The Paper Door and Other Stories - Naoya Shiga

"The God of the Japanese short story" అని పిలుచుకునే నోయా షిగా శైలిని అనుకరించడానికి జపాన్ యువ రచయితలు తెగ పోటీపడేవారంటారు. ఈ కథల్ని ఆంగ్లంలోకి అనువదించిన లేన్ డన్లప్ షిగా కథల్లో 17 కథల్ని ఎంపిక చేసి ఈ పుస్తకంలో పొందుపరిచారు. ఇందులో నాకు తెలిసిన కథ ఒక్కటే- "హాన్స్ క్రైమ్", మునుపు "చైనా జపాన్ ప్రసిద్ధ కథల్లో" తెలుగులో చదివాను.

Image Courtesy Google

ఇందులో కథలన్నీ నచ్చినవే అయినా "హాన్స్ క్రైమ్" తర్వాత నాకు చాలా నచ్చిన కథ "కునికో". ఈ కథలో వాస్తవ జీవితానికీ, కళాకారుడి ఫాంటసీ ప్రపంచానికీ మధ్య సంఘర్షణను హృద్యంగా చిత్రించారు షిగా. "తన కథలన్నిటిలోనూ ముడి సరుకు తానేనని" చెప్పుకునే షిగా అంతఃసంఘర్షణ ఈ కథలోని ప్రధాన పాత్ర (రచయిత) ద్వారా స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. పిరాండెల్లో కథల్లో కనిపించే సైకో అనాలిసిస్ తో కూడిన తర్కం, హేతువాద సంభాషణలూ, మోనోలాగ్స్ షిగా కథల్లో కూడా ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి. షిగా కూడా పిరాండెల్లో తరహాలోనే మనిషిలోని ప్రామాణికతకు పెద్దపీట వేశారనిపిస్తుంది. షిగా పాత్రల్లో నిజాయితీతో కూడిన స్వయంపరిశీలన, స్వస్వరూపజ్ఞానంలాంటివి చూసినప్పుడు ఆ పాత్రల ద్వారా ఖచ్చితమైన ఆత్మపరిశీలన చేసుకుంటూ షిగా తన లోపలి మనిషితో తానే తలపడుతున్నట్లు అనిపిస్తుంది. ''A Memory of Yamashina'', ''Infatuation'', "Kuniko" -వివాహేతర సంబంధాల గురించి రాసిన ఈ మూడు కథలూ వాస్తవానికీ, కళాకారుడి ప్రపంచానికీ మధ్య అంతఃసంఘర్షణకు అద్దంపడతాయి. "కునికో" రాసిన తర్వాత షిగా భార్య ఆయన రచనలు చదవడానికి నిరాకరించారట.

The uneventful, peaceful days and months continued to pass. But this uneventful peacefulness, as far as my own feelings were concerned, was anything but uneventful and peaceful. I felt as though I had fallen into a quagmire where, no matter how much I struggled, there was nothing to serve as a foothold and therefore no way out. Everything was hopelessly boring.

At any rate, some time afterward, I became infatuated with her. Whether or not I was truly in love with her, I can’t really say myself, but, anyway, I was infatuated.

"The Razor" అనే కథలో ఎప్పుడూ చిన్నపాటి జ్వరం కూడా యెరుగని మంగలి  యోషిసబురో హఠాత్తుగా జబ్బుపడతాడు. తన వృత్తిలో అతడికున్న నైపుణ్యం పట్ల అతడికి గర్వం మెండు. యోషిసబురోకి ఆరోగ్యం బాగాలేని సమయంలోనే  ఆటమ్ ఈక్వినాక్స్ పండుగ కూడా కావడం వల్ల షాపుకు విపరీతమైన రద్దీ మొదలవుతుంది. ఈలోగా ఆ షాపుకు తరచూ వచ్చే ఒక వ్యక్తి తన పనిమనిషిని మంగలికత్తి పదును చెయ్యమని పంపుతాడు. అనారోగ్యం వల్ల యోషిసబురో తన పనిని సవ్యంగా చెయ్యడంలో విఫలమవుతాడు. కత్తి సరిగ్గా లేదని ఆ వ్యక్తి తిప్పి పంపుతాడు. తన వృత్తిలో 'పర్ఫెక్షన్' తప్ప మరొకటి అలవాటులేని యోషిసబురో జ్వరంతో కూడిన ఉన్మాదంతో భార్య ఎంత వారిస్తున్నా వినకుండా ఆ కత్తిని పదునుపెట్టడానికి పూనుకుంటాడు. అదే సమయంలో ఆ షాపుకు ఒక యువకుడు వస్తాడు. ఆ తర్వాత జరిగే పరిణామాలు ఈ కథను "సైకో ఎనలిటికల్ స్టోరీ టెల్లింగ్"లో ఒక అత్యుత్తమ స్థాయి కథగా నిలబెడతాయి.

''Han's Crime'' ఈ పుస్తకంలో నాకు బాగా నచ్చిన కథ. ఒక చైనీస్ గారడీవాడు ప్రదర్శన సమయంలో విసిరిన కత్తి భార్య గొంతులోకి దిగి ఆమె అక్కడికక్కడే మరణిస్తుంది. ఇద్దరూ స్వతహాగా మంచివాళ్ళే అయినప్పటికీ భార్యాభర్తల మధ్య విభేదాలున్నాయని విచారణ సమయంలో తెలియగా జడ్జి హాన్స్ ని ప్రశ్నించగా దానికి హాన్స్ ఇచ్చిన వివరణ అద్భుతంగా ఉంటుంది. నిజాయితీ ఎప్పుడూ అంతఃకరణ స్వేచ్ఛని ప్రసాదిస్తుందని సరళమైన పదాల్లో నిరూపించే గొప్ప కథ ఇది. ఇంతకీ తీర్పు హాన్స్ కి అనుకూలంగా వచ్చిందా లేదా అనేది మిగతా కథ చదివి తెలుసుకోవాల్సిందే.

"హాన్స్ క్రైమ్" కథను హాన్స్ భార్య కోణం నుండి రాయాలనిపించింది అని మరో కథలో ఇలా చెబుతారు :

A short while before, I had written a short story called “Han’s Crime.” From jealousy of an old premarital relationship between his wife and a man who was his friend, also driven by his own psychological pressures, a Chinese called Han had murdered his wife. As I had written the story, it was mainly about Han’s feelings. Now, however, I thought of writing a story about the feelings of his wife. Murdered at the end, under the ground of the cemetery—I wanted to write about that quietness of hers.

మరో కథ ''The Shopboy's God'' ఒక పేదవాడైన కుర్రాడు రుచికరమైన, ఖరీదైన ట్యూనా చేపతో చేసిన 'సుషీ' తిందామని ఆశపడతాడు. కానీ డబ్బులేక వెనుదిరుగుతాడు. అది గమనించిన మరో వ్యక్తి ఆ కుర్రవాడి చిన్న కోరికను తీర్చే ప్రయత్నం చేస్తాడు. ఈ కథ ద్వారా దైవత్వం అంటే అదేదో బ్రహ్మపదార్థం కాదనీ, మనిషిలోని దైవత్వమనే పదానికి నిర్వచనాన్నిచ్చే ప్రయత్నం చేశారు షిగా. ఈ కథకు ముగింపు చందమామకథను తలపిస్తుంది. ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఒక్కో కథా ఒక్కో భిన్నమైన ప్రపంచానికి ద్వారాలు తెరుస్తుంది.

షిగా కథల్లో గమనించిన విషయం- ఈ కథల్లోని పాత్రలు ఆర్టిస్టుగా షిగా తనలో  సమాధానపరుచుకోలేని స్వాభావిక లక్షణాలు కలిగి ఉంటాయనిపిస్తుంది. ఆ పాత్రలని తన ప్రత్యర్థులుగా (ఆయన ఆల్టర్ ఇగో?) సృష్టించి వాటితోనే హేతువాదమనే బరిలో తర్కంతో తలపడతారు షిగా. ఈ తర్కం "కునికో" అనే కథతో బాటు "A Memory of Yamashina", "Rain Frogs" మరియు "Infatuation" లాంటి కథల్లో కూడా కనిపిస్తుంది. నాకు షిగా శైలిలోని 'కన్ఫెషనల్ టోన్' అకుతాగవా శైలికి చాలా దగ్గరగా అనిపించింది. '' Entitled', "A Gray Moon'' లాంటి కొన్ని కథలు రచయిత తన రోజువారీ ఆలోచనలతో ఒక జర్నల్ రాసుకుంటున్నట్లు అకుతాగవా "The Life of a Stupid Man"ను గుర్తుకుతెచ్చాయి.

ఇవి కాక ప్రకృతిని మనిషి అస్తిత్వానికి ముడివేస్తూ రాసిన "At Kinosaki", "The little girl and the Rapeseed flower", "The House by The Moat" లాంటి కథలు చదివినప్పుడు రచయితకు తన చుట్టూ ఉన్న పరిసరాల పట్ల గమనింపు ఎంత అవసరమో అర్థమవుతుంది. పువ్వులూ, మొక్కలు, ఎలుకలు, పిల్లులు, బాతులూ, కోళ్ళూ, సీతాకోకచిలుకలూ, ప్రవాహాలూ- ఇలా తన చుట్టూ కనిపించే ప్రపంచంలోని ప్రతీ చిన్న అంశమూ షిగా కథల్లో చోటు సంపాదించుకుంటుంది. ఆయన రచయితగా తొలినాళ్ళలో రాసిన ఈ కథలకూ, "కునికో" నాటికీ షిగా రాతల్లో పరిపక్వత దశలవారీగా చూడచ్చు. 'మాస్టర్ స్టోరీ టెల్లింగ్' అనే మాటకి సరైన నిర్వచనం  తెలియాలంటే షిగా కథలు చదవాల్సిందే. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

Here I lived as simply as possible. When 1 came out here from my life in the city, drained dry by my relationships with people, people, people, it set my heart very much at ease. My life here was a relationship with insects, birds, fish, water, plants, the sky and, after them, lastly, with human beings.

Even with Nature, there were some relationships that were unwelcome. Elsewhere, if I had left the light on in the parlor, various insects would be attracted by that. Moths, beetles, and other light-seeking insects swarmed and swirled around the light bulb. Eyeing them, a number of bullfrogs crouched on the tatami. Startled by my tread, they would flee in the direction of the moat. But the leaf-frogs that clung to the houseposts bending and twisting their bodies to the utmost, their golden eyes spinning, glared at this unexpeeted intruder who was myself. Actually, no doubt, I was an intruder, who had caused a panic in the house of frogs, lizards, and insects.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని అంశాలు :  

I had no heart to watch the rat’s last moments. The appearance of the rat as it fled for its life with all its strength, laboring under a fate that would end in death, remained strangely in my mind. I had a lonely, unpleasant feeling. That was the truth, I thought to myself Before the quietness that I aspired toward, there was that terrible suffering. I might have an affection for the quietness after death, but until I achieved that death I would likely have a dreadful time of it. Creatures that did not know of suicide had to continue their efforts until they had finally done dying. If I were in a situation similar to the rat’s, what would I do? Wouldn’t I struggle, as the rat had done?

The question of whether the injury was fatal or not was literally a matter of life and death. Even so, I was almost completely unassailed by the fear of death. This also seemed strange to me. “Is it fatal or not? What did the doctor say?” I asked a friend who was standing by. “He says it’s not a fatal injury,” I was told. This answer cheered me up immediately. From excitement, I became extraordinarily happy. How would I have acted if I’d been told; “It’s fatal”? I could not at all imagine myself in such a case. Probably I would have felt sad.

1 did not think that this was because of my heartlessness. If it was heartlessness, then the heartlessness of God was like this, I thought. If one wanted to, one could criticize a human being who was not God, who had free will, for looking on heartlessly as if he were God, but for me that course of events was like an irresistible destiny. 1 didn’t even want to raise a finger.

He loved his wife. Even when he’d fallen in love with the other woman, his love for his wife hadn’t changed. But it was an extremely rare thing for him to love a woman other than his wife. And this rarity became a strong glamour; it lured and led him on. It seemed to him to lend a lively vitality to his stagnant life-mood. A selfish feeling, but not altogether a bad one, he thought.

“You really are selfish.” “I have always acted on my desires.” “Yes, I knew you always did as you pleased. But to completely deceive me with that as your excuse, and then to nonchalantly accuse me of coercion and vulgarity—how do you do it? You’re shrewdly penetrating when you judge others, but for yourself the rules are quite different. Why do you think that is? People who scold their children for telling lies don’t mind their own, it seems.”

Einstein's Dreams - Alan Lightman

అది జూన్ నెల. క్లాక్ టవర్ ఆరుసార్లు మ్రోగి ఆగింది. ఆల్ప్స్ పర్వత శ్రేణులు అప్పుడప్పుడే పడుతున్న సూర్యకిరణాల వెలుగులో మెరుస్తున్నాయి. ఒక ఆఫీసు గదిలో తల దువ్వుకోకుండా అస్తవ్యస్తంగా ఉన్న జుట్టుతో, వదులుగా ఉన్న ట్రౌజర్లు వేసుకున్న యువకుడి  చేతుల్లో "న్యూ థియరీ ఆఫ్ టైమ్" పేపర్లు నలిగిపోయి ఉన్నాయి. ఈరోజు ఆ కాగితాల్ని "జర్మన్ జర్నల్ ఆఫ్ ఫిజిక్స్"కి మెయిల్ చెయ్యడానికి అతడు తెల్లవారుఝాముననగా ఆఫీసుకు వచ్చి కూర్చున్నాడు.

స్పైషర్గాసే (Speichergasse, Germany)లో ఈ యువ 'పేటెంటు క్లర్కుకు' కొద్ది నెలలుగా 'కాలం' గురించి వస్తున్న కలలు అతడి రీసెర్చిని ప్రభావితం చేస్తూవచ్చాయి. ఎంతగా అంటే, నిద్రకీ, మెలకువకీ ఏమాత్రం తేడా తెలీనంతగా వచ్చిన కలలతో అతడు పూర్తిగా అలసిపోయాడు. ఏదేమైనా రీసెర్చ్ పూర్తయ్యింది, కలలు రావడం ఆగిపోయింది. ప్రస్తుతం అతడు కుర్చీలో సర్దుకుని కూర్చుని నెమ్మదిగా "బీథోవెన్ మూన్ లైట్ సొనాటా" హమ్ చేస్తూ టైపిస్ట్ కోసం ఎదురుచూస్తున్నాడు. అతడు ఐన్స్టీన్ అని ప్రత్యేకం చెప్పక్కర్లేదు కదా!

Image Courtesy Google

రెండేళ్ళ క్రితం అనుకుంటా, డేవిడ్ ఈగల్మాన్ రాసిన "Sum: Forty Tales from the Afterlives" అనే పుస్తకం చదివాను. ఫిక్షన్నీ, నాన్ ఫిక్షన్నీ కలిపి అంతబాగా రాసిన కథలు మునుపెప్పుడూ చదవలేదు. మళ్ళీ ఇంతకాలానికి అలాన్ లైట్మాన్ రాసిన "Einstein's Dreams" చదివినప్పుడు ఆ పుస్తకం గుర్తొచ్చింది. ఇది కూడా అటువంటి పుస్తకమే. ఐన్స్టీన్ "థియరీ ఆఫ్ రెలెటివిటీ" మీద పని చేస్తున్న 1905 కాలానికి కాల్పనికతను జోడించి రాసిన ఈ పుస్తకం దాదాపు 30 భాషల్లోకి అనువాదమైంది.

ఈ పుస్తకంలో రీసెర్చ్ సమయంలో ఐన్స్టీన్ కి వచ్చే కలల్ని ఒక జర్నల్ లాగా తేదీలవారిగా రాసుకొచ్చారు. కాలం ఇలా కాకపోతే ఎలా ఉంటుంది? ఎలా ఉండొచ్చు? అనే ప్రశ్నల్ని పెర్ముటేషన్స్ అండ్ కాంబినేషన్స్ లో అన్ని సంభావ్యతలనూ ఊహిస్తూ వాటి పరిణామాల్ని మానవ సమాజానికి అన్వయిస్తారు అలాన్ లైట్మాన్. మనం అవెంజర్స్ సినిమాల్లో చూసే టైమ్ లైన్ ని మార్చడం దగ్గర్నుంచీ కాలం ఒకే క్షణంలో పూర్తిగా ఆగిపోయిన ప్రపంచం,  కాలం ఓవర్లాప్ అయిన ప్రపంచం, జ్ఞాపకాలు లేని ప్రపంచం, కాలం  వృత్తాకారంలో ఉండే ప్రపంచం, కాలం ఒక ప్రవాహంలా ఉన్నట్లుండి దిశలు మార్చుకునే ప్రపంచం, అంతంలేని అనంతమైన ప్రపంచం (అంటే మనుషులకు చావు రాదు)- ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఐన్స్టీన్ కలల్లో వివిధ  సంభావ్యతలతో కూడిన అనేకానేక ప్రపంచాలు కనిపిస్తాయి. ఈ ఒక్క  పుస్తకంతో ఎన్ని సైన్స్ ఫిక్షన్ పుస్తకాలు రాసుంటారో/ రాయచ్చో అనిపించింది. ఇది సైన్స్ ఫిక్షన్/ డిస్టోపియన్ ఫిక్షన్ కి మంచి ముడిసరుకునిచ్చే రచన.

మనం చిన్న అసహనం వచ్చినా 'టైమ్'ని ఎన్నిసార్లు తిట్టుకుంటామో! ఈ ప్రపంచం ఇలా ఉండకపోతే బావుణ్ణని ఎన్నిసార్లు అనుకుంటామో! కానీ ఈ ప్రపంచం, కాలం ఇలా ఉండకపోతే ఎంత భయానకంగా ఉంటుందో రాసిన ఈ పుస్తకం చదివితే మళ్ళీ ఎప్పుడూ 'టైమ్'ని నిందించాలనిపించదు.

The world will end on 26 September 1907. Everyone knows it. అది 1905 సంవత్సరం, ప్రపంచం 26 సెప్టెంబర్ 1907 లో అంతమైపోతుంది. ఈ విషయం అందరికీ తెలుసు. మనుషులంతా ఇక తామేం చేసినా వృధానే అనుకుంటారు. ఏడాది ముందు స్కూళ్ళన్నీ మూసేస్తారు. అంత స్వల్ప కాలంలో ఏదైనా నేర్చుకుని ఉపయోగం ఏముంది! చదువుసంధ్యల్లేవని  పిల్లలు కేరింతలు కొడుతూ ఆటల్లో పడిపోతారు, పెద్దలు వాళ్ళని నచ్చినట్లు చేసుకోడానికి వదిలేస్తారు. నెల ముందు వ్యాపారాలూ, పరిశ్రమలూ అన్నీ మూతపడతాయి. కేఫుల్లో మనుషులు కాఫీ తాగుతూ దాపరికాలు లేకుండా మనసువిప్పి మాట్లాడుకుంటారు. కాలం ఆగిపోయి ప్రపంచం అంతమైపోవడం వాళ్ళకి కొత్తగా స్వేచ్ఛనిస్తుంది. ఒక యువతి తన తల్లితో  చిన్నప్పుడు ఉద్యోగరీత్యా ఆమె తనతో గడపలేదని చెప్తుంది, ఇద్దరూ కలిసి హాలిడే ప్లాన్ చేసుకుంటారు. మరో వ్యక్తి తన సహోద్యోగితో, తన పై ఆఫీసరు తన భార్యపై అత్యాచారం చేశాడనీ, ఆ విషయం బయటకు చెప్పకుండా బెదిరించాడనీ అంటాడు. ఇప్పుడు పోయేదేం లేదు గనుక ఆఫీసరుని చితకబాది కక్ష తీర్చుకుంటాడు. తర్వాత మనసు తేలికపడి ఆల్ప్స్ పర్వతశ్రేణుల్ని ప్రశాంతంగా చూస్తూ కూర్చుంటాడు.

జనం బ్రెడ్ లాంటి నిత్యావసర కొనుగోళ్ళ సమయంలో మునుపెన్నడూ  లేనంత మర్యాదపూర్వకంగా వ్యవహరిస్తుంటారు. డబ్బుకి ఎటూ విలువపోయింది కాబట్టి ఇవ్వాల్సినంత డబ్బు బకాయిలు లేకుండా చెల్లించేస్తారు. అందరిదీ అదే పరిస్థితి కాబట్టి ప్రపంచం అంతమయిపోవడం గురించి ఎవరూ బెంగపడడంలేదు. జనం నవ్వుతూ పనులు చేసుకుంటున్నారు. ఆత్మీయులతో సమయం గడుపుతున్నారు, విహారాలకెళ్తున్నారు, పిల్లలు చెప్పే మాటల్ని శ్రద్ధగా వింటున్నారు. చూస్తుండగానే సమయం గడిచిపోతోంది. ఇక ఒక్క నెలే మిగిలింది. A world with one month is a world of equality.

ఇక రేపు చివరి రోజు అనగా జనమంతా వీధుల్లోకి వచ్చి ఒకరినొకరు నవ్వుతూ పలకరించుకున్నారు, ఎప్పుడూ మాట్లాడుకోని ఇరుగుపొరుగు వాళ్ళు మాటలు కలిపారు. ఇంకొందరు దగ్గర్లో ఉన్న ప్రవాహాల దగ్గరకెళ్ళి స్నానం చేశారు, అలసిపోయాక గడ్డి మీద పడుకుని కవిత్వం చదువుకున్నారు. ఒక బారిష్టరు, పోస్టల్ క్లర్కు తమ సామజిక స్థాయిల్ని మర్చిపోయి ఒకరి భుజం మీద మరొకరు చేతులు వేసుకుని ఆర్ట్ గురించీ, సంగీతం గురించీ చర్చించుకుంటూ నడవసాగారు. What do their past stations matter? In a world of one day they are equal.

కొందరు హడావుడిగా గతంలో చేసిన తప్పులకు ప్రాయశ్చిత్తంగా మంచిపనులు చెయ్యసాగారు. ఇక మరో నిముషంలో ప్రపంచం అంతమైపోతుందనగా అందరూ ఒకరిచేతులొకరు పట్టుకుని 'జైంట్ సర్కిల్' నిర్మించారు. ఎవ్వరూ కదలరు, మాట్లాడరు, తమ గుండె చప్పుడు తమకే వినిపించేలా అంతటా నిశ్శబ్దం.

In the last seconds, it is as if everyone has leaped off Topaz Peak, holding hands. The end approaches like approaching ground. Cool air rushes by, bodies are weightless. The silent horizon yawns for miles.

అదే కాలం ఒకవేళ వృత్తాకారంలో ఉంటే, ప్రతీ ముద్దూ, ప్రతీ హ్యాండ్ షేక్, ప్రతీ పుట్టుక, ప్రతీ చావు, ఇలా ప్రతి చర్యా మళ్ళీ మళ్ళీ పునరావృతం అవుతుంది. నిలబెట్టుకోలేని ప్రతీ మాట, చేజారిపోయిన ప్రతీ అవకాశం, కోల్పోయిన ప్రతీ  స్నేహం, విచ్ఛిన్నమైపోయిన ప్రతీ కుటుంబం- ఇలా అన్నీ మళ్ళీ మళ్ళీ లూప్ లో కొత్తగా జరుగుతూనే ఉంటాయి.

These are the people with unhappy lives, and they sense that their misjudgments and wrong deeds and bad luck have all taken place in the previous loop of time. In the dead of night these cursed citizens wrestle with their bedsheets, unable to rest, stricken with the knowledge that they cannot change a single action, a single gesture. Their mistakes will be repeated precisely in this life as in the life before. And it is these double unfortunates who give the only sign that time is a circle. For in each town, late at night, the vacant streets and balconies fill up with their moans.

ఇంకో ప్రపంచంలో కాలం నీటి ప్రవాహంలా దిశలు మార్చుకుంటుంది.  ఉధృతమైన గాలో, అడ్డొచ్చిన ఇసుక మేటలో, రాళ్ళో ప్రవాహపు గతిని మార్చినట్లు కొన్నిసార్లు కాలం దిశను మార్చుకుని వెనక్కు మరలుతుంది. ఆ సమయంలో పక్షులూ, మట్టీ, మనుషులూ గతంలోకి నెట్టేయబడతారు. 

When a traveler from the future must talk, he does not talk but whimpers. He whispers tortured sounds. He is agonized. For if he makes the slightest alteration in anything, he may destroy the future. At the same time, he is forced to witness events without being part of them, without changing them. He envies the people who live in their own time, who can act at will, oblivious of the future, ignorant of the effects of their actions. But he cannot act. He is an inert gas, a ghost, a sheet without soul. He has lost his personhood. He is an exile of time.

అలాగే ఇంకో ప్రపంచంలో భవిష్యత్తు ఉండదు. జీవితం ఆ క్షణానికే పరిమితం కాబట్టి ఏ మనిషికీ తన పనుల వల్ల మంచి జరుగుతోందో, చెడు జరుగుతుందో స్పృహ ఉండదు. ఈ లోకంలో పర్యవసానాల గురించి ఆలోచన లేకుండా ఎవరికి నచ్చినట్లు వాళ్ళు జీవిస్తారు. 

In a world of fixed future, there can be no right or wrong. ముందే నిర్ణయింపబడిన భవిష్యత్తులో మంచి-చెడు అంటూ ఏమీ ఉండవు. ఎందుకంటే మంచి-చెడులకు స్వయం నిర్ణయాధికారం అవసరం, 'ఫ్రీడమ్ ఆఫ్ ఛాయిస్' అవసరం. ప్రతి కర్మ ముందే నిర్ణయమైపోతే ఇక ఫ్రీడమ్ ఆఫ్ ఛాయిస్ ఏముంటుంది! అటువంటి ఒక ప్రపంచంలో మనిషి దేనికీ బాధ్యుడు కాదు. ఆ ప్రపంచంలో మనిషి ఆలోచనల ఫలితం కూడా ముందే నిర్ణయింపబడి ఉంటుంది. He almost permits himself a smile, so pleased is he at his decision. He breathes the moist air and feels oddly free to do as he pleases, free in a world without freedom.

ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఐన్స్టీన్ కలల్లో ఊహాప్రపంచాలు పాఠకులకు  ఇటాలో కాల్వినో కాస్మిక్ ప్రపంచాలను గుర్తుకుతెస్తాయి. ఈ ఏడాది హోమర్ 'ఒడిస్సీ' తర్వాత నాకు చాలా నచ్చిన పుస్తకం ఇది. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని వాక్యాలు :

The tragedy of this world is that no one is happy, whether stuck in a time of pain or of joy. The tragedy of this world is that everyone is alone. For a life in the past cannot be shared with the present. Each person who gets stuck in time gets stuck alone.

There is a place where time stands still. Raindrops hang motionless in air. Pendulums of clocks float mid-swing. Dogs raise their muzzles in silent howls. Pedestrians are frozen on the dusty streets, their legs cocked as if held by strings. The aromas of dates, mangoes, coriander, cumin are suspended in space.

With time, each person’s Book of Life thickens until it cannot be read in its entirety. Then comes a choice. Elderly men and women may read the early pages, to know themselves as  youths; or they may read the end, to know themselves in later years.

Some have stopped reading altogether. They have abandoned the past. They have decided that it matters not if yesterday they were rich or poor, educated or ignorant, proud or humble, in love or empty-hearted—no more than it matters how a soft wind gets into their hair. Such people look you directly in the eye and grip your hand firmly. Such people walk with the limber stride of their youth. Such people have learned how to live in a world without memory.

This is a world of changed plans, of sudden opportunities, of unexpected visions. For in this world, time flows not evenly but fitfully and, as consequence, people receive fitful glimpses of the future.

Such is the cost of immortality. No person is whole. No person is free. Over time, some have determined that the only way to live is to die. In death, a man or a woman is free of the weight of the past. These few souls, with their dear relatives looking on, dive into Lake Constance or hurl themselves from Monte Lema, ending their infinite lives.

The Private Lives of Trees - Alejandro Zambra

"ఆమె ఇంకా ఇంటికి రాలేదు", "ఆమె ఇల్లు చేరలేదు", "అసలామె ఈరాత్రి  ఇంటికి చేరుతుందో లేదో తెలీదు"- ఈ నవలలో జులియన్ భార్య వెరోనికా ఇంటికి చేరడం గురించి పదేపదే మననం చేసుకుంటున్నట్లు రచయిత రాసే ఈ వాక్యాలు, మనిషిలోని మౌలిక లక్షణమైన 'belongingness' కోసం పడే తపనని గుర్తుచేస్తాయి. పశుపక్ష్యాదుల మొదలు మనిషి వరకూ ఎంత సంచారజీవైనా చివరకు అన్ని జీవాలూ తనదైన సొంత గూటికి చేరాలని ఆరాటపడతాయి. ఒకరకంగా చూస్తే మానవజాతి నాగరికత, అభివృద్ధీ ఈ మౌలిక భావం తాలూకు పునాదుల మీద నిర్మితమైనవే. కానీ ఇక్కడ "సొంత గూడు" అంటే అన్నిసార్లూ నాలుగ్గోడల మధ్య చోటే కాకపోవచ్చు, అక్కడ ఉండే మనుషులు కావచ్చు. కొందరు అదృష్టవంతులకు సొంత గూడు ఉన్నచోటే దొరికితే మరికొందరికి మాత్రం జీవితమంతా వెతుకులాటలోనే గడిచిపోతుంది. అందుకే జులియన్ మాజీ ప్రియురాలు కోపంతో ఇంట్లో గోడమీద అతణ్ణి బయటకి పొమ్మని రాసిన విషయాన్ని జులియన్ జీర్ణించుకోలేకపోతాడు. భార్య వెరోనికా ఇంటికి చేరకపోతే అది కూడా ఇకపై తన "గూడు" కాకుండా పోతుందేమోనన్న ఆందోళన ఆ సమయంలో జులియన్ ప్రవర్తనలో కనిపిస్తుంది.

Image Courtesy Google

"The Private Lives of Trees" రచయిత అలెజాండ్రో జాంబ్రా చిలీకి చెందిన  రచయిత. స్పానిష్ అనగానే "బోర్హెస్" మర్రిచెట్టు నీడలో శ్వాసించిన ప్రభావం కాస్తో కూస్తో ఉండకపోదు. జాంబ్రా నేరేషన్ చదువుతుంటే అనేక చోట్ల బోర్హెస్ ప్రభావం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. ముఖ్యంగా గతానికీ, వర్తమానానికి నడుమ బోర్హెస్ వాక్యంలో కనిపించే 'overlapping' జాంబ్రా వచనంలో కూడా కనిపిస్తుంది.

లిటరేచర్ ప్రొఫెసర్ జులియన్ జీవితంలో ఒక రాత్రిలో జరిగే సంఘటనలను ఒక కథగా రాశారు జాంబ్రా. గతస్మృతులూ, వాస్తవిక సంక్లిష్టతల మధ్య ఊగిసలాడే ఈ కథలో భార్య వెరోనికా రాక కోసం ఎదురుచూస్తూ కూతురు  డేనియేలాకి కథ చెబుతుంటాడు జులియన్ (డేనియేలాకు సవతి తండ్రి). వృత్తిరీత్యా రచయితైన జులియన్ ఆ రాత్రి వెళ్ళదీసే క్రమంలో కూతురికి బెడ్ టైం స్టోరీస్లో భాగంగా చెట్ల గురించిన కథలల్లి చెబుతాడు. బోర్హెస్ వర్ణనల్లోలాగే ఇది కూడా 'ఇమేజ్' ప్రధానమైన నేరేషన్ కాబట్టి ఇందులో సహజంగానే చెప్పుకోడానికి పెద్ద కథేమీ లేదు. పాఠకులు పుస్తకం చదవడం పూర్తిచేశాక జులియన్ లోని సినిసిజంతో కూడిన నిరాశావాదం, ఎటువంటి దాపరికాలూలేని తత్వంతో ప్రేమలోపడకపోయినప్పటికీ కాస్తో కూస్తో సహానుభూతి మాత్రం చెందుతారు.

డేనియేలాను నిద్రపుచ్చి వెరోనికా కోసం వేచి చూస్తూ, ఆ రాత్రి తను రాస్తున్న నవల గురించి జులియన్ ఆలోచనలు ఆర్టిస్టు ఊహాత్మకతను అన్ని కోణాల నుండీ చూపిస్తాయి. అనేక సంభావ్యతల మధ్య వెరోనికా ఇంటికి రాకపోవడానికి గల కారణాలను అతడు ఊహించుకునే తీరు ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది. ఆ ఊహల్లోనే డేనియేలా పెద్దైపోతుంది, ఆమెకో బాయ్ ఫ్రెండ్ ఉంటాడు, ఆమె  తండ్రి రాసిన నవలను చదువుతుంది. ఇలాంటి ఊహలెన్నో.

But this is not a normal night, at least not yet. It’s still not completely certain that there will be a next day, since Verónica isn’t back yet from her drawing class. When she returns, the novel will end. But as long as she is gone, the book will continue. The book goes on until she returns, or until Julián is sure that she isn’t going to return. For now, Verónica is absent from the blue room, where Julián lulls the little girl to sleep with a story about the private lives of trees.

మనుషులు పార్కుల్లో విహరిస్తూ చెట్ల మీద తమ పేర్లు చెక్కుకుంటారు, కొన్నిసార్లు దారినపోతూ అనవసరంగా ఆకులు తుంచేస్తారు, మరికాస్త ముందుకెళ్ళి వాటిని మొదలంటా నరికేస్తారు. వాటికి కూడా జీవం ఉంటుందనీ, అవి కూడా మనలాగే ప్రకృతిలో భాగమనే స్పృహ మనిషికి ఉండదు. ఈ దౌర్జన్యం సహించలేక ఒక పార్కులో రెండు చెట్లు మనుషుల్లాగే తమ కష్టనష్టాలు చెప్పుకుంటే! తమ హక్కుల కోసం పోరాడాలి అని తీర్మానించుకుంటే! ఆ ఊహే భలే ఉంది కదా! ఈ కథలో ప్రొటొగోనిస్ట్ జులియన్ తన కూతురు డేనీయేలా కి చెప్పే కథ ఇలాగే మొదలవుతుంది.

Right now, sheltered in the solitude of the park, the trees are commenting on the bad luck of an oak, in whose bark two people have carved their names as a symbol of their friendship. “No one has the right to give you a tattoo without your consent,” says the poplar, and the baobab is even more emphatic: “The oak tree has been the victim of a deplorable act of vandalism. Those people deserve to be punished.

మన జీవితంలో గతంలో, వర్తమానంలో కలిసే మనుషులు నిరంతరం మన భవిష్యత్ ఆలోచనలను ప్రభావితం చేస్తూనే ఉంటారు. ఇది సబ్కాన్షియస్ లెవెల్లో మనకు తెలీకుండానే జరిగిపోతూ ఉంటుంది. తత్పరిణామంగా మనిషి అస్తిత్వం నిరంతరం రూపాంతరం చెందుతూ ఉంటుంది. ఎక్స్ గర్ల్ ఫ్రెండ్ క్లారాతో జులియన్ గతం వెరోనికాతో అతడి భవిష్యత్తుని ప్రభావితం చేస్తుంది. గతాన్నీ, వర్తమానాన్నీ పరిగణలోకి తీసుకుని భవిష్యత్తు ఎలా ఉండబోతోందా అని ఊహిస్తాడు జులియన్. ఆ భవిష్యత్తులో వెరోనికా ఆ రాత్రి ఆర్ట్ క్లాస్ నుండి ఇంటికి తిరిగొస్తే, రాకపోతే అనే రెండు సంభావ్యతల మధ్య జులియన్ డేనియేలా (8) ఇరవైయ్యేళ్ళ భవిష్యత్తును ఊహిస్తాడు. కాలపరిమితుల పరిధుల్ని ప్రశ్నిస్తూ కళాకారుడి ఊహాత్మకత అనేక ఇమేజెస్ ఒకదానిపై ఓవర్లాప్ అవుతూ కథనం ఆసక్తికరంగా సాగుతుంది.

మంచి రచన అంటే పాఠకుల్ని అక్షరాలకి ఆవలివైపుకి తీసుకెళ్ళి  అనుభవాలను మిగిల్చేది. పాఠకుడిలో ఎటువంటి భావోద్వేగాన్నీ కలిగించలేని  పదాలు పాఠకుడికీ, రచయితకీ వారధిగా మారలేవు. అటువంటి రచనల్లోని పాత్రలతో మనం ఏ రకంగానూ సహానుభూతి చెందలేము. ముఖ్యంగా ఫిక్షన్ విషయానికొచ్చేసరికి పాఠకుడు కథలోని పాత్రలతో ఎంత సాన్నిహిత్యం అనుభవిస్తే అది అంత మంచి రచన అనుకుంటాను. ఒకప్పటి క్లాసిక్ నవలల్లో అనేకమైన పాత్రలుండేవి. ఆనాటి రచయితలు పాత్రల తీరుతెన్నుల్ని తీర్చిదిద్దే విధానం కేవలం కథానాయకుడు/ నాయకురాలి పాత్రలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడంతో ఆగిపోయేది కాదు. ఉదాహరణకు టాల్స్టాయ్ 'అన్నా కరెనిన'లో నాకు రోన్స్కీ, అన్నాల కంటే లెవిన్, కిట్టీలు మనసుకి దగ్గరగా అనిపిస్తారు. వాళ్ళు గుర్తున్నంత మిగిలిన వాళ్ళు గుర్తులేరు. అదేవిధంగా మరో పాఠకుడికి ఆ నవల్లో మరో పాత్రేదో నచ్చచ్చు. ఒకప్పటి రచనలు పాఠకుడు కథలోని ఇతరత్రా పాత్రలతో కూడా సులభంగా తనను తాను ఐడెంటిఫై చేసుకోగలిగేలా ఉండేవి. ఇది నేటి నవలల్లో బహు అరుదనుకోండి. ఈ పుస్తకంలో నాకు జాంబ్రా వచనం నచ్చినంతగా కథలో పాత్రల్ని మలిచిన తీరు నచ్చలేదు. వాటితో మనం లోతుగా కనెక్ట్ అవ్వడం కష్టం.

ఏదేమైనా అలెజాండ్రో జాంబ్రా చిక్కని, సరళమైన వచనం కోసం ఆయన్ని చదవాలి. క్లుప్తంగా కథ చెప్పే విధానంలో కాల్వినోకున్న ప్రతిభ జాంబ్రాలో కూడా కనిపిస్తుంది. అసందర్భమైన వాక్యాలతో కూడిన సుదీర్ఘమైన రచనలు చదివి విసిగిపోయిన పాఠకులకు జాంబ్రా వచనం ఒక ఊరట. 

He sees Daniela sleeping, and he imagines himself, at eight years old, sleeping. It’s a reflex: he sees a blind man and imagines himself blind; he reads a good poem and pictures himself writing it, or reading it aloud, to nobody, encouraged by the somber sound of the words. Julián simply observes these images, receives them and then forgets them. Perhaps he has always merely chased images: he hasn’t made decisions, hasn’t won or lost, just let himself be drawn in by certain images, and then followed them, without fear or courage, until he caught up with or extinguished them.

పరభాషా రచయితల్ని చదవడంలో ఒక ప్రయోజనం ఏంటంటే, వాళ్ళ రాతల్లో ఎక్కడో ఒకచోట వాళ్ళు చిన్నప్పటినుండీ చదువుతూ పెరిగిన మరికొంతమంది రచయితల గురించి కూడా తెలుస్తుంది.

He has read, very closely, translations of Ungaretti, Montale, Pavese, and Pasolini, as well as more recent poets, like Patrizia Cavalli and Valerio Magrelli, but in no way could he be considered an expert in Italian poetry.

He always salvages any tricky situation by sneaking in some quotation from Walter Benjamin, Borges, or Nicanor Parra.

There were inspired nights when he filled pages and pages in a sudden burst of confidence. There were other, less productive nights when he couldn’t get past the first paragraph. He floundered there before the screen, distracted and anxious, as if hoping the book would write itself.

He remembers, especially, the sour voice of an older woman who would talk about her father’s death to anyone who would listen, and the panic of a teenager who, one early morning in winter, swore he would never screw without a condom again. More than once, he thought it would be worthwhile to write down what he heard, to record those conversations; he imagined a sea of words traveling from the ground to the window and from the window to his ear, to his hand, to his book. There would surely be more life in those accidental pages than in the book he was writing.

But that’s another story, a lesser story, not important now—though maybe it would be better to follow those red herrings; Julián himself would greatly enjoy a half-cocked book full of red herrings. No doubt it would be much better to fall down laughing, or to forge an elegant, disdainful smirk. It would be best to close the book, to close all the books, and face, all at once, not life, which is very big, but the fragile armor of the present. For now, the story goes on and Verónica still isn’t home; best to keep sight of that, repeat it a thousand and one times: when she comes home the novel ends—the book continues until she comes home or until Julián is sure she is never coming home again.

అమెరికన్ రచయిత పాల్ ఆస్టర్ "వింటర్ జర్నల్" చదివి ఏళ్ళైపోయింది. ఈ పుస్తకంలో ఆయన ప్రస్తావన రావడం బావుంది. కానీ జాంబ్రాకు పాల్ ఆస్టర్ రచనా శైలి మీద సదభిప్రాయం లేదనిపించింది. ఒక సందర్భంలో బోర్హెస్ శైలితో ఆస్టర్ ని పోలుస్తూ ఇలా అంటారు,

More than one occasion, he even tried to talk others out of reading Auster, arguing that, except for some pages of The Invention of Solitude, he was nothing but a  watered-down Borges.

వెరోనికాని పెళ్ళి చేసుకోక మునుపు ఎక్స్ గర్ల్ ఫ్రెండ్  క్లారాతో సంబంధాన్ని జులియన్ మాటల్లో:

Julián didn’t want to recover their love; he had stopped loving her a long time ago. He had stopped loving her a second before he started loving her. It sounds strange, but that’s how he feels: instead of loving Karla, he had loved the possibility of love, and then love’s imminence. He had loved the idea of a mass moving under dirty white sheets.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని నచ్చిన వాక్యాలు : 

Still, he keeps thinking about the snow, a ghostly space that’s usually relegated to novels: a world where young people fall gravely ill and old people remember past loves.

And he repeats Emily Dickinson’s verses involuntarily, as if finding himself with his own voice: Our share of night to bear / Our share of morning.

But he doesn’t want to know that much. He wants to know a little, just enough.

This is not a prophecy—he lacks the strength to make prophecies—and neither is it entirely a wish; it’s more like a plan, an overnight script, written in a flash, dictated by desperation. He wants to catch sight of a future that can exist without the present; he arranges the facts willfully, with love, in a way that keeps the future safe from the present.

She knows that very soon Ernesto won’t come back. She imagines herself disconcerted, then furious, and finally pervaded by a decisive stillness. It’s all right, there were no strings attached, as it should be: we love in order to stop loving, and we stop loving in order to start loving others, or to end up alone, for a while or forever. That’s the doctrine. The only doctrine.

Daniela knows that very well. She has survived mediocrity: I’m willing to do anything, she liked to say a few years ago. And it was true. She was willing to do anything, to take whatever they wanted to give her, to say whatever had to be said. She was willing, even, to listen to her own voice saying things she didn’t want to say. But not anymore. Now she is not willing to do anything. Now she is free.

Julián would have liked for Daniela to remember him after reading his book. But no. Memory is no refuge. There remains only an inconsistent babble of the names of streets that no longer exist.

He never wanted to be a doctor, much less a gym teacher. He didn’t even ever want to be a literature professor. He wanted—wants—to be a writer, but being a writer is not exactly being someone.

Create Dangerously: The Power and Responsibility of the Artist - Albert Camus

సుమారు 150 ఏళ్ళ పాటు అతి కొద్ది మినహాయింపులతో ఈ వినియోగదారీ సమాజంలోని రచయితలు బాధ్యతారహితంగా జీవించవచ్చునని నమ్ముతూ వచ్చారు. ఏకాంతాన్ని అనుభవిస్తూ యథేచ్ఛగా జీవించారు, ఎలా జీవించారో అలాగే మరణించారు. 1900 కి ముందూ, తరువాత కాలానికి చెందిన యురోపియన్ కళాకారుల్ని "The manufacturers of bourgeois European art" అని సంబోధిస్తారు కామూ. ఆ కాలపు ఆర్టిస్టులు కళపట్ల తమ బాధ్యతారాహిత్యాన్ని ఒప్పుకున్నట్లేనని అభిప్రాయపడుతూ వాళ్ళని "కళాకారులు" అని పిలవడానికి కూడా ఆయన ఇష్టపడరు. నిజానికి కళాకారులు బాధ్యత తీసుకోవడం అంటే నిరంతరం సమాజంతో ఘర్షణకు దిగుతూ ఏటికి ఎదురీదడమే. ఆ పని చేసిన రింబో, నీచ, స్ట్రిండ్బర్గ్ లాంటి వాళ్ళు చెల్లించిన మూల్యమేమిటో మనకందరికీ తెలిసిందే. బహుశా ఈ కారణంగానే ఆ శకం నుండే "కళ కళ కోసమే" అన్న భావన జీవం పోసుకుంది.

కానీ ఈ ఇరవయ్యో శతాబ్దపు రచయితలకి "కళ కళ కోసమే" అనుకునే అవకాశం, అదృష్టం- ఈ రెండూ లేవు. పతనమవుతున్న రాజకీయ, సామాజిక నైతిక విలువలు, దీనికి ఊతమిస్తూ వాటి చేతిలో ఆయుధాలుగా మారిన భాష, మీడియా, సాంకేతిక పరిజ్ఞానపు కనికట్లు- వీటన్నిటి మధ్యా ఏది వాస్తవమో ఏది భ్రమో సమాజానికి దిశానిర్దేశం చెయ్యవలసిన బాధ్యతను కళాకారులే నెత్తికెత్తుకోవాల్సిన పరిస్థితి నెలకొంది.

Image Courtesy Google

ఇప్పటివరకూ ఆర్టిస్టులు 'సైడ్ లైన్స్'లోనే ఉండిపోయారు. కానీ మన ప్రతీ చిన్న కదలికా సర్వేలెన్స్ క్రింద ఉన్న ఈ ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటెలిజెన్స్ కాలంలో కళను కేవలం ఒక విలాసంగా భావించడం కళాకారులకు పెనుసవాలుగా మారింది. ఒకప్పుడు ఎటువంటి అవసరమూ, ఏ కారణమూ లేకుండా కూనిరాగాలు తీసేవారు. తమ ఆనందం కోసం మైమరచి గానం చేసేవారు. బాధితుల్లోనో, బాధాతప్తహృదయుల్లోనో స్ఫూర్తిని నింపడానికో లేక సింహం దృష్టిని తన వేటనుండి మళ్ళించడానికో మాత్రమే తమ కళను ఉపయోగించేవారు. కానీ నేటి ఆర్టిస్టులు ఒక బహిరంగ ప్రదర్శనశాలలో చిక్కుకుపోయారు. ఈ కారణంగా సహజంగానే వాళ్ళ సృజనలోనూ, స్వరంలోనూ మునుపటి ఆత్మవిశ్వాసం ధ్వనించడంలేదన్నది వాస్తవం.

సాహిత్యం విషయంలో నిజానికి ప్రతీ ఒక్క ప్రచురణా ఒక స్వచ్ఛందమైన అడుగే. కానీ ఆ స్వేచ్ఛను  క్షమించలేని అసహనపు ఆధునిక యుగంలో తెగించి ముందుకు అడుగువెయ్యడం ప్రమాదాన్ని కోరి తెచ్చుకోవడంతో సమానం. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో కళాకారులకు స్వేచ్ఛాయుతంగా రచనలు చేసి క్లిష్టతరమైన జీవితాన్ని గడపడమో లేదా అస్త్ర సన్యాసం చేసి ఊరుకోవడమో తప్ప మధ్యే మార్గం మృగ్యంగా కనిపిస్తోంది. ఏదేమైనా కళకు ఆస్కారంలేని జీవితమూ ఒక జీవితమేనా అనుకునే ఆర్టిస్టుకి పలు భావజాలాల తాలూకూ ఆధిపత్య ధోరణుల నియంత్రణల మధ్య పూర్తి స్వేచ్ఛ, ఏకాంతం సాధించుకునే అవకాశాలు ఈ కాలంలో మిగిలున్నాయా అన్నది ప్రస్తుతం మనముందున్న ప్రశ్న.

ముఖ్యంగా నేటి సామాజిక తత్వాన్ని నిర్వచించే అంశాల్లో ప్రధానమైన సంఘర్షణ సమకాలీన మనోభావాల సున్నితత్వాల మధ్యా, అణగారిన వర్గాల ఎదుగుదల మధ్యా జరుగుతోంది. ఈ ఘర్షణ గతంలో కూడా ఉంది కానీ  ఒప్పటిలా నేడు దాన్ని నిర్లక్ష్యం చేసే అవకాశం లేదు. ఈ గొప్పదనమంతా నేటి అభ్యుదయ ఉన్నత వర్గాలదో లేదా ఎలీటిస్టు ఆర్టిస్టులదో అనుకుంటే పొరబాటే. దీనికి కారణం ఒకప్పుడు అణచివేతకు గురైన వర్గాలు ఇప్పుడు మునుపటికంటే బలం పుంజుకుని శక్తిమంతంగా తయారవుతున్నాయి. ఇప్పుడిప్పుడే పెగులుతున్న వారి గళాలను వినీవినపడనట్లు విస్మరించే అవకాశం ఇకపై లేదు. ఈ పరిణామాల దృష్ట్యా చూస్తే ఎమెర్సన్ అన్నట్లు "నమ్మకానికి(ఫెయిత్) అసలైన నిర్వచనం మనిషి తన మేధ పట్ల విధేయుడిగా ఉండడమే" అన్న మాటల్ని ఆచరించడం ఒక కళాకారుడి విషయంలో ఎంతవరకూ సాధ్యమన్న ప్రశ్న ఉత్పన్నమవుతుంది.

మరో 19వ శతాబ్దపు అమెరికన్ రచయిత- "మనిషి తనకు తాను విధేయుడై ఉన్నప్పుడు మొత్తం ప్రపంచం అతడికి అనుకూలంగా వర్తిస్తుంది" అంటారు. కానీ ఈ రోజుల్లో కళాకారుల్లో అంతటి ఆశావాదం ఉందా అన్నది అనుమానమే ! కళ ఒక 'ఎలీటిస్టు లగ్జరీ'గా రూపాంతరం చెందుతున్న ఈ కాలంలో కళాకారులు తమవైన ప్రత్యేకతలనూ, సౌకర్యాలనూ చూసి సిగ్గుపడే స్థితిలో ఉన్నారు. అన్నిటినీ మించి తమ కళాభిరుచి ఎందుకూ పనికిరాని ఒక సౌకర్యమేమో అనే ప్రశ్నకు సమాధానం వెతుక్కుంటున్నారు. నిజానికి నేటి ప్రపంచంలో మునుపెన్నడూ లేనంతగా కన్ఫర్మిటీ పేరిట బానిసత్వం పెరిగింది, తత్పరిణామంగా బాధితులూ పెరిగారు. ఇటువంటి పరిణామాల దృష్ట్యా ఆర్ట్ ఒక లగ్జరీగా మాత్రమే మిగలాలనుకుంటే ఆర్టిస్టులు తాము చేసేది పచ్చి మోసమని కూడా ఒప్పుకోగలగాలని అభిప్రాయపడతారు కామూ. వారికి మరో మార్గంలేదు. ఏదేమైనా ఈ వాదన కూడా పైకి కనిపించినంత బ్లాక్ అండ్ వైట్ కాదు.

"మైథాలజీస్" అనే రచనలో రోలన్ బార్త్ అన్నట్లు నేటి వినియోగదారీ వ్యవస్థలో వస్తువులు క్రమేపీ అదృశ్యమైపోయి వాటికి ప్రాతినిధ్యం వహించే చిహ్నాలు వాటి స్థానాన్ని తీసుకుంటున్నాయి. ఉన్నత వర్గాలు సైతం భూమికో, బంగారానికో బదులు సంబంధిత గణాంకాల్లోని సంఖ్యలో ఎన్ని డిజిట్లు ఉన్నాయన్నదాని మీదే ఆర్ధిక లావాదేవీలు నెఱపుతున్నాయి. ఇటువంటి సమాజంలోని ప్రాపంచిక అనుభవం పూర్తిగా భ్రమతోనూ, వంచనతోనూ కూడుకున్నది. వాస్తవం కంటే వాటి తాలూకు చిహ్నాల మీద ఆధారపడిన కృత్రిమ సమాజంలోని స్వాభావికమైన సత్యం నకిలీగా మిగిలిపోతోంది. అటువంటి సమాజం తన నైతిక విలువల్ని సహజంగానే జనామోదం పొందిన సంప్రదాయాల ద్వారా- తద్వారా కులమతాల ప్రాతిపదికన రూపొందించుకోవడంలో ఎంతమాత్రం ఆశ్చర్యం లేదు. ఈ కారణంగా మెజారిటీ సమాజపు భావజాలాలకు కట్టుబడి ఉండే కళ కేవలం ఒక సారహీనమైన వినోదంగా మిగిలిపోతుంది. అలా కాకుండా ఆర్టిస్టులు గుడ్డిగా సమాజాన్ని తిరస్కరించి దూరం జరిగితే వారి కళలో కేవలం నెగెటివిటీ తప్ప వేరొకటి ఉండే అవకాశం లేదు. ఈ క్రమంలో మనకు మిగిలే కళ రెండే రెండు రకాలుగా ఉంటుంది. ఒకటి పూర్తి వినోదప్రధానమైనదైతే, రెండవది ఆచరణాత్మకతకు అనుకూలంగాలేని వాస్తవదూరమైన సిద్ధాంత స్వరూపం. ఈ రెండు పద్ధతుల్లోనూ కళ వాస్తవంనుండి పూర్తిగా విడిపోతుంది.

"Art develops between two chasms: frivolity and propaganda." అంటారు కామూ. గొప్ప రచయితలు  ప్రయాణించే మార్గం అనేక సంక్లిష్ఠతలతో ప్రమాదకరంగా ఉంటుంది. కానీ ఆ దారిలో మాత్రమే కళాకారులకు నిజమైన 'ఆర్టిస్టిక్ ఫ్రీడమ్' దొరుకుతుంది. ఏ ప్రతిఫలాపేక్షా లేని స్వేచ్ఛ నుండి పుట్టిన అటువంటి కళను  నిరాకరించే ఆర్టిస్టులు ఎవరూ ఉండరు, నిరాకరించేవారు అసలు ఆర్టిస్టులు అనిపించుకోరు. కానీ దాని కోసం ఎన్నో త్యాగాలు చెయ్యవలసి ఉంటుంది. మానసిక ప్రశాంతతతో బాటుగా వ్యక్తిగతంగా, సామాజికంగా ఎంతో కోల్పోవలసి వస్తుంది. అన్ని రకాల స్వేచ్చల్లాగే దీనికి కూడా భారీ మూల్యమే చెల్లించాల్సొస్తుంది. అందుకే సౌకర్యవంతమైన జీవితాన్ని వదిలేసి ఈ సంఘర్షణను తలకెత్తుకోవడానికి ఎవరూ ఇష్టపడడంలేదు. ఫలితం స్వేచ్ఛకు దూరం జరుగుతూ బానిసత్వానికి దగ్గరగా జరుగుతున్నాం.

ఈ కాలంలో ప్రజల్లో వివేకం క్షీణించిపోతోందన్న వాదనను వ్యతిరేకిస్తారు కామూ. నిజమే, కాలంతో బాటుగా వివేకం నశిస్తోంది. కానీ కళ కళకోసమే అన్నట్లు, కళను ఒక విలాసంగా  మాత్రమే భావిస్తూ, బాధ్యతారాహిత్యంతో పుస్తకాల్లో మొహం దాచుకునేవారు అధికంగా ఉండే ఒకప్పటి కాలం కంటే ఈరోజు ఎన్నోరెట్లు పరిస్థితి నయంగానే ఉందంటారు కామూ. కానీ ఈ మాటలు ఆయన మరో సందర్భంలో చేసిన ఈ వాదనను కొంతవరకూ సవాలుచేసే విధంగా ఉన్నాయనిపిస్తుంది. కొన్ని కొన్నిసార్లు ఈ రచయితల్నీ, తత్వవేత్తల్నీ నమ్మడం గుడ్డిగా గూగుల్ మ్యాప్స్ పట్టుకుని డ్రైవ్ చేసి డెడ్ ఎండ్ లో తెల్లమొహంతో నిలబడడమే అనిపిస్తుంది.

"In such a world of conflict, a world of victims and executioners, it is the job of thinking people, not to be on the side of the executioners."

పుస్తకం నుండి కొన్ని వాక్యాలు :

But due to their rejection of everything, including the traditions of their own art, contemporary artists give themselves the illusion of creating their own rules, so they end up believing they are God. At the same time, they believe they can create their own reality. However, if distanced from their own society, they will only create formal or abstract works, works that might be poignant as experiences, but that lack the fecundity that is characteristic of true art, whose mission is to unite.

But to speak to everyone about everyone, it is necessary to speak of what everyone knows and the reality that is common to us all. The sea, the rain, our needs and desires, the struggle against death—these are the things that unite us. We resemble each other through what we see together, the things we suffer through together. Dreams change according to the person, but the reality of the world is our common ground.

The goal of realism is thus legitimate, for it is inextricably linked to the artistic experience.

So let us be realistic. Or rather, let us try to be, if that is at all possible. For it is not certain that realism has a meaning, not certain it is possible, even if it is desired. Let us first ask ourselves if pure realism is possible in art. If we are to believe the assertions of the nineteenth-century naturalists, realism is the exact reproduction of reality. In that way, realism would be to art what photography is to painting: naturalism reproduces while painting makes choices.

Such an aesthetic, which aimed to be realistic, would then become a new form of idealism, just as sterile, to a true artist, as bourgeois idealism. Reality is only ostensibly placed in a sovereign position so it can be more easily eliminated. Art then finds itself reduced to nothing. It serves, and by serving, becomes subjugated. Only those who deliberately prevent themselves from describing reality will be called realists, and praised as such. The others will be censured, to the delight of the realists. Fame in a bourgeois society, which consists of either being misread or not read at all, will, in a totalitarian society, prevent others from being read. Here again, true art will become disfigured, or gagged, and global communication will be made impossible by the very people who most passionately desire it.

Yes, social realism should admit its roots and that it is the twin brother of political realism. It sacrifices art for a purpose that is alien to art but that, on the scale of values, might appear a superior goal. In sum, it temporarily suppresses art so it may first support justice. When justice exists, in a future that is still unknown, art will be reborn. Where art is concerned, therefore, we apply that golden rule of contemporary intelligence that states that it is impossible to make an omelet without breaking a few eggs.

So what is art? Nothing simple, that is certain. And it is even more difficult to understand that idea amid the cries of so many people who are fiercely determined to simplify everything. On the one hand, we desire that genius be grand and solitary; on the other hand, we call upon it to resemble everyone. Alas! Reality is more complex. And Balzac sums it up perfectly in one sentence: “Genius resembles everyone but no one resembles genius.” It is the same for art, which is nothing without reality and without which reality has little meaning.

Art is neither total rejection nor total acceptance of what is. It is both rejection and acceptance, at one and the same time, and that is why it can be continually and perpetually torn apart. Artists always find themselves dealing with this ambiguity, incapable of rejecting what is real, yet still devoted to challenging the ever-unfinished aspects of reality

Judging contemporary people in the name of those who do not yet exist is the role of prophecy. True artists can only value the dreams proposed to them in relation to their effects on the living. A prophet, priest, or politician can judge absolutely, and moreover, as we well know, they do not refrain from doing so. But artists cannot. If they judged absolutely, they would classify the nuances of reality as either good or evil, with nothing in between, thus creating melodrama.

Flannery O’Connor ఒక సందర్భంలో తన కాలంలో ప్రచురింపబడిన ఒక నవల గురించి ఈ అభిప్రాయం వ్యక్తం చేసిన ఈ అభిప్రాయం చాలా ఆసక్తికరంగా అనిపించింది :  She said of a popular novel of her time, the premise of which offended her own sense of artistic freedom, the book “is just propaganda and its being propaganda for the side of the angels only makes it worse. The novel is an art form and when you use it for anything other than art, you pervert it.”

చదువుకోడానికో చోటు

ఓ రెండ్రోజులు సెలవులొస్తున్నాయి. లీషర్ ట్రిప్పే కాబట్టి కనీసం మూడు నాలుగు పుస్తకాలైనా సర్దుకుంటే మంచిది. ప్రొద్దున్నే కాఫీ టైమ్లో చదవడానికి నవల ఏదైనా, బెడ్ టైమ్ కి చదవడానికి షార్ట్ స్టోరీస్, మధ్యమధ్యలో చదవడానికి ఏదైనా మ్యూజింగ్స్, ప్రోజ్ పీసెస్, పోయెట్రీ లేదా నాన్ ఫిక్షన్ అయితే బెటర్. మనిషి ఆశాజీవి. ఆశకి అంతుండదు. ఇంటికొస్తే మళ్ళీ ఏదో ఒక పని, ఔటింగులూ, మీటింగులూ, సంసారసాగరాలు ఈదడాలు- ముప్పూటలా వీటితోనే సరిపోతుంది. కొసరుగా ఫ్లైట్లో చదువుకోడానికి కూడా మరో పుస్తకం ఏదైనా...

Image Courtesy Google 

నాలుగు పుస్తకాలతో బ్యాగ్ సిద్ధం. కోటి ఆశలతో కారెక్కిన సగటు చదువరికి క్లౌడ్ 9 లో ఉన్నట్లుంది. ఫ్లైట్ ఎక్కగానే కోలాహలం అంతా సద్దుమణిగాక మెల్లిగా బ్యాగ్లో ఉన్న పుస్తకం చేతిలోకొచ్చింది. డ్రింక్స్ వచ్చాయి. ఏం తాగుదాం !! ఒక  వేడి వేడి కాఫీ. కాఫీ సిప్ చేస్తూ ఓ నాలుగైదు పంక్తులు. మెల్లమెల్లగా వాస్తవికత అదృశ్యమైపోయి అక్షరాలు జీవం పోసుకోవడం ప్రారంభించాయి. చుట్టూరా ఉన్న ప్రపంచపు ధ్వనులు చెవులకు వినిపించడం మానేసాయి. కళ్ళముందరి ప్రపంచం బ్లర్ అయిపోయి కొత్త ప్రపంచపు తలుపులు తెరుచుకోసాగాయి. ఏదో  స్వప్నావస్థలో ఉన్నట్లు ఆత్రంగా అడుగులు ముందుకుపడ్డాయి. హఠాత్తుగా ఎవరో అరుస్తున్నారు. లేదు లేదు... పిలుస్తున్నారు. "కారెక్కేముందు నీ బ్యాగ్లో నా హెడ్ ఫోన్స్ పెట్టాను, అవి కావాలి." మేఘాల మధ్యలోంచి ఎవరో ఉన్నట్లుండి కాళ్ళుపట్టుకుని క్రిందకి లాగేస్తే, నేలమీద వెల్లకిల్లా ధబ్బుమని పడిన శబ్దం. ఉహుఁ ! పడినట్లు అనిపించిందంతే. హెడ్ ఫోన్స్ చేతులు మారాయి.

మళ్ళీ వదిలేసిన పేజీ తెరుచుకుంది. కానీ ఇందాక సునాయాసంగా తెరుచుకున్న కొత్త ప్రపంచం తలుపులు మళ్ళీ తెరుచుకోనని మొరాయించాయి. ఎలాగైనా లోపలికి వెళ్ళిపోవాలనే పట్టుదలతో తలుపులు రెండు మూడుసార్లు బలంగా బాదినా ప్రయోజనం శూన్యం. ప్రయాణం ఏర్పాట్ల బడలికతో నీరసం ఆవహించి నిద్ర ముంచుకొచ్చింది. "ఇప్పుడు చదివేసి పరీక్షలేమైనా రాయాలా ఏమన్నానా !!" గమ్యం చేరాక తీరుబడిగా చదువుకోవచ్చులే. స్లీప్ మాస్క్ తలమీదనుండి జారి కళ్ళమీదకు చేరింది.

రిసార్ట్ కి వచ్చేసాక కాస్త సేదతీరిన కళ్ళు పరిసరాలన్నీ కలియజూశాయి. చదువుకోడానికి ఇంతకంటే మంచి చోటు ఉంటుందా ఈ భూప్రపంచంలో !!  

"అబ్బా ! ఆ పుస్తకం తర్వాత చదువుకోవచ్చులే జకూజికి స్లాట్ బుక్ చేసాం, పద. వచ్చాకా ఫ్రెష్ అయ్యి రెస్టారెంట్ లో ఏమైనా తిని వచ్చేద్దాం." 

ఆ వేడి వేడి స్టీమ్ బాత్ కి ఒళ్ళంతా గాల్లో తేలిపోతున్నట్లుంది. మళ్ళీ మత్తుగా మధ్యాహ్నం నిద్ర. సాయంత్రం కాఫీలయ్యాయి. బ్యాగ్లో పుస్తకం గుర్తొచ్చింది.

 "లేక్ సైడ్ ఈవెనింగ్ వాక్ బావుంటుందిట. టెంపరేచర్స్ పడిపోతాయి, స్వెటర్ వేసుకోవడం మర్చిపోకు, వచ్చేటప్పటికి చీకటైపోవచ్చు." 

బ్యాక్ ప్యాక్ లో వాటర్ బాటిల్ చేరింది. అదనపు బరువుగా అనిపించిన పుస్తకాలు ఒక్క నిట్టూర్పుతో టేబిల్ మీదకొచ్చి పడ్డాయి. వణికించే చలి. దుప్పట్లు ముసుగుతన్ని మూడంకె వేసుక్కూర్చున్నాయి.

"ఓహ్, డ్రీమ్ మేకర్, యూ హార్ట్ బ్రేకర్... వేరెవర్ యూ ఆర్ గోయిన్, అయామ్ గోయిన్ యువర్ వే" అని ఆడ్రే ఆహ్లాదంగా గిటార్ స్ట్రింగ్స్ మీటుతోంది.

టీవీ ఆఫ్ అయ్యింది. కళ్ళు మూతలు పడుతున్నాయి, పోనీ ఓ అరగంట  చదువుకుని అప్పుడు నిద్రపోవచ్చు. బయట మంచు పడుతోంది. లోపల హీటర్ ఆన్ అయ్యింది. పుస్తకం మళ్ళీ చేతుల్లోకి వచ్చింది.

"టైమ్ ఎంతయ్యింది ?"

"12 దాటింది. రేపు ఉదయం బోటింగ్ కీ, ఆ తరువాత ఆర్ట్ మ్యూజియంకీ వెళ్ళాలి. ఇప్పుడా పుస్తకం తెరవకు. త్వరగా నిద్రపో. గుడ్ నైట్, స్వీట్ డ్రీమ్స్..."

"గుడ్ నైట్.... స్వీట్ డ్రీమ్స్. "

Wide Sargasso Sea - Jean Rhys

‘Is there another side?’ I said.

‘There is always the other side, always.’

అంటూ తన కథను రోచెస్టర్ కి చెప్పడానికి ప్రయత్నిస్తుంది ఆంటోనెట్ (బెర్తా). భర్తగా కాకపోయినా సాటిమనిషిగా తన బాధను అర్థం చేసుకుంటాడేమో అనుకుంటుంది. బాల్యం నుండీ ద్వేషం, శత్రుత్వం తప్ప మరొక రుచి  తెలియని తనకు ఆదరంతో కాస్త ప్రేమను పంచిపెడతాడేమోనని ఆశిస్తుంది.  కానీ రోచెస్టర్ కూడా మినహాయింపేమీ కాదు. డబ్బు, పరపతి కోసమే ఆమెను పెళ్ళి చేసుకుంటాడు. ద్వేషంతో డేనియల్ రాసిన ఉత్తరం చదివి ఆమెకు లేని పిచ్చితనం అంటగట్టి చీకటిగదిలో బంధిస్తాడు. ఏదేమైనా ద్వేషంతో తన మీద, తన కుటుంబం మీదా దాడులు జరిపి, భయంతో పారిపోయేలా చేసి, చివరకు పిచ్చితనం ముద్రవేసిన సమాజంనుండి ఆంటొనెట్, ఆమె తల్లి ఆనెట్టే  ఎంతదూరమని పారిపోగలరు ! ఎక్కడికి వెళ్ళినా అదే మనుషులు... అదే పైశాచికత్వం... అదే ద్వేషం. వారి ఇంటికి నిప్పంటిస్తారు. మగదక్షతలేదని గ్రహించి అనెట్టేపై అత్యాచారానికి పాల్పడతారు. చివరకు పిచ్చివాళ్ళని  ముద్రవేస్తారు. విచిత్రం ఏమిటంటే, ఈ దారుణాలకు పాల్పడిన వర్గం కూడా ఒకప్పుడు ఇటువంటి అణచివేతకే గురైన నల్లజాతీయుల వర్గం కావడం.

Image Courtesy Google

మన చరిత్ర అంతా విజేతలు రాసిందేనంటారు. ఎందుకంటే ఓడిపోయినవాడికి తన కథ చెప్పుకునే ఆస్కారం, అవకాశం ఉండదు.  కొన్నిసార్లు చెప్పడానికి వాళ్ళు మిగిలి ఉండకపోవచ్చు. అందువల్ల అటు చరిత్రైనా, ఇటు సాహిత్యమైనా లిఖితపూర్వకంగా ఉన్నవాళ్ళ కథే నిజమని నమ్మడం తప్ప మనకి కూడా మరో అవకాశంలేదు. కానీ ప్రతీ నాణానికీ రెండువైపులుంటాయి. బ్రిటిష్ రచయిత్రి జీన్ రీస్ "వైడ్ సర్గస్సో సీ"లో అటువంటి రెండో కోణానికి చెందిన కథను చెప్పే ప్రయత్నం చేశారు.

ఆంగ్ల సాహిత్యంతో పరిచయం ఉన్నవాళ్ళలో సుప్రసిద్ధ రచయిత్రి షార్లోట్ బ్రోన్టే రచన "జేన్ ఐర్" పరిచయంలేనివారు బహు అరుదు. ఆ నవలలో  మానసిక సంతులనం కోల్పోయి చీకటి గదిలో బంధించబడ్డ రోచెస్టర్ భార్య బెర్తా పూర్వాపరాలు మనకు రోచెస్టర్ మాటల్లో మాత్రమే తెలుసు. వివాహం విషయంలో తనను బాధిత వర్గంగా చెప్పుకుంటూ జేన్ తో రోచెస్టర్ చెప్పిన బెర్తా గతాన్ని వింటే మనకు కూడా రోచెస్టర్ మీద జాలి కలుగుతుంది. భార్య బ్రతికుండగానే జేన్ కు దగ్గరవ్వాలనే అతడి ఆరాటం సమంజసమైనదే అనిపిస్తుంది. కానీ 'జేన్ ఐర్' కథలో ఒక మతిస్థిమితంలేని (?) స్త్రీగా చీకటిగదిలో కాలం వెళ్ళదీసే బెర్తాకు తనదైన గొంతు లేదు. ఆమె వైపు నిలబడి ఆమె గతాన్ని నిజాయితీగా చెప్పినవాళ్ళూ లేరు. జీన్ రీస్ ఈ నవలలో బెర్తా వైపునుండి కథను చెప్పుకొస్తారు. ఆమె ఆ పరిస్థితుల్లో ఉండడానికిగల కారణాలను విశ్లేషించే ప్రయత్నం చేస్తారు.

బహుశా నైతికత గురించి మాట్లాడే అర్హతలేని జీవి మనిషొక్కడే అనిపిస్తుంది.  చరిత్ర చూస్తే అణచివేతకు గురైన ప్రతీ వర్గం పగ-ప్రతీకారాలతో రగిలిపోతూ తాము బలం పుంజుకోగానే దాష్టీకానికి పాల్పడ్డ వర్గాలను అంతే కౄరత్వంతో అణచివేసే ప్రయత్నం చేస్తుంది. అంతేగానీ వాళ్ళలాగే మనం కూడా పశుత్వంతో వ్యవహరిస్తే మనకూ వాళ్ళకూ తేడా ఏముంటుందనే కనీస ఆలోచన ఉండదు. తత్ఫలితంగా గాంధీగారన్నట్లు ఒకరి కళ్ళు ఒకరు పొడుచుకోవడంతో చివరకు అందరూ గుడ్డివారిగా మిగలడమే చరిత్రలో పునరావృతం అవుతుంది. 

‘Justice,’ she said. ‘I’ve heard that word. It’s a cold word. I tried it out,’ se said, still speaking in a low voice. ‘I wrote it down. I wrote it down several times and always it looked like a damn cold lie to me. There is no justice.’ She drank some more rum and went on, ‘My mother whom you all talk about, what justice did she have?

ఈ వాదనను బ్లాక్ లిటరేచర్ కు వర్తింపజేస్తే,  బానిసత్వం నిర్మూలన తరువాత తరతరాలుగా బానిసలకు యజమానులుగా కొనసాగిన తెల్లవారిపై ఆ ప్రాంతంలోని నల్లజాతీయులు తీవ్రమైన దాడులకు పాల్పడ్డారు. వారి ఇళ్ళను తగలబెట్టడమే కాకుండా భౌతిక దాడులకు కూడా  పాల్పడేవారు. జమైకాలో చెరుకు తోటలు అధికంగా ఉండే కౌలిబ్రిలో బానిసలను సొంతం చేసుకున్న తెల్లవారు అధికంగా ఉండేవారు. అటువంటి సమయంలో మిస్టర్ కాస్వే ఆత్మహత్య చేసుకోగా అతడి భార్య, కూతురు, కొడుకుతో Cosway కుటుంబం ప్రాణాలు అరచేతుల్లో పెట్టుకుని రోజులు వెళ్ళదీసేది.

I dare say we would have died if she’d turned against us and that would have been a better fate. To die and be forgotten and at peace. Not to know that one is abandoned, lied about, helpless.

I lay thinking, ‘I am safe. There is the corner of the bedroom door and the friendly furniture. There is the tree of life in the garden and the wall green with moss. The barrier of the cliffs and the high mountains. And the barrier of the sea. I am safe. I am safe from strangers.’

And if the razor grass cut my legs and arms I would think ‘It’s better than people.’ Black ants or red ones, tall nests swarming with white ants, rain that soaked me to the skin – once I saw a snake. All better than people.

Better. Better, better than people.

‘I am not used to happiness,’ she said. ‘It makes me afraid.’

ఈ కథంతా మొత్తం మూడు భాగాల్లో- మొదటి భాగం Antoinette Cosway (బెర్తా) దృష్టికోణం నుండీ, రెండో భాగం రోచెస్టర్ వైపు నుండీ (నిజానికి కథలో ఆ పేరు ఎక్కడా ప్రస్తావనకు రాలేదు) మూడో భాగం మళ్ళీ బెర్తా వైపు నుండీ చెబుతారు.

నల్లజాతీయుల బానిసత్వం రద్దుచేసిన నేపథ్యంలో రూపుదిద్దుకున్న ఈ రచనలో ఆ ప్రాంతపు  ప్రాకృతిక సౌందర్య వర్ణనలు అమితంగా ఆకట్టుకున్నాయి. వాటితో బాటు ఆ కాలపు సంస్కృతీ సంప్రదాయాలు, నమ్మకాలూ కూడా దీన్ని కేవలం ఒక స్త్రీవాద రచనకు పరిమితం చెయ్యకుండా అనేక భౌగోళిక, చారిత్రక అంశాలు కలిసిన కాల్పనిక రచనగా నిలబెడతాయి.

'జేన్ అయిర్' మూవీ అడాప్టేషన్స్ తో బాటు ప్రతీ బీబీసీ సిరీస్ కూడా చూసిన అభిమానిగా ఈ నవల చదవడం వల్ల 'జేన్ అయిర్' నవల పట్ల ఇష్టం పోయింది. ముఖ్యంగా రోచెస్టర్ పాత్రను బెర్తాను గుర్తుచేసుకోకుండా చూడడం ఇకముందు సాధ్యంకాదు. నవల చదవడం పూర్తి చేసి దీన్ని కూడా సిరీస్ గా తీశారేమో అని చూడగా 2006లో రెబెకా హాల్ ప్రధాన పాత్రలో ఈ నవలను ఒక టీవీ మూవీ గా తీసారని తెలిసి అది కూడా చూశాను. ఏదేమైనా నవల ఆత్మను ఆ సినిమా పూర్తిగా పట్టుకోలేకపోయింది.

ఈ నవలలో ఆంటోనెట్ ను చిన్నప్పటినుండీ పెంచిన క్రిస్టోఫీన్ అనే స్త్రీ పాత్ర (నల్లజాతీయురాలు) స్వతంత్రమైన స్త్రీ పాత్రగా కనిపిస్తుంది. ఆమె ఆలోచనలు ఈ కాలానికి కూడా సరిపడేలా ఉంటాయి. స్త్రీకి తనకంటూ ఆస్తి ఏమీ లేకుండా అంతా ఆమె భర్తకు  అప్పజెప్పి ఆమెను నిస్సహాయంగా నిలబెట్టే "ఇంగ్లీష్ చట్టం" పేరిట జరిగే దారుణాలను గురించి ఒక సందర్భంలో క్రిస్టోఫీన్ ఆలోచనలు ఈ కాలానికి కూడా సరిపడేలా ఉంటాయి. భర్తకు దగ్గరయ్యే మార్గం చెప్పమని అమాయకంగా ఆమె వద్దకు సలహా కోసం వచ్చిన ఆంటోనెట్ తో ఆమె సంభాషణ :

‘When man don’t love you, more you try, more he hate you, man like that. If you love them they treat you bad, if you don’t love them they after you night and day bothering your soul case out. I hear about you and your husband.’ she said.

She spat over her shoulder. ‘All women, all colours, nothing but fools. Three children I have. One living in this world, each one a different father, but no husband, I thank my God. I keep my money. I don’t give it to no worthless man.’

రోచెస్టర్ గొప్పతనాన్ని ఎండగట్టే సందర్భంలో అతడితో క్రిస్టోఫీన్ మాటలు :  

I undress Antoinette so she can sleep cool and easy; it’s then I see you very rough with her eh?’

రోచెస్టర్ మనోగతం : 

I’d be gossiped about, sung about (but they make up songs about everything, everybody. You should hear the one about the Governor’s wife). Wherever I went I would be talked about. I drank some more rum and, drinking, I drew a house surrounded by trees. A large house. I divided the third floor into rooms and in one room I drew a standing woman – a child’s scribble, a dot for a head, a larger one for the body, a triangle for a skirt, slanting lines for arms and feet. But it was an English house. English trees. I wondered if I ever should see England again.

I was tired of these people. I disliked their laughter and their tears, their flattery and envy, conceit and deceit. And I hate the place. I hated the mountains and the hills, the rivers and the rain. I hated the sunsets of whatever colour, I hated its beauty and its magic and the secret I would never know. I hated its indifference and the cruelty which was part of its loveliness. Above all I hated her. For she belonged to the magic and the loveliness. She had left me thirsty and all my life would be thirst and longing for what I had lost before I found it.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని అంశాలు : 

* The house was burning, the yellow-red sky was like sunset and I knew that I would never see Coulibri again. Nothing would be left, the golden ferns and the silver ferns, the orchids, the ginger lilies and the roses, the rocking-chairs and the blue sofa, the jasmine and the honeysuckle, and the picture of the Miller’s Daughter. When they had finished, there would be nothing left but blackened walls and the mounting stone. That was always left. That could not be stolen or burned.

* Then, not so far off, I saw Tia and her mother and I ran to her, for she was all that was left of my life as it had been. We had eaten the same food, slept side by side, bathed in the same river. As I ran, I thought, I will live with Tia and I will be like her. Not to leave Coulibri. Not to go. Not. When I was close I saw the jagged stone in her hand but I did not see her throw it. I did not feel it either, only something wet, running down my face. I looked at her and I saw her face crumple up as she began to cry. We stared at each other, blood on my face, tears on hers. It was as if I saw myself. Like in a looking-glass.

* Italy is white pillars and green water. Spain is hot sun on stones, France is a lady with black hair wearing a white dress because Louise was born in France fifteen years ago, and my mother, whom I must forget and pray for as though she were dead, though she is living, liked to dress in white.

* This convent was my refuge, a place of sunshine and of death where very early in the morning the clap of a wooden signal woke the nine of us who slept in the long dormitory. We woke to see Sister Marie Augustine sitting, serene and neat, bolt upright in a wooden chair. The long brown room was full of gold sunlight and shadows of trees moving quietly. I learnt to say very quickly as the others did, ‘offer up all the prayers, works and sufferings of this day.’ But what about happiness, I thought at first, is there no happiness? There must be. Oh happiness of course, happiness, well.

* Standing on the veranda I breathed the sweetness of the air. Cloves I could smell and cinnamon, roses and orange blossom. And an intoxicating freshness as if all this had never been breathed before.

* ‘You are safe,’ I’d say. She’d liked that – to be told ‘you are safe.’ Or I’d touch her face gently and touch tears. Tears – nothing! Words – less than nothing. I did not love her. I was thirsty for her, but that is not love. I felt very little tenderness for her, she was a stranger to me, a stranger who did not think or feel as I did.

* He will not come after me. And you must understand I am not rich now, I have no money of my own at all, everything I had belongs to him.’

‘What you tell me there?’ she said sharply.

‘That is English law.’

Odyssey - Homer, Emily Wilson

"Each generation must translate for itself" అంటారు T. S. Eliot. ఆయన మాటలు బ్రిటిష్ రచయిత్రి ఎమిలీ విల్సన్ ఇటీవలే అనువదించిన హోమర్ 'ఒడిస్సీ'కి సరిగ్గా సరిపోతాయి. నేను కొంతకాలం క్రితం చదివిన మార్గరెట్ ఆట్వుడ్ 'పెనెలోపియాడ్', మాడెలైన్ మిల్లర్ 'కిర్కె' (Circe)- ఈ రెండు రచనలూ ఎప్పటికైనా హోమర్ 'ఒడిస్సీ' మూలాన్ని చదవాలనే ఆసక్తి కలిగించాయి. ఎమిలీ పుణ్యమాని ఆ కోరిక ఇన్నాళ్ళకు తీరింది. రెండు ప్రఖ్యాత గ్రీకు కావ్యాల్లో ఒకటైన ఈ 'ఒడిస్సీ'కి 1614 లో తొలి ఆంగ్లానువాదం వెలువడిందట. ఆధునికాంగ్లంలో మూలానికి అతి దగ్గరగా చేసిన అనువాదమంటూ ఈ రచనకు న్యూయార్క్ టైమ్స్లో వచ్చిన రివ్యూలు చూసాక ఇక పుస్తకం చదవాల్సిందే అని మొదలుపెట్టాను.

Image Courtesy Google

ఈ 'ఒడిస్సీ' కథ ట్రోజన్ యుద్ధం ముగిసిన పదేళ్ళ తరువాత మొదలవుతుంది. పదేళ్ళపాటు జరిగిన ట్రోజన్ యుద్ధంలో ప్రియమ్ పట్టణాన్ని నాశనం చేసిన  తర్వాత ఒడిస్సియస్ 'ఇథాకా'కి తిరుగుప్రయాణమవుతాడు. దారిలో ఒక ద్వీపంలో మనుషుల్ని తినేసే ఒక కాలిప్సో (సముద్రపు దేవుడు పొసెడన్ కొడుకు, పోలిఫెమస్) గుహలో (ల్యాండ్ ఆఫ్ లోటస్ ఈటర్స్) తన సహచరులతో సహా చిక్కుకుపోతాడు. తన కొడుకుని గుడ్డివాడిగా మార్చాడన్న కోపంతో ఒడిస్సియస్ ని పొసెడన్ నానా కష్టాలపాలు చేస్తాడు. ఆ క్రమంలో ఒడిస్సియస్ మంత్రతంత్రాల్లో ఆరితేరిన కిర్కె దగ్గర ఏడాదిపాటు, వనదేవత కాలిప్సో దగ్గర ఏడేళ్ళపాటు చిక్కుకుపోతాడు. యుద్ధం తర్వాత 20 ఏళ్ళపాటు అసలు జీవించి ఉన్నాడోలేడో తెలియని ఒడిస్సియస్ కోసం భార్య పెనెలొపె, కొడుకు టెలేమకస్ ఇథాకాలో వేచిచూస్తూ ఉంటారు. ఈలోగా ఒడిస్సియస్ మరణించి ఉంటాడని అనుకుని ఇథాకాలో పురుషులందరూ (suitors) పెనెలొపె ని తమలో ఎవరో ఒకర్ని వివాహమాడమని వత్తిడితెస్తూ ఒడిస్సియస్ అంతఃపురంలో అతడి సంపదని తింటూ బైఠాయిస్తారు. ఈలోగా టెలేమకస్ తండ్రి జాడ వెతుక్కుంటూ పైలోస్, స్పార్టా లకు ప్రయాణమవుతాడు. ఒడిస్సియస్ సముద్రప్రయాణంలో Scylla and Charybdis వంటి రాక్షసులను తప్పించుకుంటూ గమ్యం చేరడం, భార్యను అవమానించిన వాళ్ళందర్నీ చంపడంతో కథ ముగుస్తుంది. క్లుప్తంగా చెప్పాలంటే ఈ కథ ఇంతే.

గ్రీకు గాథల్తో పరిచయం ఉన్న వాళ్ళకి ఇదంతా తెలిసిందే. కానీ ఈ కథనల్లుకుని మనకు తెలియని ఆసక్తికరమైన అనేక చిన్న చిన్న కథలుంటాయి. మూలకథ విషయంలో మన రామాయణానికీ దీనికీ అనేక పోలికలు కూడా కనిపిస్తాయి. భర్త కోసం ఎదురుచూసే పెనెలొపె కొన్నిచోట్ల  సీత పాత్రని తలపిస్తుంది. తనని పెళ్ళిచేసుకోవాలంటే ఒడిస్సియస్ విల్లును ఎక్కుపెట్టాలని (string it and shoot an arrow through 12 axes) Suitors కి పరీక్షపెట్టడం సీతా స్వయంవరాన్ని తలపిస్తుంది. ఒడిస్సియస్ తన ఇంట్లో  ముష్టివాడిలా మారువేషంలో తిరగడం మన విరాటపర్వాన్ని జ్ఞప్తికి తెస్తుంది.

 గ్రీకు పురాణాల్లో దేవుళ్ళ పాత్ర కీలకం. ఎటొచ్చీ ఆ దేవుళ్ళు కూడా మనుషుల్లాగే పగాప్రతీకారాలతో రగిలిపోతూ ఉంటారు, వాళ్ళని శాంతపరచకపోతే ఆగ్రహిస్తారు. మనుషులు కీలుబొమ్మల్లా వాళ్ళు ఆడించినట్టల్లా ఆడుతుంటారు, వాళ్ళని ప్రసన్నం చేసుకోడానికి జంతుబలులు ఇస్తుంటారు. జ్యూస్, పోసెడన్, ఎథేనా, కిర్కె, కాలిప్సో వంటి దేవతలు మౌంట్ ఒలింపస్ సభలో మనుష్యజాతికి దిశానిర్దేశం చేస్తుంటారు. ఒడిస్సియస్ ప్రయాణంలో జ్యూస్ కూతురు ఎథేనా అతడి వెన్నంటి ఉండి అడుగడుగునా సాయపడుతుంది.

నాకు సమకాలీన రచనల్లో ఉపయోగించే భాషతో చాలా పేచీలున్నాయి. ఆ మధ్య ఆహా-ఓహో అంటుంటే Chuck Palahniuk రచన ఒకటి మొదలుపెట్టి పట్టుమని పాతిక పేజీలు కూడా చదవలేక ప్రక్కన పెట్టాను. ఇక క్లాసిక్స్  అనువాదాల విషయంలో అయితే సమకాలీనానికి పూర్తిగా దూరం. కానీ ఈ తరం రచయితల్లో సారా హాల్, క్లైర్ కీగన్ వంటి కొందరు తమ రచనలతో నాలో ఆ చికాకుని పోగొట్టారు. 'ఒడిస్సీ'కి ఇన్ని అనువాదాలుండగా ఎమిలీ అనువాదమే  ఎందుకు చదవాలి అంటే, ఆమె భాష కోసం, సొగసైన శైలి కోసం అంటాన్నేను. ఇంత చక్కని భాష ఈరోజుల్లో అరుదు.

రోజుకో యాభై పేజీలు అనుకున్నప్పటికీ మధ్య మధ్యలో గ్యాప్స్ తీసుకుంటూ చదివితే సుమారు ఆరువందల పేజీల పుస్తకాన్ని రిఫెరెన్సులతో సహా చదివి  పూర్తి చెయ్యడానికి నాకు ఇరవై రోజులు పట్టింది. ఎప్పుడూ చదివేటప్పుడు ఈబుక్ లో నోట్స్ మార్క్ చేసుకోవడం అలవాటు. అలాంటిది ఈసారి ఒక రీడింగ్ నోట్స్ పెట్టుకుని నోట్స్ చేత్తో రాసుకున్నాను. దీనికి కూడా ఒక కారణం ఉంది. 'ఒడిస్సీ'లో అనేక పాత్రలు, వాటి గ్రీకు పేర్లన్నీ చాలా దగ్గరగా, ఒకేలా అనిపిస్తాయి. ఇక బంధుత్వాలు గుర్తుపెట్టుకోవడం సరేసరి. అలా నోట్స్ రాసుకుంటూ వెళ్తే ఆ పేర్లు గుర్తుండడమే కాకుండా అవి పునరావృతం అయినప్పుడు వెనక్కి వెళ్ళి రిఫర్ చేసుకోవడం కూడా సులభం. ఇలాంటి రచనలు చదివేటప్పుడు సమ్మరీ రాసుకుంటూ బ్రెయిన్ మ్యాపింగ్ చేసుకోవడం బావుంటుంది.

ఇక హోమర్ 'ఒడిస్సీ' మూలానికీ, మనకు సినిమాల ద్వారానో, కథలుగానో తెలిసిన కథకూ కొన్ని తేడాలు గమనించాను.

* హెలెన్ భర్త మెనెలాస్ ను ప్రిన్స్ హెక్టర్ చంపేసినట్లు 'ట్రాయ్' లో చూపిస్తాడు. కానీ మెనెలాస్ ఈ మూలకథలో స్పార్టాకి తిరిగి వెళ్ళి భార్య హెలెన్ తో కలిసి సంతోషంగా రాజ్యమేలుతుంటాడు. తండ్రి ఆచూకీ కోసం వచ్చిన టెలేమకస్ ను ఆదరించి ఒడిస్సియస్ ని వెతికే క్రమంలో సాయంచేస్తాడు. ఇందులో హెలెన్ పారిస్ తో సంబంధం పెట్టుకోవడం కూడా కేవలం దైవేచ్ఛని అంటారు. 

* మంత్రతంత్రాల్లో ఆరితేరిన కిర్కె ఒడిస్సియస్ తన బృందంతో వచ్చినప్పుడు అతడి సహచరులందర్నీ ఉత్తిపుణ్యానికి పందులుగా మార్చేస్తుంది. మూల కథలో ఆమెను ఒక మంత్రగత్తెగా (wicked) చూపిస్తారు. కానీ మాడెలైన్ మిల్లర్ 'కిర్కె'లో ఇదే కథను మరో కోణంలో చూపిస్తారు. ఒడిస్సియస్ బృందం కిర్కె ఇంట్లో బస చెయ్యడానికి సహాయం కోసం వచ్చి, అతిథి మర్యాదలు అందుకుంటూ, తోడు లేని ఒంటరి స్త్రీ అని ఆమెతో అసభ్యంగా ప్రవర్తించబోతే అప్పుడు ఆమె వాళ్ళను పందులుగా మార్చివేసిందని రాస్తారు.

* 'పెనెలోపియాడ్'లో ఈ కథను పూర్తిగా పెనెలొపె, ఆమె చెలికత్తెల దృష్టి కోణం నుండి చెప్పుకొస్తారు ఆట్వుడ్. అందులో ఒడిస్సియస్ suitorsతో బాటుగా  పన్నెండుమంది చెలికత్తెలను కూడా పెనెలొపె ఎంత వారించినా వినకుండా ఊచకోత కోస్తాడని రాశారు. కానీ 'ఒడిస్సీ' మూలంలో మొత్తం యాభై మంది చెలికత్తెలుంటే అందులో పన్నెండు మందిని మాత్రమే (విధేయతలేకుండా suitors తో కలిసిపోయిన కారణంగా) ఒడిస్సియస్ హతమారుస్తాడు.

నావరకూ ఈ పుస్తకం 'ప్లెషర్ ఆఫ్ రీడింగ్' ని మరోసారి పూర్తిగా అనుభవంలోకి తెచ్చింది. హోమర్ 'ఒడిస్సీ' చదవాలనుకునే ఈ తరానికి ఇది చక్కని అనువాదం. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

పుస్తకం నుండి కొన్ని వాక్యాలు :

Suitors అందర్నీ చంపి ఇంటి ఆవరణలో ఉగ్రరూపంలో నిలబడిన ఒడిస్సియస్ వర్ణన : 

"After a lion eats a grazing ox,
its chest and jowls are thick with blood all over;
a dreadful sight. Just so, Odysseus
had blood
all over him—from hands to feet."

ఒడిస్సియస్ పేరు వెనుక కథ : 

“Name him this. I am
disliked by many, all across the world,
and I dislike them back. So name the child
‘Odysseus.’

హెలెన్ పశ్చాత్తాపంతో కూడిన మాటలు : 

I wished that Aphrodite had not made me
go crazy, when she took me from my country,
and made me leave my daughter and the bed
I shared with my fine, handsome, clever husband.”

ఒడిస్సియస్ ని వివాహమాడాలని నిర్ణయించుకుని అతణ్ణి చెరబట్టిన వనదేవత కాలిప్సో ఆగ్రహం :

Calypso shuddered and let fly at him.
“You cruel, jealous gods! You bear a grudge
whenever any goddess takes a man
to sleep with as a lover in her bed.

'లోటస్ ఈటర్స్' గురించి రాస్తూ :

With heavy hearts we sailed along and reached
the country of high-minded Cyclopes,
the mavericks. They put their trust in gods,
and do not plant their food from seed, nor plow,
and yet the barley, grain, and clustering wine-grapes 110
all flourish there, increased by rain from Zeus.
They hold no councils, have no common laws,
but live in caves on lofty mountaintops,
and each makes laws for his own wife and children,
without concern for what the others think.

పద్యానికీ, వచనానికీ మధ్య పరిధులు చెరిపేస్తూ ఎమిలీ వర్ణనలు : 

"fair wind
befriending us behind the dark blue prow."

"The sun set. It was dark in all directions.
We reached the limits of deep-flowing Ocean,
where the Cimmerians live and have their city.
Their land is covered up in mist and cloud;
the shining Sun God never looks on them
with his bright beams—not when he rises up
into the starry sky, nor when he turns
back from the heavens to earth."

భార్య నమ్మకద్రోహం కారణంగా మరణించిన ఆగమేమ్నోన్ ఆత్మ ఒడిస్సియస్ తో అన్న మాటలు : 

"So you must never treat your wife too well.
Do not let her know everything you know.
Tell her some things, hide others. But your wife
will not kill you, Odysseus. The wise
Penelope is much too sensible
to do such things."

మరి కొన్ని వాక్యాలు :

* I disapprove of too much friendliness
and of too much standoffishness. A balance
is best.

* Shame is not a friend to those in need

* Of all the creatures
that live and breathe and creep on earth, we humans are weakest. When the gods bestow on us
good fortune, and our legs are spry and limber,
we think that nothing can ever can go wrong;
but when the gods bring misery and pain,
We have to bear our suffering with calm.