Reading Ulysses - Part 1

1. Telemachus :

Image Courtesy Google

'యూలిసెస్' కథ జూన్ 16 వ తేదీ 1904 ఉదయం 8 గంటలకి డబ్లిన్ లోని 'శాండీ కోవ్' బీచ్ ఒడ్డున మార్టెల్లో టవర్స్ లో మొదలవుతుంది. మొదటి సన్నివేశంలో 20 ఏళ్ళ వయస్సున్న వైద్య విద్యార్థి బక్ ముల్లిగాన్ గడ్డం చేసుకోడానికి టవర్ పైభాగంలో చేరి 'క్యాథలిక్ మాస్' ఎలా జరుగుతుందో పేరడీ చేస్తుంటాడు. 'మలాచి' బక్ ముల్లిగాన్, హైన్స్ అనే ఇద్దరు యువకులు స్టీఫెన్ డెడలస్ గదిలో అతడికి అద్దె కూడా ఇవ్వకుండా అతడితో బాటు నివసిస్తూ ఉంటారు. బక్ కూడా స్టీఫెన్ లాగే తనను తాను 'నాన్ కన్ఫర్మిస్ట్' అని చెప్పుకుంటాడు. ఇక ఆక్స్ఫర్డ్ విద్యార్థి హైన్స్ ఒక ఆంగ్లేయుడు. ఐరిష్ సంస్కృతి గురించి, ముఖ్యంగా సాహిత్యం గురించి రీసెర్చ్ చేసే క్రమంలో డబ్లిన్ వస్తాడు. బక్ గోల పడలేక ఒప్పుకుంటాడు గానీ స్టీఫెన్ కు హైన్స్ తన గదిలో ఉండడం ఇష్టం ఉండదు.

స్టీఫెన్ డెడలస్ "యులీసిస్" కంటే ముందు జాయిస్ రాసిన 'A Portrait of the Artist as a Young Man'లో ప్రధాన పాత్ర అంటారు. [స్టీఫెన్ డెడలస్- ఒక స్కూల్ టీచర్/ రచయిత/ ఐరిష్/ రోమన్ క్యాథలిక్] కానీ అతడు నాస్తికుడు. నేను ఆ పుస్తకం చదవలేదు కాబట్టి అతడి గురించి ఈ కథలో చెప్పిన అంశాలే తప్ప ఆ పాత్ర బాక్గ్రౌండ్ తెలీదు. వ్యక్తిగా స్టీఫెన్ తన ఆర్ధిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక కట్టుబాట్లనుండి "ఆర్టిస్టిక్ ఫ్రీడమ్" వైపు అడుగులువేసే మనిషిగా కనిపిస్తాడు. ఆ క్రమంలో తన "కాలింగ్" ఏమిటో తెలుసుకోడానికి డబ్లిన్ వదిలి పారిస్ వెళ్తాడు. కొంతకాలం తర్వాత మళ్ళీ డబ్లిన్ తిరిగివచ్చినా, తల్లి మరణం సమయంలో ఆమె కోరుకున్న విధంగా ప్రవర్తించలేకపోయాననే పశ్చాత్తాపం అతణ్ణి తరచూ కలచివేస్తుంది. దానికి తోడు జీవితంలో తాను ఎంచుకున్న మార్గంలో విఫలమయ్యాననే నైరాశ్యంతో ఉంటాడు. స్టీఫెన్ మనసులో ద్వైదీ భావాలు "Proteus" ఎపిసోడ్ లో స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి. రచయిత ఈ చాప్టర్లో స్టీఫెన్ ని హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో ఒడిస్సియస్ కొడుకు టెలెమాకస్ తోనూ, షేక్స్పియర్ హేమ్లెట్ తోనూ పోలుస్తారు.

జాయిస్ ని చదవడంలో నాకు చాలా నచ్చిన విషయం, ఆయన నేరేషన్ మధ్యమధ్యలో ఆ సందర్భానుసారంగా సాహిత్యానికో, చరిత్రకో  సంబంధించిన ఏదో ఒక కవితనో, పిట్టకథనో, వాక్యాన్నో ప్రస్తావిస్తారు. అది అర్థం కావాలంటే ఆ పూర్వాపరాలు తెలియాలి. వెంటనే గూగుల్ పేజీలు తిప్పాలి. ఈ వ్యవహారమంతా క్లాసురూములో టీచర్ పాఠం చెబుతున్నప్పుడు, ఆవలిస్తున్న విద్యార్థిని లేపి ప్రశ్నలడగడంలా ఉంటుంది. :) ఆ కవితనో, పద్యాన్నో, వాక్యాన్నో పట్టుకుని మనం దాని వెనక ఉన్న కథను తెలుసుకుని, ఈసారి కాస్త ఎక్కువ శ్రద్ధతో రచయిత చెప్పేది వింటాం. :)

"Pulses were beating in his eyes, veiling their sight, and he felt the fever of his cheeks."

"And no more turn aside and brood
Upon love's bitter mystery
For Fergus rules the brazen cars."

స్టీఫెన్ తల్లి చివరి క్షణాల్లో అతణ్ణి దేవుడిని ప్రార్థిస్తూ మోకరిల్లమని కోరితే, అది తన నాస్తిక సిద్ధాంతాలకు విరుద్ధమని తిరస్కరిస్తాడు. ఈ కారణంతో బక్ అతణ్ణి నిందిస్తూ, "తల్లిని చంపేస్తాడు గానీ సంతాపానికి చిహ్నంగా ధరించే నల్ల సూటు తప్ప గ్రే సూటు మాత్రం వేసుకోడుట" అని నిష్టూరమాడతాడు. [“He kills his mother but he can’t wear grey trousers”] స్టీఫెన్- బక్ ల సంభాషణల్లో బక్ హాస్యం, వాక్చాతుర్యం చూసి అతడే ఈ కథకు హీరోయేమో అనుకున్నాను.

మొదటి భాగం 'టెలెమాకస్' అనేది నిజానికి ఒడిస్సియస్ కొడుకు పేరు. ఈ నవలలో స్టీఫెన్ డెడాలస్ పాత్ర హోమర్ ఒడిస్సీలో 'టెలెమాకస్'కు ప్రతిబింబంగా కనిపిస్తుంది. ఒడిస్సియస్ సముద్రప్రయాణంలో మృతిచెంది ఉంటాడని భావించిన కొందరు తిరుగుబాటుదార్లు అతడి స్వస్థలమైన ఇథాకాలో 'పెనెలొపె'ని [టెలెమాకస్ తల్లి] తమలో ఎవరో ఒకర్ని వివాహమాడమని బలవంతపెడుతుండడం వల్ల టెలెమాకస్ తన సొంత ఇంట్లోనే పరాయీకరణను అనుభవిస్తూ ఉంటాడు. స్టీఫెన్ తాను అద్దెకుంటున్న మార్టెల్లో టవర్స్ తాళం చెవిని చివర్లో బక్ కు గత్యంతరం లేక ఇచ్చేసే సందర్భంలో [“Give us that key, Kinch.”] అచ్ఛం టెలెమాకస్ లాగే తన అస్తిత్వాన్ని వెతుక్కునే ప్రయత్నం కనిపిస్తుంది. తన గది తాళాలు విసిరేసి స్టీఫెన్ తన స్నేహితుల్ని పంటి బిగువున "Usurpers" [ఒడిస్సీలోని suitors] అని తిట్టుకుంటూ అక్కడ్నుంచి వెళ్ళిపోతాడు. ఈ ఎపిసోడ్లో స్టీఫెన్ పాత్ర చిత్రీకరణలో టెలెమాకస్ తో బాటు 'హేమ్లెట్'లోని అసహనం ఛాయలు కూడా కనిపిస్తాయి. బక్ ముల్లిగాన్ పాత్ర షేక్స్పియర్ 'హేమ్లెట్'లో క్లాడియస్ నీ, హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో 'అంటినస్'నీ పోలి ఉంటుంది.

2. Nestor :

Image Courtesy Google

మిగతా చాప్టర్లతో పోలిస్తే "నెస్టర్" యులీసిస్ లో చాలా చిన్న చాప్టర్. హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో ఒడిస్సియస్ కొడుకు టెలెమాకస్ తండ్రి ఆచూకీ తెలుసుకోడానికి పైలోస్ (Pylos) ప్రయాణమవుతాడు. గుర్రాలను అదుపుచేసే పైలోస్ దేశపు రాజు నెస్టర్ ట్రాయ్ లో ఒడిస్సియస్ తో కలిసి యుద్ధం చేస్తాడు. టెలెమాకస్ కు పైలోస్లో ఘనమైన ఆతిథ్యం దొరుకుతుంది. అతడికి యుద్ధంలో తన తండ్రి ఒడిస్సియస్ శౌర్య పరాక్రమాల గురించీ, తెలివితేటల గురించీ నెస్టర్ మాటల ద్వారా తెలుస్తుంది. నెస్టర్ 'దేవత అథేనా'కు బలులు ఇచ్చి సంతృప్తి పరిచాక ఒడిస్సియస్ ను వెతకడానికి టెలెమాకస్ కు తోడుగా తన ఆఖరి కొడుకు పిసిస్ట్రాటస్ ను పంపుతాడు.

ఇక యులీసిస్ కథ, ఉదయం 10 గంటలకు ఒక ప్రైవేట్ స్కూల్లో మొదలవుతుంది. తన తండ్రితో భౌతికంగా కాకపోయినా మానసికంగా దూరమైన స్టీఫెన్ డెడలస్ హెడ్ మాస్టర్ గారెట్ డీసీ (Garrett Deasy) మాటల్లో స్త్రీద్వేషం, యూదుల పట్ల ద్వేషం చూసి విసుగ్గా “Is this old wisdom?” అని మనసులోనే తిట్టుకుంటాడు. గారెట్ “Jews sinned against the light,” అన్నప్పుడు “Who has not?” అని తీసిపారేస్తాడు స్టీఫెన్. 'ఒడిస్సీ'లో నెస్టర్ మాటలు కూడా  అచ్చం ఇలాగే టెలిమాకాస్ పై ప్రభావం చూపడంలో విఫలమవుతాయి. ఇక్కడ గారెట్ 'నెస్టర్' పాత్రకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాడనిపిస్తుంది. ఈ భాగంలో పైలోస్ రాజ్యాన్ని ఒక ప్రైవేట్ స్కూల్ గానూ, అందులో విద్యార్థులను నెస్టర్ కొడుకులుగానూ మనం స్వేచ్ఛగా ఊహించేసుకోగలిగే కాన్వాస్ మన ముందుంటుంది. స్టీఫెన్ డెడలస్ తన విద్యార్థులకు చరిత్ర బోధించే క్రమంలో మరోచోట తానే స్వయంగా నెస్టర్ గా కనిపిస్తాడు. కానీ గారెట్, స్టీఫెన్- వీరిద్దరూ తమ అనుభవాల్ని తమ తరువాత తరంతో పంచుకునే క్రమంలో ఘోరంగా విఫలమవుతారు. "History is a nightmare from which I am trying to awake" అనే స్టీఫెన్ మాటల్ని విన్నప్పుడు, యువత ఎప్పుడూ పెద్దవాళ్ళ అనుభవసారం కంటే తమ స్వానుభవం నుంచే నేర్చుకోవాలనుకోవడం సహజం కదా అనిపిస్తుంది. డీసీ ఒక వ్యాధి గురించి రాసిన ఉత్తరాలను పత్రికలో ప్రచురించమని స్టీఫెన్ కు ఇస్తాడు. స్టీఫెన్ అవి తీసుకుని పాఠశాల బయటకొచ్చాక డల్‌కీ స్టేషన్ నుండి బయలుదేరే ట్రైన్ ఎక్కడానికి  సాండీమౌంట్ స్ట్రాండ్ ఒడ్డున ఒంటరిగా నడుస్తూ ఆలోచనల్లో మునిగిపోతాడు.

—  Weep no more, woful shepherds, weep no more
For Lycidas, your sorrow, is not dead,
Sunk though he be beneath the watery floor...

Riddle me, riddle me, randy ro.
My father gave me seeds to sow. 

"A woman brought sin into the world. For a woman who was no better than she should be, Helen, the runaway wife of Menelaus, ten years the Greeks made war on Troy. A faithless wife first brought the strangers 34to our shore here, MacMurrough's wife and her leman, O'Rourke, prince of Breffni. A woman too brought Parnell low."

3. Proteus :

Image Courtesy Google

మొదటి రెండు చాప్టర్ల జాయిస్ ధాటిని తట్టుకుని ఎలాగో మూడో చాప్టర్ లోకి అడుగుపెట్టిన సగటు పాఠకుడికి “Ineluctable modality of the visible” అన్న ప్రారంభపు వాక్యాలు చూసి జీవితం మీద విరక్తి కలుగుతుంది. జాయిస్ మనల్ని టార్చర్ చెయ్యడానికే ఈ పుస్తకం రాశారని నమ్మే స్థితికి వచ్చేస్తాం. :)

ఉదయం 11 గంటల సమంయలో స్టీఫెన్ డెడలస్ శాండీ మౌంట్ స్ట్రాండ్ బీచ్ లో నడుస్తూ ఆలోచనల ప్రవాహంలో కొట్టుకుపోతాడు. ఇది ఈ నవల మొత్తానికీ "స్ట్రీమ్ ఆఫ్ కాన్షియస్నెస్" పద్ధతిలో రాసిన అతి పెద్ద చాప్టర్ అని చెప్పొచ్చు. 

శాండీ మౌంట్లో స్టీఫెన్ బంధువులుంటారు. మొదట ఆ రాత్రి వారి దగ్గర బస చెయ్యవచ్చేమో అడగాలనుకున్నా మళ్ళీ వారి ఇంటికి వెళ్ళాలనే ఆలోచన విరమించుకుని తన జీవితాన్ని తలుచుకుంటూ, ఎడతెగని ఆలోచనలతో ఆత్మపరిశీలన చేసుకుంటాడు. ఈ ఎపిసోడ్లో అరిస్టాటిల్ సిద్ధాంతాల గురించి చర్చిస్తూ రాసిన ఓపెనింగ్ లైన్స్ “Ineluctable modality of the visible” చాలా ఆసక్తికరంగా అనిపించాయి. ఈ ఒక్క వాక్యం దగ్గరే చాలాసేపు ఆగిపోయాను. మనిషి ప్రపంచాన్ని తన కళ్ళతో చూసి అర్థంచేసుకుందామని ప్రయత్నిస్తాడు. తన దృష్టికి వచ్చింది మాత్రమే వాస్తవమని భ్రమపడతాడు. కానీ మన దృష్టి ప్రయాణించినంతవరకూ, అంటే పరిమితమైన పరిధిలో కనిపించే విషయాన్ని మాత్రమే వాస్తవమని నమ్మడం తప్ప మనకి మరోదారి లేదు. నిజానికి చూపు మనకి నిర్ధిష్టమైన [పార్షియల్ రియాలిటీ?]ని మాత్రమే చూపిస్తుంది, దానివల్ల వచ్చే జ్ఞానం, అనుభవం పరిమితం. మిగతా జ్ఞానేంద్రియాలకి సంబంధించిన రుచి, వాసనా, స్పర్శ- ఈ అనుభవాలేమీ కళ్ళు ఇవ్వలేవు. స్టీఫెన్ ఆలోచనల్లో తన పరిధిలో లేని జీవితపు వాస్తవాన్ని చూడలేని నిస్సహాయతా, అశక్తత కనిపిస్తాయి. నిజానికి కళ్ళతో చుసిన ప్రతీదీ నిజమనుకునే జడ్జిమెంట్ ఎంత లోపభూయిష్టమైనదో కదా!! మరి ముఖ్యంగా గై డెబోర్డ్, డెఱిడా లాంటి వాళ్ళు ముందే హెచ్చరించినట్లు నేటి 'వాస్తవం' వర్చువల్ వాస్తవంగా రూపాంతరం చెందిన ఈరోజుల్లో జాయిస్ వాక్యాలు  మరింత అర్థవంతంగా అనిపిస్తాయి. కేవలం నాలుగైదు పదాలతో సరళంగా కనిపించే ఆ వాక్యంలో నిగూఢంగా ఆ మొత్తం చాప్టర్ని చిన్న చుట్టచుట్టేసి ఆ క్లూస్ ని మనమీదకి విసిరెయ్యడం జాయిస్ కే చెల్లింది.

"అరిస్టాటిల్ సిద్ధాంతాల" (space & vision) గురించి ఆలోచిస్తూ స్టీఫెన్ కళ్ళు మూసుకుని, చీకటిలో ఎలాంటి అనుభూతి వస్తుందో తెలుసుకోవాలని ప్రయత్నిస్తాడు. కళ్ళుమూసుకుని నడుస్తూ "Am I walking into eternity along Sandy mount strand"? అనుకుంటాడు. ఈ ఎపిసోడ్ ముగింపులో ఒకప్పుడు సముద్రంలో మునిగి చనిపోయిన మనిషి మృతదేహాన్ని గుర్తుకుతెచ్చుకుని, "మరణించిన వారిని శ్వాసిస్తూ నేను జీవిస్తున్నాను, మరణించిన వారి శరీరాలు కలిసిపోయిన మట్టి మీద నడుస్తున్నాను, వారి అవశేషాలను ఆహారంగా చేసుకున్నాను"  [Dead breaths I living breathe, tread dead dust, devour a urinous offal from all dead] అనే తలపోతల్లో స్టీఫెన్ కు పూర్వీకుల గతానికీ, వర్తమానంలో తన ఉనికికీ సంబంధం ఉందన్న [Metempsychosis-పునర్జన్మ] అవగాహన కలుగుతుంది.

God becomes man becomes fish becomes barnacle goose becomes featherbed mountain.

 As I am. As I am. All or not at all.

White thy fambles, red thy gan
And thy quarrons dainty is.
Couch a hogshead with me then.
In the darkmans clip and kiss.

4. Calypso :

Image Courtesy Google

'ఒడిస్సీ'లో నాలుగు చాప్టర్ల వరకూ ఒడిస్సియస్ కనిపించడు. ఈ నవలలో కూడా అసలు కథానాయకుడు, అడ్వర్టైజింగ్ ఏజెంట్ అయిన 38 ఏళ్ళ లియోపోల్డ్ బ్లూమ్ 'కాలిప్సో' ఎపిసోడ్లో ఉదయం 8 గంటలకు నంబర్ 7, ఎక్లెస్ వీధిలోని వంటింట్లో ఉదయం అల్పాహారం తయారుచేస్తూ మనకు మొదటిసారి పరిచయమవుతాడు. హోమర్ 'ఒడిస్సీ' ఐదో భాగం కథలో ఒడిస్సియస్ ఒక దీవిలో 'కాలిప్సో' అనే సముద్రపు అప్సరస (nymph) దగ్గర ఏడేళ్ళపాటు నిర్బంధంలో ఉండిపోతాడు. భార్యకు వివాహేతర సంబంధం ఉందని తెలిసీ, ఆమెను వదల్లేని బ్లూమ్ లో  ఒడిస్సియస్ లాగానే తన అధీనంలో లేని పరిస్థితుల నుండి తప్పించుకోలేని నిస్సహాయత కనిపిస్తుంది. 

'ఒడిస్సీ'లో అథేనా సలహా మేరకు 'జ్యూస్' హెర్మెస్ ను కాలిప్సో వద్దకు పంపి ఒడిస్సియస్ ను విడుదల చెయ్యమని ఆదేశిస్తాడు. కాలిప్సో సహాయంతో ఓడను నిర్మించిన ఒడిస్సియస్ సముద్ర ప్రయాణం మొదలుపెడతాడు, కానీ మార్గమధ్యంలో పొసైడన్ ఆగ్రహానికి గురై అతడి ఓడ మునిగిపోతుంది. చివరకు అథేనా జోక్యంతో పొసైడన్ తుఫానును శాంతింపజేశాక ఒడిస్సియస్ ప్రాణాలతో ఒడ్డుకు చేరతాడు. 'ఒడిస్సీ'లో కిర్కె, కాలిప్సో కథలు చదువుతుంటే మహాభారతంలో భీముడు-హిడింబి, అర్జునుడు-ఉలూపి కథలు గుర్తొస్తాయి. గ్రీకు పురాణాలను మన పురాణాలతో పోల్చి చదువుతుంటే భలే ఆసక్తిగా అనిపిస్తుంది.

ఇక 'యులీసిస్' కథలోకొస్తే, బ్లూమ్ మోలీకి బ్రేక్ఫాస్ట్ తీసుకెళ్ళే సమయంలో ఆమె మంచం మీద ఒక వనకన్య [nymph] పెయింటింగ్ ఉందన్న చిన్న వివరం కనిపిస్తుంది. ఈ ఒక్క అంశం తప్ప హోమరిక్ కథకూ యులీసిస్ కథకూ పెద్దగా పోలికలేమీ నాకు కనపడలేదు. మరోచోట జాయిస్ బ్లూమ్ 'పిగ్ కిడ్నీ' తింటున్నాడని రచయిత అతి మామూలు విషయాన్నే చెబుతున్నట్లనిపించినా, దాన్ని వర్ణించిన తీరులో అంతర్లీనంగా అతడు రుచులకిచ్చే ప్రాధాన్యతను గమనించమని పాఠకులకు చెబుతున్నట్లనిపిస్తుంది. బ్లూమ్ భౌతిక రుచులకూ, ఆలోచనలకూ సంబంధించిన సుదీర్ఘమైన వర్ణనలు అతణ్ణి తార్కికతకు దూరంగా, పూర్తి  భౌతికవాదిగా చూపిస్తాయి. వృత్తి రీత్యా రచయిత అయిన స్టీఫెన్ లా అతడికి తర్కవితర్కాలు, అస్తిత్వవాదపు ఝంఝాటాలేం ఉండవు. స్టీఫెన్ బ్లూమ్ కి పూర్తి భిన్నంగా మానసికమైన అలజడులతో భౌతిక ప్రపంచంతో నిత్యం పోరాడుతుంటాడు.

He held the page aslant patiently, bending his senses and his will, his soft subject gaze at rest. The crooked skirt swinging, whack by whack by whack.

బ్లూమ్ మోలీకి బ్రేక్‌ఫాస్ట్ తీసుకెళ్ళిన సందర్భంలోనూ, స్టీఫెన్ "ప్రొటియెస్" చాప్టర్లో బీచ్ ఒడ్డున నడిచే సమయంలోనూ ప్రాచీన గ్రీకు ఫిలాసఫీలో 'పునర్జన్మ' [Metempsychosis అనే గ్రీకు పదం] గురించి ప్రస్తావించడం చూస్తే జేమ్స్ జాయిస్ పునర్జన్మను నమ్ముతారనిపిస్తుంది. పోనుపోనూ ఈ నవలలో ఆ వాదనను బలపరిచే అనేక సన్నివేశాలుంటాయి. కానీ నాస్తికుడైన జాయిస్ కు ఈ నమ్మకమేమిటా అని ఆరా తీస్తే ఆయనపై థియోసోఫికల్ సొసైటీ ప్రభావం ఎక్కువగా ఉండేదని తెలిసింది. జాయిస్ థియోసాఫికల్ సాహిత్యాన్ని విపరీతంగా చదివేవారట.

జేమ్స్ జాయిస్ లాంటి 'ఆర్టిస్టిక్ రెబెల్' కు ఆత్మ, పునర్జన్మ లాంటి అంశాలపై నమ్మకం ఏమిటా అని ఆలోచిస్తే మనిషికి 'మతం' అవసరమా? కాదా ? అనే ప్రశ్న తలెత్తుతుంది. ఏ మతమైనా మనిషి కొన్ని నియమాలకు లోబడి క్రమశిక్షణతో జీవించడానికి అనుసరించే మార్గం అనుకుంటే, ప్రతీ మతం నుండీ కొన్ని అంశాలను సంగ్రహించి,ప్లేటో ఫిలాసఫీతో కలిపి రూపొందిన 'థియోసాఫికల్' ఐడియాలజీ వలన ప్రభావితమవ్వడంలో జాయిస్ వివేకమే తప్ప తెలివితక్కువతనం నాకైతే ఏమీ కనపడలేదు. మళ్ళీ కథలోకొస్తే, ఈ ఎపిసోడ్ ముగిసే సమయానికి బ్లూమ్ 'పాడీ డిగ్నమ్' అనే స్నేహితుడి అంత్యక్రియలకు హాజరవడానికి బయలుదేరతాడు. రాబోయే చాప్టర్లో జేమ్స్ జాయిస్ మీద థియోసాఫికల్ భావజాల ప్రభావం మరింత స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది.

O, Milly Bloom, you are my darling.
You are my lookingglass from night to morning.
I'd rather have you without a farthing
Than Katey Keogh with her ass and garden.

All dimpled cheeks and curls,
Your head it simply swirls.

Seaside girls. Torn envelope. Hands stuck in his trousers' pockets, jarvey off for the day, singing. Friend of the family. Swurls, he says. Pier with lamps, summer evening, band,
Those girls, those girls,
Those lovely seaside girls.

5. Lotus Eaters :

Image Courtesy Google

'యులీసిస్' నవలలో సరళమైన భాషలో చదవడానికి తేలికగా ఉండే చాప్టర్ ఏదైనా ఉందీ అంటే, అది 'లోటస్ ఈటర్స్' మాత్రమే. ఎంత సులభంగా ఉంటుందో అంత బోరింగ్ గా, చివరికొచ్చేసరికి చిరాగ్గా కూడా ఉంటుందనుకోండి, అది వేరే విషయం. 'Proteus' చాప్టర్ మొత్తం స్టీఫెన్ 'స్ట్రీమ్ ఆఫ్ కాన్షియస్' గురించి రాస్తే, 'లోటస్ ఈటర్స్'ని బ్లూమ్ మానసిక స్థితిని గురించి రాశారు. ఈ ఎపిసోడ్ ఉదయం 10 గంటలకు డబ్లిన్లోని 'వెస్ట్ ల్యాండ్ రో' ప్రాంతంలో మొదలవుతుంది.

హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో కాలిప్సో ద్వీపం నుండి బయటపడ్డ ఒడిస్సియస్ సముద్రపు తుఫానులో ఓడను కోల్పోయి రాజు ఆల్సినోస్ వద్ద ఆశ్రయం పొందుతాడు. ఆల్సినోస్ కు తన ప్రయాణంలో ఎదురైన విపత్తులనూ, చేసిన  సాహసాలనూ కథలుగా చెప్పడం ప్రారంభిస్తాడు. ఆ కథల్లో 'లోటస్ ఈటర్స్' ఒకటి. ఒడిస్సియస్ తన సహచరులతో "లోటస్ ఈటర్స్" ఉండే ప్రాంతంలో ఆహారం కోసం ఆగుతాడు. అక్కడి స్థానికులు ఇచ్చిన తామరపువ్వుల్ని తిని ఒడిస్సియస్ సహచరులు మతి తప్పి అక్కడే ఆ పువ్వుల్ని తింటూ ఉండిపోవాలనుకుంటారు. మిగతావాళ్ళకి కూడా ఆ దుస్థితి రాకుండా వెంటనే ఆ ప్రాంతం నుండి బయలుదేరతారు.

బ్లూమ్ 'ఫ్రీమాన్స్ జర్నల్' కొనుక్కుని వెస్ట్‌ల్యాండ్ రో పోస్టాఫీస్ వద్ద తన టోపీలో దాచుకున్న చిన్న కార్డును తీసి జేబులో పెట్టుకుంటాడు. పోస్టాఫీసులో ఆ కార్డు చూపించి ఒక ఉత్తరం తీసుకుంటాడు. అది 'హెన్రీ ఫ్లవర్ ఎస్క్వైర్' అనే పేరు మీద ఉండడాన్ని బట్టి బ్లామ్ కి రహస్యంగా ఎవరితోనో సంబంధం ఉందనిపిస్తుంది. మార్తా క్లిఫోర్డ్ అనే స్త్రీ రాసిన ఆ ఉత్తరం సారాంశాన్ని బట్టి బ్లూమ్ కి ఆమెతో వివాహేతర సంబంధం(?) ఉంటుందని మనకు మెల్లగా అర్థమవుతుంది. భార్య మోలీకి బ్లేజెస్ బోయ్లన్ [ఆమె కాన్సర్ట్ మేనేజర్] తో వివాహేతర సంబంధం ఉందన్న విషయం నుండి ఒక 'ఎస్కేప్'లాగా బ్లూమ్ మార్తాతో అభ్యంతరకరమైన రీతిలో ఉత్తరప్రత్యుత్తరాలు జరుపుతాడు. విక్టోరియన్ కాలంలో మనుషుల మధ్య [ముఖ్యంగా ప్రేమికుల మధ్య] పువ్వుల పరిభాషను మార్తా ఉత్తరం ద్వారా వర్ణించిన భాగం అద్భుతంగా ఉంటుంది. మార్తా ఉత్తరంలో రాసిన పువ్వులూ, మొక్కల పేర్లు చదువుతున్నప్పుడు ఒక్కో పువ్వూ అతడి మనసులో ప్రేరేపించే భావావేశాన్ని మనకి అనేక ఉపమానాలతో సహా వర్ణించి చెప్పడం చదివి తీరాల్సిందే.

"Angry tulips with you darling manflower punish your cactus if you don't please poor forgetmenot how I long violets to dear roses when we soon anemone meet all naughty nightstalk wife Martha's perfume."

Image Courtesy Google

ఈ చాప్టర్లో మానసిక స్పష్టత లేని బ్లూమ్ తో సహా డబ్లిన్ వాసుల మతి తప్పి, నిద్రలో నడుస్తున్నట్లుండే ప్రవర్తన 'ఒడిస్సీ'లో 'లోటస్ ఈటర్స్'ను గుర్తుకుతెస్తుంది. రకరకాల పువ్వుల ప్రస్తావనలు "లోటస్ ఈటర్స్" హోమరిక్ ప్రపంచాన్ని డబ్లిన్ నగరంలో పునఃసృష్టించినట్లు ఉంటుంది. ఈ చాప్టర్లో  వాక్యాల మధ్యలో 'ఒడిస్సీ' రిఫరెన్సులు అనేకం కనిపిస్తాయి.

‘big lazy leaves to float about on’, the bather in the Dead Sea, who does not even have to swim to stay afloat, the soldiers, ‘hypnotised like’ from the repetitive drill: these are instances, taken from the first two pages alone

Bloom is quite clear that the Mass, in this context, is indeed what Marx said it was: the opium of the people. 

బ్లూమ్ ఒక సందర్భంలో "చర్చిలో జరిగే 'మాస్' అనేది మార్క్స్ చెప్పినట్లు ప్రజలకు ఓపియం [మాదకద్రవ్యం] లాంటిది" అని అనడం అతడి మతపరమైన భావాలను స్పష్టం చేస్తుంది. జాయిస్ దృష్టంతా కథ చెప్పడం కంటే కథ వెనుక దానికి అనువైన వాతావరణం సృష్టించడం పైనే నిలుపుతారు. బ్లూమ్‌ భౌతికవాద స్వగతాలూ, "స్ట్రీమ్ ఆఫ్ కాన్షియస్"- వీటన్నిటినీ బట్టి ఈ ఎపిసోడ్లో 'టెక్నిక్'ను 'నార్సిసిజం' అని నిర్వచించారు.

6. Hades :

Image Courtesy Google

ఈ చాప్టర్ నుండి జాయిస్ నేరేషన్ మరింత సంక్లిష్టంగా మారుతుంది. నా విషయంలో కథ చదవడంలో ఇక్కడ 'ఫ్లో' పూర్తిగా దెబ్బతినడంతో ఈ చాప్టర్ రెండుసార్లు చదవాల్సొచ్చింది. ఇందులో మనకు అంతవరకూ పరిచయం లేని అనేక పాత్రలు ఉన్నపళంగా స్టేజి మీదకొచ్చేసి ఒక్కసారే మాట్లాడుతున్నట్లు కథంతా గజిబిజి గందరగోళంగా తయారవుతుంది. కానీ అప్పటికే అసందర్భంగా మొదలయ్యే చాప్టర్లకు అలవాటుపడిపోయుంటాం కాబట్టి పాఠకులకు సహనం అలవడుతుంది. :) "మార్టిన్ కన్నింగ్హమ్ అనే పెద్దమనిషి తన తలను కిర్రుకిర్రుమంటున్న గుర్రబ్బగ్గీలోకి దూర్చాడు." అనడంతో ఈ చాప్టర్ మొదలవుతుంది. మునుపు కథలో ఎక్కడో ఈ పేరు విన్నట్లుందే అనిపించినా, "అసలీయనెవరు?" అని ఆలోచించేంత సమయం పాఠకుడికి ఉండదు. తెలుసుకుందామని చదువుతూ ముందుకెళతాం. మృతుడు ప్యాడీ డిగ్నమ్ శవపేటిక సమాధి వైపు బయలుదేరుతుంది. ఆ అంత్యక్రియలకు బ్లూమ్, మార్టిన్ కన్నింగ్హమ్, జాక్ పవర్ తో బాటు స్టీఫెన్ తండ్రి సైమన్ డెడలస్ ఒక గుర్రబ్బగ్గీలో బయలుదేరతారు. ఆ బండి ఏయే వీధులగుండా వెడుతుందో మనకు ఒక్కోపేరుతో వివరంగా చెబుతారు జాయిస్.  మొదట్లో అంత 'డిటైలింగ్' మనకు అసహనంగా అనిపించినా జాయిస్ ఈ నవల రాసిందే తాను కన్నదీ, విన్నదీ పొల్లుపోకుండా డాక్యుమెంట్ చెయ్యడానికే అని తెలుసు కాబట్టి, ఓపిగ్గా పేజీలు తిప్పుతాం. మధ్య దారిలో బ్లూమ్ అటుగా వెళ్తున్న స్టీఫెన్ ని చూస్తాడు. మనం మునుపు విడివిడిగా చదివిన రెండు ప్రధాన పాత్రల్నీ [స్టీఫెన్, బ్లూమ్] ఈ ఎపిసోడ్లో ఒకేచోటకు తెచ్చి కథను ఒక్కటిగా కలిపి ముడేస్తారు. బ్లూమ్ తో బాటు బగ్గీలో ప్రయాణిస్తున్న స్టీఫెన్ తండ్రి సైమన్‌ డెడలస్ తన కొడుకును చూసి బక్ ముల్లిగాన్ స్నేహం అతణ్ణి చెడగొడుతోందని బ్లూమ్ తో అంటూ చిరాకుపడతాడు. బ్లూమ్ మౌనంగా సైమన్ చెప్పేది వింటూ, 1893లో తన స్వంత కొడుకు రూడీ పుట్టిన కొన్ని వారాల్లోనే మరణించడం గుర్తుకొచ్చి, ఆ తండ్రీ కొడుకులను చూసి ఈర్ష్యపడతాడు. బగ్గీ మరోవీధి చేరే సరికి బ్లూమ్ కు బ్లేజెస్ బోయ్లన్ కనిపించినా చూసీ చూడనట్లు ఊరుకుంటాడు. భార్య మోలీతో అతడి సంబంధం గుర్తొచ్చి విచారపడతాడు.  

'ఒడిస్సీ'లో 10,11 పుస్తకాల్లో ఒడిస్సియస్ రాజు ఆల్సినోస్ కు తన ప్రయాణం గురించిన విశేషాలను చెబుతూ ఉంటాడు. అందులో భాగంగా ఒడిస్సియస్  మంత్రగత్తె కిర్కె ద్వీపానికి చేరుకున్న తరువాత కిర్కె అతడికి పాతాళ లోకంలో [గ్రీకులో 'హేడ్స్'] టైరేసియస్ ఆత్మను సంప్రదించమని సూచిస్తుంది. అక్కడనుండి టైరేసియస్ ఒడిస్సియస్ ప్రయాణానికి దిశానిర్దేశం చేస్తాడు. ఒడిస్సియస్ "హేడ్స్"లో ప్రధాన నది స్టిక్స్ తో బాటు అచెరాన్, లీథీ,ప్లెగెథాన్, కొకైటస్ అనే నాలుగు నదుల్ని దాటాల్సి వస్తుంది. ఆ దారిలో మొదట  ఎల్పెనార్‌ ఆత్మ ఎదురవుతుంది. ఎల్పెనార్ అంటే, కిర్కె ద్వీపంలో ఇంటి పైకప్పు మీద నుండి క్రిందపడి మరణించిన ఒడిస్సియస్ అనుచరుడు. ఒడిస్సియస్ అతడికి శాస్త్రబద్ధంగా అంత్యక్రియలు జరుపుతానని మాటిస్తాడు. తర్వాత ఒడిస్సియస్ టైరేసియస్‌తో మాట్లాడి తన ఓడ ప్రయాణానికి అవరోధంగా నిలిచింది సముద్రదేవుడు పొసైడన్ అని తెలుసుకుంటాడు. ఎందుకంటే పొసైడన్ కొడుకైన సైక్లోప్స్ కంటిని ఒడిస్సియస్ గాయపరిచినందుకు, పొసైడన్ అతణ్ణి శిక్షించాలనుకుంటాడు. టైరేసియస్‌తో మాట్లాడిన తర్వాత, ఒడిస్సియస్ తన తల్లి అంటిక్లియా, ఆగమేంనాన్, సిసిఫస్, హెర్క్యులస్‌, ఆజాక్స్ లాంటి గొప్ప గొప్ప గ్రీకుల ఆత్మలను కలుసుకుంటాడు.

[ఆసక్తి ఉన్నవారికోసం: జాయిస్ 'యులీసిస్'కి ఆయనే స్వయంగా ఇచ్చిన తాళంచెవిలాంటి "గిల్బర్ట్ స్కీమా"లో, ఒడిస్సీ కథకీ ఈ "హేడ్స్" ఎపిసోడ్ కీ  కొన్ని పోలికలు ఇస్తారు.

నాలుగు నదులు: డాడర్, గ్రాండ్ కెనాల్, లిఫీ మరియు రాయల్ కెనాల్.
సిసిఫస్: మార్టిన్ కనింగ్‌హామ్.
సర్బెరస్: ఫాదర్ కాఫీ.
హేడ్స్ (పాతాళపు దేవుడు): జాన్ ఓ’కానెల్.
హెర్క్యులస్‌: డేనియల్ ఓ’కానెల్.
ఎల్పెనార్: పాడీ డిగ్నం.
ఆగమేంనాన్: పార్నెల్.
ఆజాక్స్: మెంటన్.]

"లోటస్ ఈటర్స్"లో వ్యక్తిగా కనిపించే బ్లూమ్‌ను 'హేడ్స్'లో ఒక సంఘజీవిగా  చూస్తాం. ముఖ్యంగా బ్లూమ్ సంభాషణలు ఏ ప్రత్యేకతా లేకుండా, అతి  సాధారణంగా, అస్పష్టంగా ఉంటాయి. 'బ్లూమ్' కు ఒక ప్రధాన పాత్రకి ఉండాల్సిన (పాపులర్ ఒపీనియన్?) లక్షణాలేమీ ఉండకపోవడం గమనార్హం. ఈ ఎపిసోడ్లో ప్రస్తావించిన డాడర్, గ్రాండ్ కెనాల్, లిఫీ మరియు రాయల్ కెనాల్ అనే జల ప్రవాహాలు హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో పాతాళ లోకమైన 'హేడ్స్'ని ప్రతిబింబించేలా ఆ పైన చెప్పిన ఒడిస్సీ కథలో నాలుగు నదులను పోలి ఉంటాయి. ఇక్కడ డబ్లిన్ నగరాన్ని హోమరిక్ 'హేడ్స్'లో భాగంగా  చూడవచ్చు. పాడీ డిగ్నమ్ అంత్యక్రియలకు హాజరైన బ్లూమ్ ఆలోచనలన్నీ మరణం చుట్టూ తిరుగుతున్నప్పటికీ బ్లూమ్ ఆ మృత ప్రపంచంలో భాగం కాకుండా తానున్న చోటు నుండి విడిపడి ప్రేక్షక పాత్రలో ఆలోచిస్తూ ఉంటాడు.  బ్లూమ్ కి మరణం ఆధ్యాత్మికానుభవం కాదు, అలాగని అతడికి మృత్యువంటే భయమూ లేదు. స్టీఫెన్ చలించిపోయినట్లు అతడు మృత్యువును గురించి తలపోస్తూ చలించిపోడు. అతడు దాన్నొక పూర్తి బయోలాజికల్ దృష్టికోణంలో ఒక భౌతికవాదిగా మాత్రమే చూస్తాడు. హోమరిక్ కథతో దీన్ని పోలిస్తే 'హేడ్స్' చివర్లో ఒడిస్సియస్ చుట్టూ ఆత్మలు మూగితే వాటిని తప్పించుకుంటూ బయటపడినట్లే బ్లూమ్ కూడా డిగ్నమ్ అంత్యక్రియలు జరిగిన స్మశానం నుండి బయటకొస్తాడు.

It is now a month since dear Henry fled
To his home up above in the sky
While his family weeps and mourns his loss
Hoping some day to meet him on high.

Only man buries. No, ants too. First thing strikes anybody. Bury the dead. Say Robinson Crusoe was true to life. Well then Friday buried him. Every Friday buries a Thursday if you come to look at it.

O, poor Robinson Crusoe!
How could you possibly do so?

7. Aeolus :

Image Courtesy Google

ఒక పత్రిక ఆఫీసులో మొదలయ్యే ఈ భాగాన్ని జాయిస్ రాసిన విధానం చాలా ప్రత్యేకంగా, ప్రయోగాత్మకంగా ఉంటుంది. కానీ ఈ ఎపిసోడ్లో పాత్రల మధ్య కొన్ని సాహిత్య చర్చల్ని మినహాయిస్తే ఆ పత్రికా పరిభాష నాకు చాలా విసుగ్గా అనిపించింది. జాయిస్ ఒక వార్తాపత్రిక 'లే ఔట్' ఎలా ఉంటుందో ఈ భాగాన్ని అలా రాశారు. ఇందులో పత్రిక ఉత్పత్తిని గురించిన వివరాలన్నీ పొల్లుపోకుండా ఏకరువుపెడతారు. జాయిస్ ఇందులో రీడబిలిటీ కంటే టెక్నిక్ మీద ఎక్కువ శ్రద్ధ పెట్టారనిపిస్తుంది. అలాగని ఇదేమీ తీసిపారేసే ఎపిసోడ్ కాదు. ఇందులో మధ్య మధ్యలో గుర్తుండిపోయే భాషా ప్రయోగాలూ, హాస్యంతో కూడిన సంభాషణలూ ఉంటాయి. అడ్వర్టైజింగ్ ఏజెంట్ అయిన బ్లూమ్ ఈ భాగంలో ఫ్రీమాన్ జర్నల్, ఈవెనింగ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసుల్లో ఉద్యోగిగా కనిపిస్తాడు. ఈ ఎపిసోడ్లో కూడా మెయిన్ స్ట్రీమ్ కథకు సంబంధం లేని అనేక పాత్రలు వచ్చిపోతూ ఉంటాయి. ఆ వివరాలన్నీ చెబుతూపోతే మీకు విరక్తి రావడం ఖాయం కాబట్టి అవి వదిలేసి అవసరమైన కొన్ని అంశాలు మాత్రం రాస్తాను.

మిగతా చాప్టర్లతో పోలిస్తే 'ఎయోలస్' లో ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోవలసింది- అది రాసిన శైలి గురించి. ఈ చాప్టర్ని చిన్న చిన్న భాగాలుగా విడదీసి, ప్రతీ భాగానికీ వార్తా పత్రికకు పెట్టినట్లు 'హెడ్లైన్స్' పెడతారు. ఆనాటికి నవలా రచనలో ఇదొక ధిక్కారంతో కూడిన ప్రయోగమే. ఇందులో కథ ముందుకెళ్ళదు సరికదా పాఠకుడిని మరికాస్త గందరగోళానికి గురిచేస్తుంది. పాఠకుల్ని రచయిత శైలితో ఒక 'కంఫర్టబుల్ జోన్' లోకి వెళ్ళే అవకాశం ఇవ్వని చాప్టర్ ఇది. 

హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో 'ఎయోలస్' అంటే వాయువులకు అధిపతి. గ్రీకు పురాణాల్లో వాయువులను నియంత్రించే రాజు పేరు దీని పెట్టడం, కథ పత్రికాఫీసులో జరగడం- ఇవన్నీ చూసినప్పడు లిండా గుడ్మన్ రాసిన 'సన్ సైన్స్' (sun signs) గుర్తుకువచ్చింది. మన తెలుగు రాశుల పేర్ల తరహాలో ఆంగ్లంలో ఎయిర్, వాటర్, ఎర్త్, ఫైర్ అనే ఎలిమెంట్స్ ఉంటాయి. వాటిల్లో 'ఎయిర్ ఎలిమెంట్', అంటే గాలి 'కమ్యూనికేషన్'ని సూచిస్తుంది. దానికి ప్రాతినిధ్యం వహించే పత్రిక ఆఫీసులో ఈ కథ నడవడం నాకు ఆసక్తికరంగా అనిపించింది. పత్రికాఫీసులో జరిగే వాడి వేడి చర్చలూ, సమాచార విస్తరణ- ఇవన్నీ ఈ అధ్యాయానికి 'ఎయోలస్' పేరును జస్టిఫై చేస్తాయి.

ఒడిస్సియస్ వాయువులకు రాజైన ఎయోలస్ ని కలిసినప్పుడు అతడు  ఒడిస్సియస్‌కి పలు రకాల వాయువుల్ని బంధించిన ఒక సంచీని ఇస్తాడు. వాళ్ళు ఇథాకా చేరడానికి ఆ సంచీలో ఒక పశ్చిమ గాలి తప్ప మిగతా గాలుల్ని పొరపాటున కూడా తెరవకూడదని చెప్తాడు. ఇదేమీ తెలియని ఒడిస్సియస్ అనుచరులు ఆ సంచిలో ఏదో సంపద ఉందని భావించి దాన్ని తెరచి గాలుల్ని విడుదల చేసేస్తారు. దాంతో ఓడ దారితప్పుతుంది. ఎయోలస్ రాజు వాయువుల్ని నియంత్రించినట్లు జాయిస్ చాప్టర్లో పత్రికా సంపాదకులు మాటల్ని నియంత్రిస్తారు. 'ఒడిస్సీ'లో గాలుల సంచీ తెరచి దారి తప్పినట్లే పత్రికాఫీసులో మాటల గొడవ వల్ల బ్లూమ్ కూడా దారి తప్పుతాడు. "ఒడిస్సియస్"కి రాజు ఇచ్చిన బహుమతిని (గాలిని) వారు దుర్వినియోగం చేసినట్లే పత్రికల్లో భాషను వాస్తవాన్ని వదిలేసి, సెన్సేషలిజం కోసమే వాడతారు అన్న అర్థం వచ్చేలా ఈ ఎపిసోడ్లో కథ జరుగుతుంది. ఒడిస్సియస్‌ దారి తప్పినట్లే, బ్లూమ్ కూడా మాటల మధ్య తేలుతూ, తన లక్ష్యం నుండి మరలిపోతాడు.

8. Lestrygonians :

హోమర్ 'ఒడిస్సీ'లో ఒడిస్సియస్ ఓడ ప్రయాణం మధ్యలో ఆహారం కోసం చూస్తుంటే ఒక ద్వీపం కనిపిస్తుంది. దాన్ని సమీపించగానే తీవ్రమైన దుర్గంధం వస్తుంది. ఒడీసియస్ తన అనుచరులను అక్కడ ఎటువంటి ఆహారం తినేవాళ్ళు ఉంటారో వెళ్ళి చూడండని ఆదేశిస్తాడు. నిజానికి అక్కడ ఉండేది 'లెస్ట్రి గోనియన్స్' అనే నరమాంసభక్షకులు, అందువల్లనే ఆ దుర్గంధం. బ్లూమ్ కూడా డిగ్నమ్ అంత్యక్రియలకు హాజరైన తరువాత మధ్యాహ్నం భోజనం కోసం సరైన చోటు వెతుకుతూ డబ్లిన్ వీధుల్లో తిరుగుతుంటాడు. బర్టన్ రెస్టారెంట్లో వ్యక్తులు అసహ్యకరంగా (అచ్చం 'లెస్ట్రి గోనియన్స్'లా) తినే పద్ధతులు, అక్కడ అశుభ్రతలను చూసి ఇది నేనుండాల్సిన చోటు కాదు అనుకుని ఏదో వెతుకుతున్న సాకుతో అక్కడనుండి బయటపడతాడు. లైబ్రరీ వైపు వెడుతుండగా దూరంగా నడిచివెడుతున్న బ్లేజస్ బోయ్లన్ (భార్య మోలీ  ప్రియుడు) కనిపిస్తాడు. అతణ్ణి చూడగానే బ్లూమ్ కి గాభారా మొదలవుతుంది. బోయ్లన్ తనను చూడకుండా మొహానికి న్యూస్ పేపర్ అడ్డం పెట్టుకుని అక్కడనుండి బయటపడతాడు బ్లూమ్.

Image Courtesy Google

బ్లూమ్ స్మశానం దగ్గరకు వచ్చేసరికి అక్కడ కూడా 12 మందే ఉంటారు. ఈ భాగంలో మనం బ్లూమ్ వ్యక్తిత్వాన్ని కాస్త అంచనావేసుకోడానికి అవసరమైన  చిన్న చిన్న వివరాలు రాస్తారు జాయిస్. భార్య స్నేహితురాల్ని కలిసినప్పుడు ఆమె శరీరంలో ముడతలను చూస్తూ, 15 మంది పిల్లల్ని కన్న స్టీఫెన్ తల్లిని గురించి తలపోస్తాడు. మతపరమైన కట్టుబాట్లు నాటి "గార్డెన్ ఆఫ్ ఈడెన్"లో శాపగ్రస్తురాలైన 'ఈవ్' మొదలుకుని నేటి స్త్రీల వరకూ ఎంతమందిని వీలైతే అంతమంది పిల్లల్ని కనమని ప్రోత్సహించి, స్త్రీలకు చివరకు ఎటువంటి దుర్గతి పట్టించాయో కదా అనుకుంటాడు. ఈ చాప్టర్ మొత్తం బ్లూమ్ లోపలి ఆలోచనల అంతర్వాహినిగా (స్ట్రీమ్ ఆఫ్ కాన్షియస్నెస్) రాసుకొస్తారు జాయిస్. 'ఒడిస్సీ' తరహాలో ఆహారం గురించీ, వాసనల గురించీ విస్తృతమైన వర్ణనలుంటాయి.

స్మశానంలో చావు పుట్టుకల మధ్య మనిషి పాత్రను పూర్తిగా ఒక భౌతికమైన ఆవరణలో నుండి చూస్తూ మనిషి చనిపోయాక అతడు భూమికి ఫెర్టిలైజర్ గా మారిపోతాడంటాడు బ్లూమ్. ఈ చాప్టర్లో, ఎక్కడున్నా బ్లూమ్ ఆలోచనలన్నీ భార్య మోలీ చుట్టూ తిరుగుతూ ఉంటాయి.

ఈ అధ్యాయంలో మార్క్ చేసుకున్న కొన్ని అంశాలు:

"The hungry famished gull.
Flaps o'er the waters dull."

సహజంగా కవులు రైమింగ్ తో రాసేవారు కానీ షేక్స్పియర్ కవితల్లో "బ్లాంక్ వెర్స్" తప్ప రైమింగ్ ఉండదంటూ ఆయన కావ్యాలను "భాషా ప్రవాహం" (The flow of the language it is. The thoughts. Solemn.) గా అభివర్ణిస్తారు జాయిస్.

ఉదాహరణ 'హామ్లెట్'లో ఈ వాక్యాలు చూడండి : 

Hamlet, I am thy father's spirit
Doomed for a certain time to walk the earth.
— Two apples a penny! Two for a penny!

చివర్లో "కాసుకు రెండు ఆపిల్ పళ్ళేమిటా!" అనుకుంటున్నారా! జాయిస్ శైలి గురించి చెప్పడానికి ఇదొక మంచి ఉదాహరణ. షేక్స్పియర్ కావ్యప్రస్తావన నుండి బ్లూమ్ నడుస్తున్న రద్దీగా ఉన్న డబ్లిన్ మార్కెట్  వీధిలోకి పాఠకుల్ని ఆ చివరి రెండు వాక్యాలతో లాక్కొచ్చి పడేస్తారు. :)