్రీ పాత్రగా కనిపిస్తుంది. ఆమె ఆలోచనలు ఈ కాలానికి కూడా సరిపడేలా ఉంటాయి. స్త్రీకి తనకంటూ ఆస్తి ఏమీ లేకుండా అంతా ఆమె భర్తకు  అప్పజెప్పి ఆమెను నిస్సహాయంగా నిలబెట్టే "ఇంగ్లీష్ చట్టం" పేరిట జరిగే దారుణాలను గురించి ఒక సందర్భంలో క్రిస్టోఫీన్ ఆలోచనలు ఈ కాలానికి కూడా సరిపడేలా ఉంటాయి. భర్తకు దగ్గరయ్యే మార్గం చెప్పమని అమాయకంగా ఆమె వద్దకు సలహా కోసం వచ్చిన ఆంటోనెట్ తో ఆమె సంభాషణ :

‘When man don’t love you, more you try, more he hate you, man like that. If you love them they treat you bad, if you don’t love them they after you night and day bothering your soul case out. I hear about you and your husband.’ she said.

She spat over her shoulder. ‘All women, all colours, nothing but fools. Three children I have. One living in this world, each one a different father, but no husband, I thank my God. I keep my money. I don’t give it to no worthless man.’

రోచెస్టర్ గొప్పతనాన్ని ఎండగట్టే సందర్భంలో అతడితో క్రిస్టోఫీన్ మాటలు :  

I undress Antoinette so she can sleep cool and easy; it’s then I see you very rough with her eh?’

రోచెస్టర్ మనోగతం : 

I’d be gossiped about, sung about (but they make up songs about everything, everybody. You should hear the one about the Governor’s wife). Wherever I went I would be talked about. I drank some more rum and, drinking, I drew a house surrounded by trees. A large house. I divided the third floor into rooms and in one room I drew a standing woman – a child’s scribble, a dot for a head, a larger one for the body, a triangle for a skirt, slanting lines for arms and feet. But it was an English house. English trees. I wondered if I ever should see England again.

I was tired of these people. I disliked their laughter and their tears, their flattery and envy, conceit and deceit. And I hate the place. I hated the mountains and the hills, the rivers and the rain. I hated the sunsets of whatever colour, I hated its beauty and its magic and the secret I would never know. I hated its indifference and the cruelty which was part of its loveliness. Above all I hated her. For she belonged to the magic and the loveliness. She had left me thirsty and all my life would be thirst and longing for what I had lost before I found it.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని అంశాలు : 

* The house was burning, the yellow-red sky was like sunset and I knew that I would never see Coulibri again. Nothing would be left, the golden ferns and the silver ferns, the orchids, the ginger lilies and the roses, the rocking-chairs and the blue sofa, the jasmine and the honeysuckle, and the picture of the Miller’s Daughter. When they had finished, there would be nothing left but blackened walls and the mounting stone. That was always left. That could not be stolen or burned.

* Then, not so far off, I saw Tia and her mother and I ran to her, for she was all that was left of my life as it had been. We had eaten the same food, slept side by side, bathed in the same river. As I ran, I thought, I will live with Tia and I will be like her. Not to leave Coulibri. Not to go. Not. When I was close I saw the jagged stone in her hand but I did not see her throw it. I did not feel it either, only something wet, running down my face. I looked at her and I saw her face crumple up as she began to cry. We stared at each other, blood on my face, tears on hers. It was as if I saw myself. Like in a looking-glass.

* Italy is white pillars and green water. Spain is hot sun on stones, France is a lady with black hair wearing a white dress because Louise was born in France fifteen years ago, and my mother, whom I must forget and pray for as though she were dead, though she is living, liked to dress in white.

* This convent was my refuge, a place of sunshine and of death where very early in the morning the clap of a wooden signal woke the nine of us who slept in the long dormitory. We woke to see Sister Marie Augustine sitting, serene and neat, bolt upright in a wooden chair. The long brown room was full of gold sunlight and shadows of trees moving quietly. I learnt to say very quickly as the others did, ‘offer up all the prayers, works and sufferings of this day.’ But what about happiness, I thought at first, is there no happiness? There must be. Oh happiness of course, happiness, well.

* Standing on the veranda I breathed the sweetness of the air. Cloves I could smell and cinnamon, roses and orange blossom. And an intoxicating freshness as if all this had never been breathed before.

* ‘You are safe,’ I’d say. She’d liked that – to be told ‘you are safe.’ Or I’d touch her face gently and touch tears. Tears – nothing! Words – less than nothing. I did not love her. I was thirsty for her, but that is not love. I felt very little tenderness for her, she was a stranger to me, a stranger who did not think or feel as I did.

* He will not come after me. And you must understand I am not rich now, I have no money of my own at all, everything I had belongs to him.’

‘What you tell me there?’ she said sharply.

‘That is English law.’