The Paper Door and Other Stories - Naoya Shiga

"The God of the Japanese short story" అని పిలుచుకునే నోయా షిగా శైలిని అనుకరించడానికి జపాన్ యువ రచయితలు తెగ పోటీపడేవారంటారు. ఈ కథల్ని ఆంగ్లంలోకి అనువదించిన లేన్ డన్లప్ షిగా కథల్లో 17 కథల్ని ఎంపిక చేసి ఈ పుస్తకంలో పొందుపరిచారు. ఇందులో నాకు తెలిసిన కథ ఒక్కటే- "హాన్స్ క్రైమ్", మునుపు "చైనా జపాన్ ప్రసిద్ధ కథల్లో" తెలుగులో చదివాను.

Image Courtesy Google

ఇందులో కథలన్నీ నచ్చినవే అయినా "హాన్స్ క్రైమ్" తర్వాత నాకు చాలా నచ్చిన కథ "కునికో". ఈ కథలో వాస్తవ జీవితానికీ, కళాకారుడి ఫాంటసీ ప్రపంచానికీ మధ్య సంఘర్షణను హృద్యంగా చిత్రించారు షిగా. "తన కథలన్నిటిలోనూ ముడి సరుకు తానేనని" చెప్పుకునే షిగా అంతఃసంఘర్షణ ఈ కథలోని ప్రధాన పాత్ర (రచయిత) ద్వారా స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. పిరాండెల్లో కథల్లో కనిపించే సైకో అనాలిసిస్ తో కూడిన తర్కం, హేతువాద సంభాషణలూ, మోనోలాగ్స్ షిగా కథల్లో కూడా ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి. షిగా కూడా పిరాండెల్లో తరహాలోనే మనిషిలోని ప్రామాణికతకు పెద్దపీట వేశారనిపిస్తుంది. షిగా పాత్రల్లో నిజాయితీతో కూడిన స్వయంపరిశీలన, స్వస్వరూపజ్ఞానంలాంటివి చూసినప్పుడు ఆ పాత్రల ద్వారా ఖచ్చితమైన ఆత్మపరిశీలన చేసుకుంటూ షిగా తన లోపలి మనిషితో తానే తలపడుతున్నట్లు అనిపిస్తుంది. ''A Memory of Yamashina'', ''Infatuation'', "Kuniko" -వివాహేతర సంబంధాల గురించి రాసిన ఈ మూడు కథలూ వాస్తవానికీ, కళాకారుడి ప్రపంచానికీ మధ్య అంతఃసంఘర్షణకు అద్దంపడతాయి. "కునికో" రాసిన తర్వాత షిగా భార్య ఆయన రచనలు చదవడానికి నిరాకరించారట.

The uneventful, peaceful days and months continued to pass. But this uneventful peacefulness, as far as my own feelings were concerned, was anything but uneventful and peaceful. I felt as though I had fallen into a quagmire where, no matter how much I struggled, there was nothing to serve as a foothold and therefore no way out. Everything was hopelessly boring.

At any rate, some time afterward, I became infatuated with her. Whether or not I was truly in love with her, I can’t really say myself, but, anyway, I was infatuated.

"The Razor" అనే కథలో ఎప్పుడూ చిన్నపాటి జ్వరం కూడా యెరుగని మంగలి  యోషిసబురో హఠాత్తుగా జబ్బుపడతాడు. తన వృత్తిలో అతడికున్న నైపుణ్యం పట్ల అతడికి గర్వం మెండు. యోషిసబురోకి ఆరోగ్యం బాగాలేని సమయంలోనే  ఆటమ్ ఈక్వినాక్స్ పండుగ కూడా కావడం వల్ల షాపుకు విపరీతమైన రద్దీ మొదలవుతుంది. ఈలోగా ఆ షాపుకు తరచూ వచ్చే ఒక వ్యక్తి తన పనిమనిషిని మంగలికత్తి పదును చెయ్యమని పంపుతాడు. అనారోగ్యం వల్ల యోషిసబురో తన పనిని సవ్యంగా చెయ్యడంలో విఫలమవుతాడు. కత్తి సరిగ్గా లేదని ఆ వ్యక్తి తిప్పి పంపుతాడు. తన వృత్తిలో 'పర్ఫెక్షన్' తప్ప మరొకటి అలవాటులేని యోషిసబురో జ్వరంతో కూడిన ఉన్మాదంతో భార్య ఎంత వారిస్తున్నా వినకుండా ఆ కత్తిని పదునుపెట్టడానికి పూనుకుంటాడు. అదే సమయంలో ఆ షాపుకు ఒక యువకుడు వస్తాడు. ఆ తర్వాత జరిగే పరిణామాలు ఈ కథను "సైకో ఎనలిటికల్ స్టోరీ టెల్లింగ్"లో ఒక అత్యుత్తమ స్థాయి కథగా నిలబెడతాయి.

''Han's Crime'' ఈ పుస్తకంలో నాకు బాగా నచ్చిన కథ. ఒక చైనీస్ గారడీవాడు ప్రదర్శన సమయంలో విసిరిన కత్తి భార్య గొంతులోకి దిగి ఆమె అక్కడికక్కడే మరణిస్తుంది. ఇద్దరూ స్వతహాగా మంచివాళ్ళే అయినప్పటికీ భార్యాభర్తల మధ్య విభేదాలున్నాయని విచారణ సమయంలో తెలియగా జడ్జి హాన్స్ ని ప్రశ్నించగా దానికి హాన్స్ ఇచ్చిన వివరణ అద్భుతంగా ఉంటుంది. నిజాయితీ ఎప్పుడూ అంతఃకరణ స్వేచ్ఛని ప్రసాదిస్తుందని సరళమైన పదాల్లో నిరూపించే గొప్ప కథ ఇది. ఇంతకీ తీర్పు హాన్స్ కి అనుకూలంగా వచ్చిందా లేదా అనేది మిగతా కథ చదివి తెలుసుకోవాల్సిందే.

"హాన్స్ క్రైమ్" కథను హాన్స్ భార్య కోణం నుండి రాయాలనిపించింది అని మరో కథలో ఇలా చెబుతారు :

A short while before, I had written a short story called “Han’s Crime.” From jealousy of an old premarital relationship between his wife and a man who was his friend, also driven by his own psychological pressures, a Chinese called Han had murdered his wife. As I had written the story, it was mainly about Han’s feelings. Now, however, I thought of writing a story about the feelings of his wife. Murdered at the end, under the ground of the cemetery—I wanted to write about that quietness of hers.

మరో కథ ''The Shopboy's God'' ఒక పేదవాడైన కుర్రాడు రుచికరమైన, ఖరీదైన ట్యూనా చేపతో చేసిన 'సుషీ' తిందామని ఆశపడతాడు. కానీ డబ్బులేక వెనుదిరుగుతాడు. అది గమనించిన మరో వ్యక్తి ఆ కుర్రవాడి చిన్న కోరికను తీర్చే ప్రయత్నం చేస్తాడు. ఈ కథ ద్వారా దైవత్వం అంటే అదేదో బ్రహ్మపదార్థం కాదనీ, మనిషిలోని దైవత్వమనే పదానికి నిర్వచనాన్నిచ్చే ప్రయత్నం చేశారు షిగా. ఈ కథకు ముగింపు చందమామకథను తలపిస్తుంది. ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఒక్కో కథా ఒక్కో భిన్నమైన ప్రపంచానికి ద్వారాలు తెరుస్తుంది.

షిగా కథల్లో గమనించిన విషయం- ఈ కథల్లోని పాత్రలు ఆర్టిస్టుగా షిగా తనలో  సమాధానపరుచుకోలేని స్వాభావిక లక్షణాలు కలిగి ఉంటాయనిపిస్తుంది. ఆ పాత్రలని తన ప్రత్యర్థులుగా (ఆయన ఆల్టర్ ఇగో?) సృష్టించి వాటితోనే హేతువాదమనే బరిలో తర్కంతో తలపడతారు షిగా. ఈ తర్కం "కునికో" అనే కథతో బాటు "A Memory of Yamashina", "Rain Frogs" మరియు "Infatuation" లాంటి కథల్లో కూడా కనిపిస్తుంది. నాకు షిగా శైలిలోని 'కన్ఫెషనల్ టోన్' అకుతాగవా శైలికి చాలా దగ్గరగా అనిపించింది. '' Entitled', "A Gray Moon'' లాంటి కొన్ని కథలు రచయిత తన రోజువారీ ఆలోచనలతో ఒక జర్నల్ రాసుకుంటున్నట్లు అకుతాగవా "The Life of a Stupid Man"ను గుర్తుకుతెచ్చాయి.

ఇవి కాక ప్రకృతిని మనిషి అస్తిత్వానికి ముడివేస్తూ రాసిన "At Kinosaki", "The little girl and the Rapeseed flower", "The House by The Moat" లాంటి కథలు చదివినప్పుడు రచయితకు తన చుట్టూ ఉన్న పరిసరాల పట్ల గమనింపు ఎంత అవసరమో అర్థమవుతుంది. పువ్వులూ, మొక్కలు, ఎలుకలు, పిల్లులు, బాతులూ, కోళ్ళూ, సీతాకోకచిలుకలూ, ప్రవాహాలూ- ఇలా తన చుట్టూ కనిపించే ప్రపంచంలోని ప్రతీ చిన్న అంశమూ షిగా కథల్లో చోటు సంపాదించుకుంటుంది. ఆయన రచయితగా తొలినాళ్ళలో రాసిన ఈ కథలకూ, "కునికో" నాటికీ షిగా రాతల్లో పరిపక్వత దశలవారీగా చూడచ్చు. 'మాస్టర్ స్టోరీ టెల్లింగ్' అనే మాటకి సరైన నిర్వచనం  తెలియాలంటే షిగా కథలు చదవాల్సిందే. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

Here I lived as simply as possible. When 1 came out here from my life in the city, drained dry by my relationships with people, people, people, it set my heart very much at ease. My life here was a relationship with insects, birds, fish, water, plants, the sky and, after them, lastly, with human beings.

Even with Nature, there were some relationships that were unwelcome. Elsewhere, if I had left the light on in the parlor, various insects would be attracted by that. Moths, beetles, and other light-seeking insects swarmed and swirled around the light bulb. Eyeing them, a number of bullfrogs crouched on the tatami. Startled by my tread, they would flee in the direction of the moat. But the leaf-frogs that clung to the houseposts bending and twisting their bodies to the utmost, their golden eyes spinning, glared at this unexpeeted intruder who was myself. Actually, no doubt, I was an intruder, who had caused a panic in the house of frogs, lizards, and insects.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని అంశాలు :  

I had no heart to watch the rat’s last moments. The appearance of the rat as it fled for its life with all its strength, laboring under a fate that would end in death, remained strangely in my mind. I had a lonely, unpleasant feeling. That was the truth, I thought to myself Before the quietness that I aspired toward, there was that terrible suffering. I might have an affection for the quietness after death, but until I achieved that death I would likely have a dreadful time of it. Creatures that did not know of suicide had to continue their efforts until they had finally done dying. If I were in a situation similar to the rat’s, what would I do? Wouldn’t I struggle, as the rat had done?

The question of whether the injury was fatal or not was literally a matter of life and death. Even so, I was almost completely unassailed by the fear of death. This also seemed strange to me. “Is it fatal or not? What did the doctor say?” I asked a friend who was standing by. “He says it’s not a fatal injury,” I was told. This answer cheered me up immediately. From excitement, I became extraordinarily happy. How would I have acted if I’d been told; “It’s fatal”? I could not at all imagine myself in such a case. Probably I would have felt sad.

1 did not think that this was because of my heartlessness. If it was heartlessness, then the heartlessness of God was like this, I thought. If one wanted to, one could criticize a human being who was not God, who had free will, for looking on heartlessly as if he were God, but for me that course of events was like an irresistible destiny. 1 didn’t even want to raise a finger.

He loved his wife. Even when he’d fallen in love with the other woman, his love for his wife hadn’t changed. But it was an extremely rare thing for him to love a woman other than his wife. And this rarity became a strong glamour; it lured and led him on. It seemed to him to lend a lively vitality to his stagnant life-mood. A selfish feeling, but not altogether a bad one, he thought.

“You really are selfish.” “I have always acted on my desires.” “Yes, I knew you always did as you pleased. But to completely deceive me with that as your excuse, and then to nonchalantly accuse me of coercion and vulgarity—how do you do it? You’re shrewdly penetrating when you judge others, but for yourself the rules are quite different. Why do you think that is? People who scold their children for telling lies don’t mind their own, it seems.”

Einstein's Dreams - Alan Lightman

అది జూన్ నెల. క్లాక్ టవర్ ఆరుసార్లు మ్రోగి ఆగింది. ఆల్ప్స్ పర్వత శ్రేణులు అప్పుడప్పుడే పడుతున్న సూర్యకిరణాల వెలుగులో మెరుస్తున్నాయి. ఒక ఆఫీసు గదిలో తల దువ్వుకోకుండా అస్తవ్యస్తంగా ఉన్న జుట్టుతో, వదులుగా ఉన్న ట్రౌజర్లు వేసుకున్న యువకుడి  చేతుల్లో "న్యూ థియరీ ఆఫ్ టైమ్" పేపర్లు నలిగిపోయి ఉన్నాయి. ఈరోజు ఆ కాగితాల్ని "జర్మన్ జర్నల్ ఆఫ్ ఫిజిక్స్"కి మెయిల్ చెయ్యడానికి అతడు తెల్లవారుఝాముననగా ఆఫీసుకు వచ్చి కూర్చున్నాడు.

స్పైషర్గాసే (Speichergasse, Germany)లో ఈ యువ 'పేటెంటు క్లర్కుకు' కొద్ది నెలలుగా 'కాలం' గురించి వస్తున్న కలలు అతడి రీసెర్చిని ప్రభావితం చేస్తూవచ్చాయి. ఎంతగా అంటే, నిద్రకీ, మెలకువకీ ఏమాత్రం తేడా తెలీనంతగా వచ్చిన కలలతో అతడు పూర్తిగా అలసిపోయాడు. ఏదేమైనా రీసెర్చ్ పూర్తయ్యింది, కలలు రావడం ఆగిపోయింది. ప్రస్తుతం అతడు కుర్చీలో సర్దుకుని కూర్చుని నెమ్మదిగా "బీథోవెన్ మూన్ లైట్ సొనాటా" హమ్ చేస్తూ టైపిస్ట్ కోసం ఎదురుచూస్తున్నాడు. అతడు ఐన్స్టీన్ అని ప్రత్యేకం చెప్పక్కర్లేదు కదా!

Image Courtesy Google

రెండేళ్ళ క్రితం అనుకుంటా, డేవిడ్ ఈగల్మాన్ రాసిన "Sum: Forty Tales from the Afterlives" అనే పుస్తకం చదివాను. ఫిక్షన్నీ, నాన్ ఫిక్షన్నీ కలిపి అంతబాగా రాసిన కథలు మునుపెప్పుడూ చదవలేదు. మళ్ళీ ఇంతకాలానికి అలాన్ లైట్మాన్ రాసిన "Einstein's Dreams" చదివినప్పుడు ఆ పుస్తకం గుర్తొచ్చింది. ఇది కూడా అటువంటి పుస్తకమే. ఐన్స్టీన్ "థియరీ ఆఫ్ రెలెటివిటీ" మీద పని చేస్తున్న 1905 కాలానికి కాల్పనికతను జోడించి రాసిన ఈ పుస్తకం దాదాపు 30 భాషల్లోకి అనువాదమైంది.

ఈ పుస్తకంలో రీసెర్చ్ సమయంలో ఐన్స్టీన్ కి వచ్చే కలల్ని ఒక జర్నల్ లాగా తేదీలవారిగా రాసుకొచ్చారు. కాలం ఇలా కాకపోతే ఎలా ఉంటుంది? ఎలా ఉండొచ్చు? అనే ప్రశ్నల్ని పెర్ముటేషన్స్ అండ్ కాంబినేషన్స్ లో అన్ని సంభావ్యతలనూ ఊహిస్తూ వాటి పరిణామాల్ని మానవ సమాజానికి అన్వయిస్తారు అలాన్ లైట్మాన్. మనం అవెంజర్స్ సినిమాల్లో చూసే టైమ్ లైన్ ని మార్చడం దగ్గర్నుంచీ కాలం ఒకే క్షణంలో పూర్తిగా ఆగిపోయిన ప్రపంచం,  కాలం ఓవర్లాప్ అయిన ప్రపంచం, జ్ఞాపకాలు లేని ప్రపంచం, కాలం  వృత్తాకారంలో ఉండే ప్రపంచం, కాలం ఒక ప్రవాహంలా ఉన్నట్లుండి దిశలు మార్చుకునే ప్రపంచం, అంతంలేని అనంతమైన ప్రపంచం (అంటే మనుషులకు చావు రాదు)- ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఐన్స్టీన్ కలల్లో వివిధ  సంభావ్యతలతో కూడిన అనేకానేక ప్రపంచాలు కనిపిస్తాయి. ఈ ఒక్క  పుస్తకంతో ఎన్ని సైన్స్ ఫిక్షన్ పుస్తకాలు రాసుంటారో/ రాయచ్చో అనిపించింది. ఇది సైన్స్ ఫిక్షన్/ డిస్టోపియన్ ఫిక్షన్ కి మంచి ముడిసరుకునిచ్చే రచన.

మనం చిన్న అసహనం వచ్చినా 'టైమ్'ని ఎన్నిసార్లు తిట్టుకుంటామో! ఈ ప్రపంచం ఇలా ఉండకపోతే బావుణ్ణని ఎన్నిసార్లు అనుకుంటామో! కానీ ఈ ప్రపంచం, కాలం ఇలా ఉండకపోతే ఎంత భయానకంగా ఉంటుందో రాసిన ఈ పుస్తకం చదివితే మళ్ళీ ఎప్పుడూ 'టైమ్'ని నిందించాలనిపించదు.

The world will end on 26 September 1907. Everyone knows it. అది 1905 సంవత్సరం, ప్రపంచం 26 సెప్టెంబర్ 1907 లో అంతమైపోతుంది. ఈ విషయం అందరికీ తెలుసు. మనుషులంతా ఇక తామేం చేసినా వృధానే అనుకుంటారు. ఏడాది ముందు స్కూళ్ళన్నీ మూసేస్తారు. అంత స్వల్ప కాలంలో ఏదైనా నేర్చుకుని ఉపయోగం ఏముంది! చదువుసంధ్యల్లేవని  పిల్లలు కేరింతలు కొడుతూ ఆటల్లో పడిపోతారు, పెద్దలు వాళ్ళని నచ్చినట్లు చేసుకోడానికి వదిలేస్తారు. నెల ముందు వ్యాపారాలూ, పరిశ్రమలూ అన్నీ మూతపడతాయి. కేఫుల్లో మనుషులు కాఫీ తాగుతూ దాపరికాలు లేకుండా మనసువిప్పి మాట్లాడుకుంటారు. కాలం ఆగిపోయి ప్రపంచం అంతమైపోవడం వాళ్ళకి కొత్తగా స్వేచ్ఛనిస్తుంది. ఒక యువతి తన తల్లితో  చిన్నప్పుడు ఉద్యోగరీత్యా ఆమె తనతో గడపలేదని చెప్తుంది, ఇద్దరూ కలిసి హాలిడే ప్లాన్ చేసుకుంటారు. మరో వ్యక్తి తన సహోద్యోగితో, తన పై ఆఫీసరు తన భార్యపై అత్యాచారం చేశాడనీ, ఆ విషయం బయటకు చెప్పకుండా బెదిరించాడనీ అంటాడు. ఇప్పుడు పోయేదేం లేదు గనుక ఆఫీసరుని చితకబాది కక్ష తీర్చుకుంటాడు. తర్వాత మనసు తేలికపడి ఆల్ప్స్ పర్వతశ్రేణుల్ని ప్రశాంతంగా చూస్తూ కూర్చుంటాడు.

జనం బ్రెడ్ లాంటి నిత్యావసర కొనుగోళ్ళ సమయంలో మునుపెన్నడూ  లేనంత మర్యాదపూర్వకంగా వ్యవహరిస్తుంటారు. డబ్బుకి ఎటూ విలువపోయింది కాబట్టి ఇవ్వాల్సినంత డబ్బు బకాయిలు లేకుండా చెల్లించేస్తారు. అందరిదీ అదే పరిస్థితి కాబట్టి ప్రపంచం అంతమయిపోవడం గురించి ఎవరూ బెంగపడడంలేదు. జనం నవ్వుతూ పనులు చేసుకుంటున్నారు. ఆత్మీయులతో సమయం గడుపుతున్నారు, విహారాలకెళ్తున్నారు, పిల్లలు చెప్పే మాటల్ని శ్రద్ధగా వింటున్నారు. చూస్తుండగానే సమయం గడిచిపోతోంది. ఇక ఒక్క నెలే మిగిలింది. A world with one month is a world of equality.

ఇక రేపు చివరి రోజు అనగా జనమంతా వీధుల్లోకి వచ్చి ఒకరినొకరు నవ్వుతూ పలకరించుకున్నారు, ఎప్పుడూ మాట్లాడుకోని ఇరుగుపొరుగు వాళ్ళు మాటలు కలిపారు. ఇంకొందరు దగ్గర్లో ఉన్న ప్రవాహాల దగ్గరకెళ్ళి స్నానం చేశారు, అలసిపోయాక గడ్డి మీద పడుకుని కవిత్వం చదువుకున్నారు. ఒక బారిష్టరు, పోస్టల్ క్లర్కు తమ సామజిక స్థాయిల్ని మర్చిపోయి ఒకరి భుజం మీద మరొకరు చేతులు వేసుకుని ఆర్ట్ గురించీ, సంగీతం గురించీ చర్చించుకుంటూ నడవసాగారు. What do their past stations matter? In a world of one day they are equal.

కొందరు హడావుడిగా గతంలో చేసిన తప్పులకు ప్రాయశ్చిత్తంగా మంచిపనులు చెయ్యసాగారు. ఇక మరో నిముషంలో ప్రపంచం అంతమైపోతుందనగా అందరూ ఒకరిచేతులొకరు పట్టుకుని 'జైంట్ సర్కిల్' నిర్మించారు. ఎవ్వరూ కదలరు, మాట్లాడరు, తమ గుండె చప్పుడు తమకే వినిపించేలా అంతటా నిశ్శబ్దం.

In the last seconds, it is as if everyone has leaped off Topaz Peak, holding hands. The end approaches like approaching ground. Cool air rushes by, bodies are weightless. The silent horizon yawns for miles.

అదే కాలం ఒకవేళ వృత్తాకారంలో ఉంటే, ప్రతీ ముద్దూ, ప్రతీ హ్యాండ్ షేక్, ప్రతీ పుట్టుక, ప్రతీ చావు, ఇలా ప్రతి చర్యా మళ్ళీ మళ్ళీ పునరావృతం అవుతుంది. నిలబెట్టుకోలేని ప్రతీ మాట, చేజారిపోయిన ప్రతీ అవకాశం, కోల్పోయిన ప్రతీ  స్నేహం, విచ్ఛిన్నమైపోయిన ప్రతీ కుటుంబం- ఇలా అన్నీ మళ్ళీ మళ్ళీ లూప్ లో కొత్తగా జరుగుతూనే ఉంటాయి.

These are the people with unhappy lives, and they sense that their misjudgments and wrong deeds and bad luck have all taken place in the previous loop of time. In the dead of night these cursed citizens wrestle with their bedsheets, unable to rest, stricken with the knowledge that they cannot change a single action, a single gesture. Their mistakes will be repeated precisely in this life as in the life before. And it is these double unfortunates who give the only sign that time is a circle. For in each town, late at night, the vacant streets and balconies fill up with their moans.

ఇంకో ప్రపంచంలో కాలం నీటి ప్రవాహంలా దిశలు మార్చుకుంటుంది.  ఉధృతమైన గాలో, అడ్డొచ్చిన ఇసుక మేటలో, రాళ్ళో ప్రవాహపు గతిని మార్చినట్లు కొన్నిసార్లు కాలం దిశను మార్చుకుని వెనక్కు మరలుతుంది. ఆ సమయంలో పక్షులూ, మట్టీ, మనుషులూ గతంలోకి నెట్టేయబడతారు. 

When a traveler from the future must talk, he does not talk but whimpers. He whispers tortured sounds. He is agonized. For if he makes the slightest alteration in anything, he may destroy the future. At the same time, he is forced to witness events without being part of them, without changing them. He envies the people who live in their own time, who can act at will, oblivious of the future, ignorant of the effects of their actions. But he cannot act. He is an inert gas, a ghost, a sheet without soul. He has lost his personhood. He is an exile of time.

అలాగే ఇంకో ప్రపంచంలో భవిష్యత్తు ఉండదు. జీవితం ఆ క్షణానికే పరిమితం కాబట్టి ఏ మనిషికీ తన పనుల వల్ల మంచి జరుగుతోందో, చెడు జరుగుతుందో స్పృహ ఉండదు. ఈ లోకంలో పర్యవసానాల గురించి ఆలోచన లేకుండా ఎవరికి నచ్చినట్లు వాళ్ళు జీవిస్తారు. 

In a world of fixed future, there can be no right or wrong. ముందే నిర్ణయింపబడిన భవిష్యత్తులో మంచి-చెడు అంటూ ఏమీ ఉండవు. ఎందుకంటే మంచి-చెడులకు స్వయం నిర్ణయాధికారం అవసరం, 'ఫ్రీడమ్ ఆఫ్ ఛాయిస్' అవసరం. ప్రతి కర్మ ముందే నిర్ణయమైపోతే ఇక ఫ్రీడమ్ ఆఫ్ ఛాయిస్ ఏముంటుంది! అటువంటి ఒక ప్రపంచంలో మనిషి దేనికీ బాధ్యుడు కాదు. ఆ ప్రపంచంలో మనిషి ఆలోచనల ఫలితం కూడా ముందే నిర్ణయింపబడి ఉంటుంది. He almost permits himself a smile, so pleased is he at his decision. He breathes the moist air and feels oddly free to do as he pleases, free in a world without freedom.

ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే ఐన్స్టీన్ కలల్లో ఊహాప్రపంచాలు పాఠకులకు  ఇటాలో కాల్వినో కాస్మిక్ ప్రపంచాలను గుర్తుకుతెస్తాయి. ఈ ఏడాది హోమర్ 'ఒడిస్సీ' తర్వాత నాకు చాలా నచ్చిన పుస్తకం ఇది. హ్యాపీ రీడింగ్ :)

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని వాక్యాలు :

The tragedy of this world is that no one is happy, whether stuck in a time of pain or of joy. The tragedy of this world is that everyone is alone. For a life in the past cannot be shared with the present. Each person who gets stuck in time gets stuck alone.

There is a place where time stands still. Raindrops hang motionless in air. Pendulums of clocks float mid-swing. Dogs raise their muzzles in silent howls. Pedestrians are frozen on the dusty streets, their legs cocked as if held by strings. The aromas of dates, mangoes, coriander, cumin are suspended in space.

With time, each person’s Book of Life thickens until it cannot be read in its entirety. Then comes a choice. Elderly men and women may read the early pages, to know themselves as  youths; or they may read the end, to know themselves in later years.

Some have stopped reading altogether. They have abandoned the past. They have decided that it matters not if yesterday they were rich or poor, educated or ignorant, proud or humble, in love or empty-hearted—no more than it matters how a soft wind gets into their hair. Such people look you directly in the eye and grip your hand firmly. Such people walk with the limber stride of their youth. Such people have learned how to live in a world without memory.

This is a world of changed plans, of sudden opportunities, of unexpected visions. For in this world, time flows not evenly but fitfully and, as consequence, people receive fitful glimpses of the future.

Such is the cost of immortality. No person is whole. No person is free. Over time, some have determined that the only way to live is to die. In death, a man or a woman is free of the weight of the past. These few souls, with their dear relatives looking on, dive into Lake Constance or hurl themselves from Monte Lema, ending their infinite lives.

The Private Lives of Trees - Alejandro Zambra

"ఆమె ఇంకా ఇంటికి రాలేదు", "ఆమె ఇల్లు చేరలేదు", "అసలామె ఈరాత్రి  ఇంటికి చేరుతుందో లేదో తెలీదు"- ఈ నవలలో జులియన్ భార్య వెరోనికా ఇంటికి చేరడం గురించి పదేపదే మననం చేసుకుంటున్నట్లు రచయిత రాసే ఈ వాక్యాలు, మనిషిలోని మౌలిక లక్షణమైన 'belongingness' కోసం పడే తపనని గుర్తుచేస్తాయి. పశుపక్ష్యాదుల మొదలు మనిషి వరకూ ఎంత సంచారజీవైనా చివరకు అన్ని జీవాలూ తనదైన సొంత గూటికి చేరాలని ఆరాటపడతాయి. ఒకరకంగా చూస్తే మానవజాతి నాగరికత, అభివృద్ధీ ఈ మౌలిక భావం తాలూకు పునాదుల మీద నిర్మితమైనవే. కానీ ఇక్కడ "సొంత గూడు" అంటే అన్నిసార్లూ నాలుగ్గోడల మధ్య చోటే కాకపోవచ్చు, అక్కడ ఉండే మనుషులు కావచ్చు. కొందరు అదృష్టవంతులకు సొంత గూడు ఉన్నచోటే దొరికితే మరికొందరికి మాత్రం జీవితమంతా వెతుకులాటలోనే గడిచిపోతుంది. అందుకే జులియన్ మాజీ ప్రియురాలు కోపంతో ఇంట్లో గోడమీద అతణ్ణి బయటకి పొమ్మని రాసిన విషయాన్ని జులియన్ జీర్ణించుకోలేకపోతాడు. భార్య వెరోనికా ఇంటికి చేరకపోతే అది కూడా ఇకపై తన "గూడు" కాకుండా పోతుందేమోనన్న ఆందోళన ఆ సమయంలో జులియన్ ప్రవర్తనలో కనిపిస్తుంది.

Image Courtesy Google

"The Private Lives of Trees" రచయిత అలెజాండ్రో జాంబ్రా చిలీకి చెందిన  రచయిత. స్పానిష్ అనగానే "బోర్హెస్" మర్రిచెట్టు నీడలో శ్వాసించిన ప్రభావం కాస్తో కూస్తో ఉండకపోదు. జాంబ్రా నేరేషన్ చదువుతుంటే అనేక చోట్ల బోర్హెస్ ప్రభావం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. ముఖ్యంగా గతానికీ, వర్తమానానికి నడుమ బోర్హెస్ వాక్యంలో కనిపించే 'overlapping' జాంబ్రా వచనంలో కూడా కనిపిస్తుంది.

లిటరేచర్ ప్రొఫెసర్ జులియన్ జీవితంలో ఒక రాత్రిలో జరిగే సంఘటనలను ఒక కథగా రాశారు జాంబ్రా. గతస్మృతులూ, వాస్తవిక సంక్లిష్టతల మధ్య ఊగిసలాడే ఈ కథలో భార్య వెరోనికా రాక కోసం ఎదురుచూస్తూ కూతురు  డేనియేలాకి కథ చెబుతుంటాడు జులియన్ (డేనియేలాకు సవతి తండ్రి). వృత్తిరీత్యా రచయితైన జులియన్ ఆ రాత్రి వెళ్ళదీసే క్రమంలో కూతురికి బెడ్ టైం స్టోరీస్లో భాగంగా చెట్ల గురించిన కథలల్లి చెబుతాడు. బోర్హెస్ వర్ణనల్లోలాగే ఇది కూడా 'ఇమేజ్' ప్రధానమైన నేరేషన్ కాబట్టి ఇందులో సహజంగానే చెప్పుకోడానికి పెద్ద కథేమీ లేదు. పాఠకులు పుస్తకం చదవడం పూర్తిచేశాక జులియన్ లోని సినిసిజంతో కూడిన నిరాశావాదం, ఎటువంటి దాపరికాలూలేని తత్వంతో ప్రేమలోపడకపోయినప్పటికీ కాస్తో కూస్తో సహానుభూతి మాత్రం చెందుతారు.

డేనియేలాను నిద్రపుచ్చి వెరోనికా కోసం వేచి చూస్తూ, ఆ రాత్రి తను రాస్తున్న నవల గురించి జులియన్ ఆలోచనలు ఆర్టిస్టు ఊహాత్మకతను అన్ని కోణాల నుండీ చూపిస్తాయి. అనేక సంభావ్యతల మధ్య వెరోనికా ఇంటికి రాకపోవడానికి గల కారణాలను అతడు ఊహించుకునే తీరు ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది. ఆ ఊహల్లోనే డేనియేలా పెద్దైపోతుంది, ఆమెకో బాయ్ ఫ్రెండ్ ఉంటాడు, ఆమె  తండ్రి రాసిన నవలను చదువుతుంది. ఇలాంటి ఊహలెన్నో.

But this is not a normal night, at least not yet. It’s still not completely certain that there will be a next day, since Verónica isn’t back yet from her drawing class. When she returns, the novel will end. But as long as she is gone, the book will continue. The book goes on until she returns, or until Julián is sure that she isn’t going to return. For now, Verónica is absent from the blue room, where Julián lulls the little girl to sleep with a story about the private lives of trees.

మనుషులు పార్కుల్లో విహరిస్తూ చెట్ల మీద తమ పేర్లు చెక్కుకుంటారు, కొన్నిసార్లు దారినపోతూ అనవసరంగా ఆకులు తుంచేస్తారు, మరికాస్త ముందుకెళ్ళి వాటిని మొదలంటా నరికేస్తారు. వాటికి కూడా జీవం ఉంటుందనీ, అవి కూడా మనలాగే ప్రకృతిలో భాగమనే స్పృహ మనిషికి ఉండదు. ఈ దౌర్జన్యం సహించలేక ఒక పార్కులో రెండు చెట్లు మనుషుల్లాగే తమ కష్టనష్టాలు చెప్పుకుంటే! తమ హక్కుల కోసం పోరాడాలి అని తీర్మానించుకుంటే! ఆ ఊహే భలే ఉంది కదా! ఈ కథలో ప్రొటొగోనిస్ట్ జులియన్ తన కూతురు డేనీయేలా కి చెప్పే కథ ఇలాగే మొదలవుతుంది.

Right now, sheltered in the solitude of the park, the trees are commenting on the bad luck of an oak, in whose bark two people have carved their names as a symbol of their friendship. “No one has the right to give you a tattoo without your consent,” says the poplar, and the baobab is even more emphatic: “The oak tree has been the victim of a deplorable act of vandalism. Those people deserve to be punished.

మన జీవితంలో గతంలో, వర్తమానంలో కలిసే మనుషులు నిరంతరం మన భవిష్యత్ ఆలోచనలను ప్రభావితం చేస్తూనే ఉంటారు. ఇది సబ్కాన్షియస్ లెవెల్లో మనకు తెలీకుండానే జరిగిపోతూ ఉంటుంది. తత్పరిణామంగా మనిషి అస్తిత్వం నిరంతరం రూపాంతరం చెందుతూ ఉంటుంది. ఎక్స్ గర్ల్ ఫ్రెండ్ క్లారాతో జులియన్ గతం వెరోనికాతో అతడి భవిష్యత్తుని ప్రభావితం చేస్తుంది. గతాన్నీ, వర్తమానాన్నీ పరిగణలోకి తీసుకుని భవిష్యత్తు ఎలా ఉండబోతోందా అని ఊహిస్తాడు జులియన్. ఆ భవిష్యత్తులో వెరోనికా ఆ రాత్రి ఆర్ట్ క్లాస్ నుండి ఇంటికి తిరిగొస్తే, రాకపోతే అనే రెండు సంభావ్యతల మధ్య జులియన్ డేనియేలా (8) ఇరవైయ్యేళ్ళ భవిష్యత్తును ఊహిస్తాడు. కాలపరిమితుల పరిధుల్ని ప్రశ్నిస్తూ కళాకారుడి ఊహాత్మకత అనేక ఇమేజెస్ ఒకదానిపై ఓవర్లాప్ అవుతూ కథనం ఆసక్తికరంగా సాగుతుంది.

మంచి రచన అంటే పాఠకుల్ని అక్షరాలకి ఆవలివైపుకి తీసుకెళ్ళి  అనుభవాలను మిగిల్చేది. పాఠకుడిలో ఎటువంటి భావోద్వేగాన్నీ కలిగించలేని  పదాలు పాఠకుడికీ, రచయితకీ వారధిగా మారలేవు. అటువంటి రచనల్లోని పాత్రలతో మనం ఏ రకంగానూ సహానుభూతి చెందలేము. ముఖ్యంగా ఫిక్షన్ విషయానికొచ్చేసరికి పాఠకుడు కథలోని పాత్రలతో ఎంత సాన్నిహిత్యం అనుభవిస్తే అది అంత మంచి రచన అనుకుంటాను. ఒకప్పటి క్లాసిక్ నవలల్లో అనేకమైన పాత్రలుండేవి. ఆనాటి రచయితలు పాత్రల తీరుతెన్నుల్ని తీర్చిదిద్దే విధానం కేవలం కథానాయకుడు/ నాయకురాలి పాత్రలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడంతో ఆగిపోయేది కాదు. ఉదాహరణకు టాల్స్టాయ్ 'అన్నా కరెనిన'లో నాకు రోన్స్కీ, అన్నాల కంటే లెవిన్, కిట్టీలు మనసుకి దగ్గరగా అనిపిస్తారు. వాళ్ళు గుర్తున్నంత మిగిలిన వాళ్ళు గుర్తులేరు. అదేవిధంగా మరో పాఠకుడికి ఆ నవల్లో మరో పాత్రేదో నచ్చచ్చు. ఒకప్పటి రచనలు పాఠకుడు కథలోని ఇతరత్రా పాత్రలతో కూడా సులభంగా తనను తాను ఐడెంటిఫై చేసుకోగలిగేలా ఉండేవి. ఇది నేటి నవలల్లో బహు అరుదనుకోండి. ఈ పుస్తకంలో నాకు జాంబ్రా వచనం నచ్చినంతగా కథలో పాత్రల్ని మలిచిన తీరు నచ్చలేదు. వాటితో మనం లోతుగా కనెక్ట్ అవ్వడం కష్టం.

ఏదేమైనా అలెజాండ్రో జాంబ్రా చిక్కని, సరళమైన వచనం కోసం ఆయన్ని చదవాలి. క్లుప్తంగా కథ చెప్పే విధానంలో కాల్వినోకున్న ప్రతిభ జాంబ్రాలో కూడా కనిపిస్తుంది. అసందర్భమైన వాక్యాలతో కూడిన సుదీర్ఘమైన రచనలు చదివి విసిగిపోయిన పాఠకులకు జాంబ్రా వచనం ఒక ఊరట. 

He sees Daniela sleeping, and he imagines himself, at eight years old, sleeping. It’s a reflex: he sees a blind man and imagines himself blind; he reads a good poem and pictures himself writing it, or reading it aloud, to nobody, encouraged by the somber sound of the words. Julián simply observes these images, receives them and then forgets them. Perhaps he has always merely chased images: he hasn’t made decisions, hasn’t won or lost, just let himself be drawn in by certain images, and then followed them, without fear or courage, until he caught up with or extinguished them.

పరభాషా రచయితల్ని చదవడంలో ఒక ప్రయోజనం ఏంటంటే, వాళ్ళ రాతల్లో ఎక్కడో ఒకచోట వాళ్ళు చిన్నప్పటినుండీ చదువుతూ పెరిగిన మరికొంతమంది రచయితల గురించి కూడా తెలుస్తుంది.

He has read, very closely, translations of Ungaretti, Montale, Pavese, and Pasolini, as well as more recent poets, like Patrizia Cavalli and Valerio Magrelli, but in no way could he be considered an expert in Italian poetry.

He always salvages any tricky situation by sneaking in some quotation from Walter Benjamin, Borges, or Nicanor Parra.

There were inspired nights when he filled pages and pages in a sudden burst of confidence. There were other, less productive nights when he couldn’t get past the first paragraph. He floundered there before the screen, distracted and anxious, as if hoping the book would write itself.

He remembers, especially, the sour voice of an older woman who would talk about her father’s death to anyone who would listen, and the panic of a teenager who, one early morning in winter, swore he would never screw without a condom again. More than once, he thought it would be worthwhile to write down what he heard, to record those conversations; he imagined a sea of words traveling from the ground to the window and from the window to his ear, to his hand, to his book. There would surely be more life in those accidental pages than in the book he was writing.

But that’s another story, a lesser story, not important now—though maybe it would be better to follow those red herrings; Julián himself would greatly enjoy a half-cocked book full of red herrings. No doubt it would be much better to fall down laughing, or to forge an elegant, disdainful smirk. It would be best to close the book, to close all the books, and face, all at once, not life, which is very big, but the fragile armor of the present. For now, the story goes on and Verónica still isn’t home; best to keep sight of that, repeat it a thousand and one times: when she comes home the novel ends—the book continues until she comes home or until Julián is sure she is never coming home again.

అమెరికన్ రచయిత పాల్ ఆస్టర్ "వింటర్ జర్నల్" చదివి ఏళ్ళైపోయింది. ఈ పుస్తకంలో ఆయన ప్రస్తావన రావడం బావుంది. కానీ జాంబ్రాకు పాల్ ఆస్టర్ రచనా శైలి మీద సదభిప్రాయం లేదనిపించింది. ఒక సందర్భంలో బోర్హెస్ శైలితో ఆస్టర్ ని పోలుస్తూ ఇలా అంటారు,

More than one occasion, he even tried to talk others out of reading Auster, arguing that, except for some pages of The Invention of Solitude, he was nothing but a  watered-down Borges.

వెరోనికాని పెళ్ళి చేసుకోక మునుపు ఎక్స్ గర్ల్ ఫ్రెండ్  క్లారాతో సంబంధాన్ని జులియన్ మాటల్లో:

Julián didn’t want to recover their love; he had stopped loving her a long time ago. He had stopped loving her a second before he started loving her. It sounds strange, but that’s how he feels: instead of loving Karla, he had loved the possibility of love, and then love’s imminence. He had loved the idea of a mass moving under dirty white sheets.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని నచ్చిన వాక్యాలు : 

Still, he keeps thinking about the snow, a ghostly space that’s usually relegated to novels: a world where young people fall gravely ill and old people remember past loves.

And he repeats Emily Dickinson’s verses involuntarily, as if finding himself with his own voice: Our share of night to bear / Our share of morning.

But he doesn’t want to know that much. He wants to know a little, just enough.

This is not a prophecy—he lacks the strength to make prophecies—and neither is it entirely a wish; it’s more like a plan, an overnight script, written in a flash, dictated by desperation. He wants to catch sight of a future that can exist without the present; he arranges the facts willfully, with love, in a way that keeps the future safe from the present.

She knows that very soon Ernesto won’t come back. She imagines herself disconcerted, then furious, and finally pervaded by a decisive stillness. It’s all right, there were no strings attached, as it should be: we love in order to stop loving, and we stop loving in order to start loving others, or to end up alone, for a while or forever. That’s the doctrine. The only doctrine.

Daniela knows that very well. She has survived mediocrity: I’m willing to do anything, she liked to say a few years ago. And it was true. She was willing to do anything, to take whatever they wanted to give her, to say whatever had to be said. She was willing, even, to listen to her own voice saying things she didn’t want to say. But not anymore. Now she is not willing to do anything. Now she is free.

Julián would have liked for Daniela to remember him after reading his book. But no. Memory is no refuge. There remains only an inconsistent babble of the names of streets that no longer exist.

He never wanted to be a doctor, much less a gym teacher. He didn’t even ever want to be a literature professor. He wanted—wants—to be a writer, but being a writer is not exactly being someone.