The Housekeeper and the Professor - Yoko Ogawa

బంధాలను ఎప్పటికప్పుడు గతాన్నుంచి వేరు చేసి కొత్త వెలుగులో చూడడం కష్టమైన పని అనిపిస్తుంది. ముఖ్యంగా జ్ఞాపకాలతోనే ముడిపడి ఉండే సన్నిహిత సంబంధాల విషయంలో ఇది మరింత అసాధ్యమనిపిస్తుంది ! కానీ ఈ అసాధ్యాన్ని సుసాధ్యం చేసి చూపిస్తుంది జాపనీస్ రచయిత్రి యోకో ఒగావా నవల 'ది హౌస్ కీపర్ అండ్ ది ప్రొఫెసర్'. 1975 లో ఒక కార్ ఆక్సిడెంట్ లో తలకు తగిలిన బలమైన గాయం కారణంగా కేవలం ఎనభై నిముషాల పాటు మాత్రమే ఏదైనా జ్ఞాపకం ఉండే అరవై ఐదేళ్ళ జీనియస్ మాథ్స్ ప్రొఫెసర్ ఈ కథలో ప్రధాన పాత్రధారి. కాగా ప్రొఫెసర్ బాగోగులు చూడడానికి అతడి ఇంటికి హౌస్ కీపర్ గా వచ్చిన ప్రొటొగోనిస్ట్,ఆమె పదకొండేళ్ళ కొడుకు 'రూట్' ల చుట్టూ ఈ కథంతా తిరుగుతుంది. యోకో ఒగావా 2003 లో రాసిన ఈ నవలను స్టీఫెన్ స్నైడర్ 2009 లో ఆంగ్లంలోకి అనువదించారు.

Image Courtesy Google

కథ విషయానికొస్తే ప్రొఫెసర్ జ్ఞాపకాలన్నీ 1975 దగ్గరే ఆగిపోయిన కారణంగా ఆయనకు కొత్త విషయాలూ, మనుషులూ 80 నిముషాలకు మించి గుర్తు ఉండరు. ఈ కారణంగా తనకి అవసరమైన వివరాలన్నీ చిన్న చిన్న నోట్స్ లా రాసుకుని ఆ కాగితాలన్నీ రోజూ ధరించే పాత కోటు మీద  అంటించుకుంటారు. ప్రొఫెసర్ రోజులో అధికభాగం తన స్టడీ రూమ్ లో తనకు ఎంతో ఇష్టమైన లెక్కలే ప్రపంచంగా కొత్త కొత్త ఫార్ములాలూ,థియరీలూ సృష్టిస్తూ ఉంటారు. ప్రతిరోజూ ఉదయం ప్రొఫెసర్ ఇంటికి వచ్చే హౌస్ కీపర్ ని ఆమె పుట్టినప్పుడు ఎంత బరువుంది ? ఆమె పుట్టినరోజు ఎప్పుడు లాంటి వివరాలడిగి ఆ అంకెలతో వినూత్నమైన ప్రయోగాలు చేస్తూ ఉంటారు. గ్రాడ్యుయేషన్ కూడా పూర్తికాని హౌస్ కీపర్నీ,స్కూల్లో చదువుకునే ఆమె కొడుకు 'రూట్' నీ (చదునుగా ఉన్న అతడి తల చూసి స్క్వేర్ రూట్ ఆకారంలో ఉందని ఆ పేరు పెడతారు ప్రొఫెసర్ ) లెక్కల్లో ప్రశ్నలు అడుగుతూ వారిని కేవలం తనకు మాత్రమే సొంతమైన గణిత ప్రపంచంలోకి ఆహ్వానిస్తారు. దీనికి తోడు బేస్ బాల్ గురించిన ఆ ముగ్గురికీ ఉమ్మడిగా ఉన్న ఆసక్తి కూడా వారి మధ్య సాన్నిహిత్యం పెరగడానికి దోహదపడుతుంది. వయోభేదాలనూ,సామాజికవర్గ వైరుధ్యాలనూ దాటుకుని వారి ముగ్గురి బంధం, మనిషిని సాటిమనిషితో కలిపే ప్రేమ,దయ,మానవత్వం పునాదులుగా రోజురోజుకీ బలపడుతుంది. ఇలా ఆడుతూ పాడుతూ రోజులు గడిచిపోతుండగా ఒకరోజు హౌస్ కీపర్ కి ఇక మీదట ప్రొఫెసర్ ఇంటికి వెళ్ళనవసరం లేదని ఆమె పని చేస్తున్న ఏజెన్సీ నుంచి ఫోన్ వస్తుంది. విడదీయలేనంతగా పెనవేసుకున్న వారి ముగ్గురి జీవితాల్లో ఆ తరువాత ఎటువంటి మార్పులు చోటు చేసుకున్నాయన్నది మిగతా కథ.

సింహభాగం జాపనీస్ కథల్లోలాగే ఈ కథలో కూడా కథనం బాహ్య ప్రపంచానికి సంబంధించిన భారీ వర్ణనలకు దూరంగా సరళమైన అంతఃప్రపంచపు భావోద్వేగాల మిశ్రమంగా ఉంటుంది. జాగ్రత్తగా గమనిస్తే ఈ కథల్లో కథ కంటే నేపథ్యానికి ప్రాముఖ్యత ఇవ్వడం ఎక్కువ కనబడుతుంది. దీనికితోడు కథను చెప్పే విషయంలో జాపనీస్ రచయితలకూ రష్యన్ రచయితలకూ ఒక సారూప్యత ఉంది,ఏదైనా ఒక ఇంటిని గురించి కథ చెప్పాలంటే రష్యన్లలాగే జాపనీస్ కూడా పాఠకుల్ని ఇంటి వరండాలో కూర్చోబెట్టకుండా ముందుగా ఇంట్లోకి సాదరంగా ఆహ్వానిస్తారు. తాము సృష్టించిన పాత్రలతో మొక్కుబడి మాటామంతీతో సరిపెట్టకుండా,వారిని  పాఠకులకు ఆత్మీయంగా పరిచయం చేస్తారు. తీరా ఇంట్లోకి అడుగుపెట్టాకా అతిథులకు కేవలం కాఫీ టిఫిన్లతో సరిపెట్టరు. చుట్టపుచూపుగా వచ్చి వెళ్ళిపోకుండా తమతో కొన్ని రోజులు గడపమంటారు, వారి సరళమైన దైనందిన జీవితానికి ప్రత్యక్ష సాక్షులుగా చేసుకుంటారు. ఉదాహరణకు హౌస్ కీపర్ వంట చేస్తున్న సమయంలో వాలుకుర్చీలో కూర్చుని ప్రొఫెసర్ గణితప్రపంచంలోకి మెల్లిగా జారుకోవడం, రూట్ పట్ల ప్రొఫెసర్ కనబరిచే ప్రేమాభిమానాలూ, సాయంకాలం కిటికీ తలుపుల్లోంచి కాళ్ళమీద పడే చిరుజల్లులూ, కిటికీ బయట కొండల్లో పొద్దుగుంకడం లాంటివి ఇందులో కళ్ళకుకట్టినట్లు వర్ణించారు. నేను చాలా కాలం క్రితం చదివిన యసునారీ కావబాతా 'బ్యూటీ అండ్ సాడ్నెస్' లో వర్ణించిన 'క్యోటో' ప్రపంచం ఈరోజుకీ నా మనసులో తాజాగా ఉంది. జాపనీస్ కథల్లో ప్రత్యేకత ఏంటంటే కథ చదివిన చాలా కాలం వరకూ కథనూ,పాత్రల్నీ మర్చిపోయినా ఆ పరిసరాలూ,నేపథ్యం మాత్రం ఎప్పటికీ మనతోనే ఉండిపోతాయి. ఈ రచనలో గణితాన్ని పొయెటిక్ సెన్స్ లో చూపించే ప్రయత్నం చేశారు. నేరేషన్ లో చిన్న చిన్న లెక్కలూ,పజిల్స్,సిద్ధాంతాలూ,గణిత శాస్త్రజ్ఞుల ప్రస్తావనలూ ఉంటాయి. కాల్పనికతను గణితాన్ని జోడించి సున్నితమైన  భావోద్వేగాల్ని పట్టుకున్న యోకో ఒగావా రచన ఫిక్షన్ లో ఒక అరుదైన ప్రయోగంలా అనిపించింది.

పుస్తకం నుండి కొన్ని వాక్యాలు : 

The desk was a bit too high, and Root was forced to sit up very straight as he leaned over his problem, a well-chewed pencil clutched tightly in his hand. The Professor sat back, legs crossed and looking relaxed, and his hand drifted to his unshaven chin from time to time as he watched Root work. He was no longer a frail old man, nor a scholar lost in his thoughts, but the rightful protector of a child. Their profiles seemed to come together, superimposed on one another, forming a single line. The gentle patter of the rain was punctuated by the scratching of pencil on paper.

When he had solved a contest problem from one of his journals and was making a clean copy to put in the mail, you could often hear him murmur, "How peaceful ..." He seemed to be perfectly calm in these moments, as though everything were in its rightful place, with nothing left to add or subtract. "Peaceful" was, to him, the highest compliment.

"Eternal truths are ultimately invisible, and you won't find them in material things or natural phenomena, or even in human emotions. Mathematics, however, can illuminate them, can give them expression—in fact, nothing can prevent it from doing so."

In my imagination, I saw the creator of the universe sitting in some distant corner of the sky, weaving a pattern of delicate lace so fine that even the faintest light would shine through it. The lace stretches out infinitely in every direction, billowing gently in the cosmic breeze. You want desperately to touch it, hold it up to the light, rub it against your cheek. And all we ask is to be able to re-create the pattern, weave it again with numbers, somehow, in our own language; to make even the tiniest fragment our own, to bring it back to earth.

If you added 1 to e elevated to the power of π times i, you got 0: eπi + 1 = 0.

I looked at the Professor's note again. A number that cycled on forever and another vague figure that never revealed its true nature now traced a short and elegant trajectory to a single point. Though there was no circle in evidence, π had descended from somewhere to join hands with e. There they rested, slumped against each other, and it only remained for a human being to add 1, and the world suddenly changed. Everything resolved into nothing, zero.

Perhaps all mathematicians underestimated the importance of their accomplishments. Or perhaps this was just the Professor's nature. Surely there must be ambitious mathematicians who wanted to be known for the advancements they made in their field. But none of that seemed to matter to the Professor. He was completely indifferent to a problem as soon as he had solved it. Once the object of his attention had yielded, showing its true form, the Professor lost interest. He simply walked away in search of the next challenge.

A Kitchen in the Corner of the House - Ambai (C. S. Lakshmi)

ఇప్పటివరకూ నేను చదివిన కొందరు స్త్రీవాద రచయిత్రులలో కనుబొమ్మలెగరెయ్యకుండా నా చేత స్త్రీ వాదాన్ని చదివించగల శక్తి ఒక్క మార్గరెట్ ఆట్వుడ్ కు మాత్రమే ఉందనుకునేదాన్ని. కానీ  అటువంటి మరో రచయిత్రి పరిచయమైనందుకు సంతోషం అనిపించింది. తమిళ రచయిత్రి సి.ఎస్ లక్ష్మి aka అంబై కూడా ఆ కోవకే వస్తారు. మనుషులందరూ సమానమని అంటూనే స్త్రీవాదం విషయానికొచ్చేసరికి మాత్రం మగవాళ్ళని మరో జాతిలోకి నెట్టేసి, వాళ్ళని శత్రువుల్లా చిత్రిస్తూ, ఏకపక్షంగా విపరీతమైన ద్వేషంతో కూడిన నిందారోపణలు చేసే రచనలు చదివినప్పుడు చాలా విసుగొచ్చేది. బహుశా ఈ విముఖత కారణంగానే నేను స్త్రీవాద రచనల జోలికి వెళ్ళడం మానేశాను. ఒకనాటి పితృస్వామ్యపు కాలంలో పురుషజాతిని ఎలివేట్ చేస్తూ తమ రచనల్లో మగవాడి వైపు నించి మాత్రమే కథను చెప్పుకొచ్చేవారు. అదే విధంగా నేడు అధిక శాతం స్త్రీవాద రచనలు చూస్తే అందులో కేవలం స్త్రీవైపు నుండే కథను చెబుతున్నారు. నాణానికి రెండు వైపులూ చర్చించడం విషయం అటుంచితే అప్పుడూ ఇప్పుడూ 'బిగ్ పిక్చర్' చూడడంలో రెండు వర్గాలూ విఫలమయ్యాయి అనిపిస్తుంది. అంబై రచనలు ఇలాంటి కాలంచెల్లిన వాదాలకు స్వస్తి చెబుతూ వివక్ష మూలలను వెదికే ప్రయత్నం చేస్తాయి. స్త్రీల పట్ల వివక్షకు ముఖ్యంగా తల్లితండ్రులనూ, సమాజాన్నీ ,యావత్ వ్యవస్థనూ దోషిగా పరిగణిస్తారు అంబై. స్త్రీ,పురుషుల్లో ఈ అసమానతల భావజాలానికి పునాదులు ప్రాథమికంగా కుటుంబంనుండే పడతాయని నమ్ముతారావిడ. 'ఎ కిచెన్ ఇన్ ది కార్నర్ ఆఫ్ ది హౌస్' లో అంబై రాసిన 25 కథలున్నాయి. వీటిని లక్ష్మీ హోల్మ్స్ట్రోమ్ ఆంగ్లంలోకి అనువదించారు.

Image Courtesy Google

ఈ కథల్లో నేను చదివిన 'In a forest, a deer : Stories' లో ఉన్న Parasakti and Others in a Plastic Box, మూడు 'జర్నీ' కథలతో పాటు మరికొన్ని చదివిన కథలే పునరావృతమయ్యాయి. అంబై కథలను గురించి మునుపటి వ్యాసంలో వివరంగా ప్రస్తావించి ఉన్నాను కాబట్టి ఆమె కథల శైలిని  గురించీ, ఒక్కో కథ గురించీ నేను మళ్ళీ ప్రస్తావించబోవడంలేదు. ఇందులో బాగా  నచ్చిన 'వన్స్ అగైన్' అనే కథ గురించి మాత్రం చెప్పుకుందాం. తల్లితండ్రులు పిల్లల మనసుల్లో చిన్నతనంనుండీ లింగవివక్షకు బీజాలెలా నాటతారో చెప్పడానికి 'వన్స్ అగైన్' అనే కథ మంచి ఉదాహరణ. ఆర్భాటాలులేని సరళమైన కథనం ఈ కథ ప్రత్యేకత. కథ అతి మామూలు మాటల్లో,  కాన్వాస్ మీద అలవోకగా బ్రష్ తో రెండు మూడు చిన్న చిన్న లైన్స్ గీసినట్లు ఈ విధంగా మొదలవుతుంది.

మరొక్కసారి

ఆ ఇద్దరి సృష్టి జరిగింది. 

లోకిదాస్.

శబరి.

"లోకూ నువ్వు పెద్దయ్యాక ఏమవుదామనుకుంటున్నావు ? 

"నాకు నచ్చినన్ని లోలి పప్స్ తిందామనుకుంటున్నాను. "

"వెధవా,అంకుల్ కీ అంటీకీ సరిగ్గా చెప్పు. "

"నాకో కుక్కపిల్ల కొనుక్కుంటాను."

"ఈరోజు వీడు మంచి మూడ్ లో లేడండీ. సరిగ్గా చెప్పు నువ్వు ఏం ఉద్యోగం చేద్దామనుకుంటున్నావు ? "

"నేను ఇంజనీర్ అవుదామనుకుంటున్నాను."

"కరెక్ట్. చూశారా ఎలా చెప్పాడో. సహజంగా వెంటనే చెబుతాడు. ఈరోజు కాస్త మొండికేశాడు."

"ఇప్పుడు షోలే లో డైలోగ్స్ చెప్పు. "

"నేను చెప్పను. "

"నేను బయటకెళ్ళి ఆడుకోవాలి. ముందుచెప్పు,తరువాత ఆడుకోవచ్చు.చెప్పకపోతే నీకు నీ బాల్ ఇవ్వను. "

"అరే ఓ సాంబా"

"వెరీ గుడ్."

------

"శబరి కుట్టీ నువ్వు పెద్దయ్యాక ఎవర్ని పెళ్ళి చేసుకుంటావు ?"

"మా క్లాస్ లో అబ్దుల్లాని"

"ఆ పిల్లవాడు ముస్లిం కదా,నువ్వు అతణ్ణి చేసుకోకూడదు.తప్పు. "

"నువ్వు పెద్దదానివయ్యావు. ఆ మురళితో ఆటలేమిటి ? గాలిపటాలెగరెయ్యడం ఏంటి ? వెళ్ళి ఏ పుస్తకమో చదువుకోవచ్చుగా."

"వుమన్ సెక్రటరీ ని అప్పోయింట్ చేద్దాం,ఆమె పని చెయ్యడం సంగతటుంచితే ఆఫీసు కళగా ఉంటుంది. "

----

లోకిదాస్,శబరి అనే రెండు స్త్రీ పురుష పాత్రల్ని సమాంతరంగా చిన్నప్పటినుంచీ వర్ణిస్తారు. ఈ కథ సోషల్ కండిషనింగ్ ఎలా జరుగుతుందో చూపిస్తూ ఆడమ్-ఈవ్ కథను రీటెల్లింగ్ చేసినట్లు ఉంటుంది.సమాజంలో లింగ వివక్ష,కులమత వివక్షలకు బీజాలు ఎక్కడ పడతాయో ఈ కథ ద్వారా చెప్పే ప్రయత్నం చేశారు అంబై.

"నువ్వు పెద్దయ్యాక ఇంజినీర్ అవ్వాలి సరేనా ? మగవాడన్నాక  సంపాదించాలి,సంపాదనలేని వాడు మగాడే కాదు. బాగా సంపాదిస్తేనే అమ్మాయిలు నీ వెంట పడతారు. ఆడపిల్లలా అలా ఏడుస్తావేమిరా ? ఎకనామిక్స్ చదివి ఏమి చేస్తావు ? లెక్కలు తీసుకో. రేపు పెళ్ళైతే నీకు వండి పెట్టడానికి ఒకరు ఉంటారు. నువ్వు ఆ క్రిస్టియన్ కుర్రాడితో చర్చి కి వెళ్ళడం నాకు ఇష్టం లేదు.

"You are the one who earns money
You go out to work
You are the one who has many rights
You are the one who casts the vote
You are the one who mustn’t cry
You are strong
You make decisions
You can change the world
You have firmness of mind
You enjoy women
You are forceful in bed
You want to impress your boss
You are a man."

అలా అబ్బాయిలతో మాట్లాడకు.అలా అటూ ఇటూ పరిగెత్తకు,ఆడపిల్లన్నాక అణకువ అవసరం. ఇంజనీరింగ్ ఆ ? చదివి ఏమి చేస్తావ్ ? వంట నేర్చుకో. లేకపోతే అత్తారింట్లో చెప్పు దెబ్బలు తినాలి. సెక్స్ గురించి మాట్లాడుతున్నావేమిటి నీ స్నేహితురాళ్ళతో ? తప్పు. ఆ కుర్రాడు ముస్లిం  కదా,స్నేహం చెయ్యకు. చీర కట్టుకోవడం నేర్చుకో. ఆడపిల్లకు సహనం ఉండాలి.

"You look after the house
You know that beauty products are for your use
You are modest
You listen to decisions
You are a goddess
You are always helpful
You work outside the house only when in dire need
You need protection
You are a woman."

లింగ వివక్ష అనేది మొత్తం వ్యవస్థకు సంబంధించిన విషయం. సమాజంలో స్త్రీ పురుషుల పాత్రలు వాళ్ళు పుట్టకమునుపే సమాజం నిర్దేశిస్తుంది. తల్లిదండ్రులు ఆ సాంఘిక నియమాలను గుడ్డిగా అమలు చేస్తారు. నిజానికి నియమాలను ధిక్కరిస్తే కుటుంబంతో పాటు సమాజం కూడా హర్షించదు. సమాజంలో 'ఆదర్శమైన వ్యక్తి' చెయ్యాల్సిన పని నియమాలను పాటించడం, పెద్దలను అనుసరించడం మాత్రమే. ఆదర్శ సంఘ జీవిగా సమాజంలో ఇమడడానికి మనిషి చెల్లిస్తున్న మూల్యం ఏమిటి అని మరో సారి ప్రశ్నించుకోమంటుందీ కథ.

In a Forest, A Deer : Stories - Ambai

"One writes because the act of writing has become as close to one as breathing. It is difficult to stop."  అని తన ముందు మాటలో రాసిన తమిళ రచయిత్రి అంబై కథలన్నీ అడ్డుకట్ట తెగిపోయిన  అనుభవాల ప్రవాహంలా ఉంటాయి. పదేళ్ళ కాలంలో వివిధ సమయాల్లో పత్రికలకు పంపిన ఈ కథలన్నీ రాయడానికి డెడ్ లైన్స్ లేవంటారావిడ. మొత్తం 18 కథలున్న ఈ అనువాదాన్ని ఆక్స్ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్ ప్రచురించింది. 'In a forest, A Deer' పేరిట అంబై కథలకు లక్ష్మీ హోల్మ్స్ట్రోమ్ చేసిన అనువాదం విషయమై రచయిత్రి పంచుకున్న విషయాలు నాకు చాలా నచ్చాయి. 

"అనువాదంలో నా పాత్రలు నాకు కొత్తగా కనిపించాయి. పాత్రల చిత్రీకరణ వేరుగా ఉంది,చిత్రీకరణలో నేనూహించుకున్న వర్ణాలు వేరు. శబ్దాలు కూడా భిన్నంగా ధ్వనించాయి. అనువాదంలో కొత్త భాషను సొంతం చేసుకుని చదివేకొద్దీ మన కథలు కొత్తగా రెక్కలు విప్పుకుని రెండు భాషల మధ్య దూరాలను చెరిపేసే దిశగా ప్రయాణిస్తాయి. జాలరి పడవను సముద్రంలోకి నెట్టే విధంగా అనువాదం ఒక భాషలోని కథను సాగరసమానమైన మరో భాషలోకి సున్నితంగా నెట్టి వదిలేస్తుంది."

Image Courtesy Google

కోవిడ్ సెకండ్ వేవ్ సమయంలో నేను చదివిన కొందరు భారతీయ రచయితల్లో అంబై ఒకరు. ఈ మధ్య ఫెమినిస్టు కథలు చదివే ఆసక్తి బాగా తగ్గిపోయింది. కానీ ఇన్నేళ్ళుగా తమిళనాట ఉండీ  కూడా నలభై ఏళ్ళుగా రచనా వ్యాసంగంలో ఉన్న ప్రముఖ తమిళ రచయిత్రి అంబై కథలను చదవలేదే అనిపించింది . అందుకే రోజుకో కథ అనుకుని 'In a Forest, A Deer : Stories' ను చదువుతూ వచ్చాను. నిజానికి సాంస్కృతికపరమైన వివరణలతో చక్కగా చిక్కగా అల్లిన ఈ కథలన్నీ ఏకబిగిన చదవలేం. అంబై చెప్పే చిన్న చిన్న సంగతుల్ని పట్టుకోడానికీ,ఆమె పరిచయం చేసే ప్రపంచాన్ని పూర్తిగా అవగాహన చేసుకోడానికీ ఒక ప్రత్యేకమైన మూడ్ కావాలి. 

అంబై కలం పేరుతో రాసే 'సి.ఎస్.లక్ష్మి' కథలన్నిటిలో స్త్రీ కేంద్రబిందువు. అన్ని కథల్లోనూ ప్రోటొగోనిస్ట్ గా స్త్రీ కంఠస్వరమే వినిపిస్తుంది. కోయింబత్తుర్ లో పుట్టి, ముంబై,బెంగళూరుల్లో పెరిగి, ఢిల్లీలో పీహెచ్డీ చెయ్యడం వల్ల ఆమె కథల్లో క్రాస్-కల్చరల్ ఎలిమెంట్స్ పుష్కలంగా కనిపిస్తాయి. పెరుమాళ్ మురుగన్ వంటి కొందరు తమిళ రచయితల కథల్లోలా  సాంస్కృతికపరమైన అంశాలన్నీ కేవలం తమిళ సంస్కృతికి మాత్రమే పరిమితం కాకపోవడం అంబై కథల్లోని ప్రత్యేకత. తన కథల్లో ఆమె తన తమిళ అస్తిత్వపు మూలాల్ని వెలికితీసి అనుభవాలను పంచుకున్నారే గానీ ఎక్కడా తమిళ సంస్కృతిని గుడ్డిగా భుజాన మోసిన దాఖలాల్లేవు. ఆ మాటకొస్తే కొన్ని చోట్ల తమిళ సంస్కృతీ,సంప్రదాయాల పేరిట జరిగే అణచివేతపై తీవ్ర విమర్శలు కూడా చేశారు. అలాగే ఈ కథల్లో స్త్రీవాదం పేరిట మూలాల్ని త్యజించి నేల విడిచి సాము చెయ్యలేదు. ఒకవైపు తన సాంస్కృతిక మూలాలను వదలకుండా ఒడిసి పట్టుకుంటూనే మరోవైపు ఈ కథలను ఆమె ఒక 'డిటాచ్మెంట్' తో రాశారనిపించింది. ఆమె తన కథల ద్వారా స్త్రీ కి వ్యవస్థను 'కండిషనింగ్' పేరిట తృణీకరించమని పిలుపునివ్వలేదు. స్త్రీ తన స్వేచ్ఛను విస్మరించకుండా ఆరోగ్యకరమైన వ్యవస్థలో భాగంగా మారడానికి అనువైన మార్గాల కోసం మాత్రమే ఆమె అన్వేషించారు.

ఈ కథల్లో అంబై తీవ్ర విముఖత కనబర్చిన విషయం 'రామాయణం'. కొన్ని కథల్లో రాముని ధర్మంపై తీవ్ర విమర్శలు చేశారు. Camel ride అనే కథలో ముక్కులోంచి రక్తమోడుతున్న ఒంటెను చూసి "ఇది సముద్రతీరంలో షికారుకు తీసుకెళ్ళనని మొండిగా మొరాయిస్తూ శూర్ఫణఖలా కూర్చుంది. శూర్ఫణఖ అంటే తన ప్రేమను ధైర్యంగా వ్యక్తం చేసినందుకు మన పురాణాల్లో ఒక వీరుడి వల్ల ముక్కు పగలగొట్టించుకుందీ, ఆమే. గుర్తుందా ? " అంటారు.సాధారణంగా రామాయణంపై  ఇటువంటి విషయాలు చాలా చోట్ల చదివి నాకు విసుగ్గా అనిపించినా ఈ కథల్లో ఆమె విమర్శలు పంటిక్రింద రాళ్ళలా తగలకపోవడం విశేషం. దానికి కారణం కూడా ఉంది. దేన్నైనా విమర్శించే ముంది ఆ విషయం గురించి స్పష్టమైన అవగాహన ఉండాలి. కావ్యాలు చదవకుండా వాటిలో  అనుకూలమైన కొన్ని వాదాల్ని మాత్రం ఎంపిక చేసుకుని ఆమె విమర్శలకు పాల్పడలేదు. అంబై ప్రస్తావించే విషయాలు చూస్తే ఆమె రామాయణం ఔపాసన పట్టకుండా కేవలం ఒక ఫెమినిస్టు కోణంలో గాల్లోంచి విషయాలను ఏరుకొచ్చి ఎడ్డెమంటే తెడ్డెమంటూ ఈ విమర్శలు చెయ్యలేదని అర్ధమవుతుంది. పురాణాల్లో ఒక్కో సంఘటననీ,చిన్న చిన్న వివరాల సహితంగా ఎందుకు నచ్చలేదో పరిశీలిస్తూ రాసిన విశ్లేషణలు కావడంతో ఆమెకు పాఠకుల్ని తనదారికి ఎలా తెచ్చుకోవాలో బాగా తెలుసనిపించింది. మంచి రచయిత తన కథ ద్వారా అయితే పాఠకుల్ని ఆలోచించేలా చెయ్యగలగాలీ లేదా ఒప్పించగలగాలి. ఈ రెండు విషయాల్లో అంబై కి మంచి నేర్పూ,ఓర్పూ ఉన్నాయి. మరో ప్రత్యేకమైన అంశం ఏమిటంటే, హిందుస్థానీ,కర్ణాటిక్ సంగీతాన్నీ,హిందీ,తమిళ సినిమా పాటల్నీ సందర్భోచితంగా తన నేరేషన్ లో వాడుకోవడం అంబైకు సంగీతం మీద ఉన్న ప్రీతిని చెప్పకనే చెబుతాయి.

ఒక కథలో మన ఎన్.టి.రామారావు రాముడిగా, శివాజీ గణేశన్ భరతుడిగా (నేను ఉత్సాహం కొద్దీ యూ ట్యూబ్ లో ఒక క్లిప్పింగ్ చూశాను,భరతుడు అంతఃపురం అదిరిపోయేలా చేసిన నటన మీరూహించినట్లే ఉంది :) ) తమిళంలో నటించిన 'సంపూర్ణ రామాయణం' గురించి రాశారు.

But as she grew up, there were some aspects of Rama that she began to dislike. She was stung to anger at the notion of Rama, in his original form of Vishnu, lying on the serpent Adisesha, with Lakshmi relegated firmly to his feet. She preferred Shiva. She liked the indifferent and defiant nature of Shiva as he went about smoking gartja, wandering as he chose, and dancing his immortal taandavam. Then, after she saw the film Sampurna Ramayanam, as far as she was concerned, Rama became the actor N.T. Rama Rao. What’s more, when she heard T.K. Bhagavati singing as Ravana, (Ga gamagagari rigaririsa rigaririsarisa nidapadasa’ in Kambodhi Raga, her heart inclined more and more towards the rakshasa.

 First Poems అనే మరో కథలో కూడా ఆయన ప్రస్తావన ఉంటుంది: రాముడన్నా,శివుడన్నా రవివర్మ చిత్రాల తరువాత గుర్తొచ్చేది ఎన్.టి.రామారావు అని ఆమె రాస్తే చదివి సంబరంగా అనిపించింది.

The idea that a girl should marry no one other than God fascinated her. At the same time they were learning about Akkamahadevi in their Kannada lessons. Mahadeviakka too, had renounced everything for the sake of Shiva. It struck her, though, that there might be a few problems in accepting God as one’s husband, when it actually came to practice. In the first place, she was scared to think in what form the gods might actually manifest themselves, even if they looked so beautiful as statues, and in the paintings by Ravi Varma. In the second place, it was N.T. Rama Rao who took the roles of Rama and Shiva in the cinema, in those days. Suppose, after she had given herself up to God, he then knocked on her door in the shape of Rama Rao? The thought confused her.

అంబై కథల్లో నాకు తెలిసిన తమిళ ప్రపంచాన్ని వెతికాను. కనిపించలేదు. ఆమె కథల్లో 'చెన్నై, కోయింబత్తూర్' లు లేవు, తెలుగు,తమిళ సంస్కృతులు కలగలిసిన 'మద్రాసు' మాత్రమే కనిపిస్తుంది. బాల్యం నుండీ అంబై అనుభవాలు ఆమె సృజించిన అనేక పాత్రల్లో ప్రతిబింబిస్తాయి. తన చుట్టూ ఉన్న  ప్రపంచంతో గాఢమైన అనుబంధం,తన ఉనికి పట్ల స్పష్టత ఈ రెండూ అంబై పాత్రల్లో ముఖ్య లక్షణాలుగా ఉంటాయి. గమనింపు రచయితకు ఎంత అవసరమో ఆమె రాసిన వివరాలు చెబుతాయి. చెవిలో పడిన ప్రతీ కీర్తనా, మాటా, అభిప్రాయాలూ, ఏ శబ్దమూ ఆమె గమనికను దాటిపోలేదనిపించింది. ఈ కథల్లో దేనికదే ప్రత్యేకంగా ఉన్నప్పటికీ నాకు బాగా నచ్చిన రెండు కథలు 1. Parasakti and Others in a Plastic Box 2. Wrestling.

ఇందులో అన్నీ స్త్రీవాదానికి సంబంధించిన కథలే అనుకుంటే పొరపాటే. ఆమె కథల్లో 'స్వేచ్ఛ' కు పేద పీట వేశారు అంబై. ఉదాహరణకు One and another కథ LGBT అంశానికి సంబంధించినది ; A Rat, a Sparrow /  A Saffron-coloured Ganesha on the Seashore / A Movement, a Folder, some Tears / Camel ride వంటి కథలు సామజిక సమస్యలు,సెక్కులరిజం,బాబ్రీ మసీద్ కూల్చివేత నేపథ్యాల్లో రాసినవి. A Rose-coloured Sari Woven with Birds and Swans / Parasakti and Others in a Plastic Box ఈ రెండు కథలూ ఒక తరంలో మనుషులకు తమ సాంస్కృతిక మూలాలతో ఉన్న అనుబంధాన్ని గుర్తుచేస్తాయి. ఈ కథలు చదివినప్పుడు గతించిన తరాల్ని ప్రేమగా గుర్తుచేసుకోని పాఠకులుండరంటే అతిశయోక్తి కాదు. నేటి తరం స్వేచ్ఛ పేరిట ఏం కోల్పోతోందో, దానికి చెల్లిస్తున్న మూల్యం ఏమిటో, ఎన్ని ఉన్నా జీవితాల్లో ఒంటరితనంతో కూడిన ఖాళీ ఏర్పడడానికి  కారణాలేమిటో పరిశీలించుకోమంటాయీ కథలు. మనుషులతో సహా తన అస్తిత్వంతో ముడిపడిన వస్తువుల్ని కూడా నిముషంలో వదిలించుకుంటూ 'డిస్కార్డ్' మంత్రాన్ని జపిస్తున్న నేటి తరాన్ని ఈ కథలు ఆలోచనలో పడేస్తాయి.

‘“Is that what you call freedom? I can’t understand it,” she fretted.’ ‘As soon as she arrived, she was anxious to make all those things like rasam and sambar powders before the monsoons set in. Now, look, within one week, all these powders are ready in my house. And there are still three months to go before the beginning of the rains! Day before yesterday she went and bought a quantity of limes, chopped them up, and made salt pickle and hot pickle in two separate lots. Ginger murabha and ginger pickle have also been prepared.

But Amma is one who is deeply bound to the earth. Even though she might float free like cotton-wool, she’ll always feel the need to touch the earth again. Even though she might float free like cotton-wool, she’ll always feel the need to touch the earth again. Certainly, she could stay either at my house or at yours. But it is bound to be hard for her. She’ll tell a thousand little lies: this one to hide that, that to hide this. It’s not just that Amma needs a place to live; she must reign indisputably in that space. Because Amma isn’t just an individual, she’s an institution.Her need is not simply a small space in which she can keep her plastic box. The pity is, she is wandering about seeking after a realm of her own. And if you and I wish to do so, we could give it to her. The jewellery that you and I possess were all given to us by Amma. 

అంబై కథల్లో నన్ను ఆకట్టుకున్న మరో అంశం ఏమిటంటే ఆమె పాత్రల్లో స్త్రీ కి ప్రాధాన్యత ఉంది గానీ,స్త్రీల పట్ల పక్షపాతం లేదు. దీనికి తోడు ఆమె స్త్రీవాదాన్ని వినిపించడానికి ఎన్నుకున్న అంశాలూ, నేపథ్యాలూ వైవిధ్యంగా ఉన్నాయి. ఒక కథలో ముంబై లో సామజిక కార్యకర్తగా ; మరో కథలో కవి అయిన భర్తకు రచయిత్రి భార్యగా ; ఇంకో కథలో భర్తనూ,కుటుంబాన్నీ వదిలేసి తన ఐడెంటిటీని వెతుక్కుంటూ అడవుల్లో ఒంటరిగా నివసించడానికి వెళ్ళిన స్త్రీగా ; మరో కథలో తాను నమ్మిన సిద్ధాంతాలకు కట్టుబడి కూతురితో సంబంధాన్ని సైతం తెంచుకున్న అమ్మగా ; ఇంకో కథలో తల్లి మనసు అర్ధం చేసుకున్న కూతురిగా ఇలా ఆమె స్త్రీలు విభిన్న రూపాల్లో కనిపిస్తారు.  

Unpublished Manuscript నాకు నచ్చిన మరో కథ. ఒక కవిని ప్రేమించి పెళ్ళిచేసుకుని అణచివేతకు గురైన స్త్రీ మూర్తి కథ. చదువుకుని,సాధికారికంగా ఉండే స్త్రీల విషయంలో భర్తల్లో ఉండే ఆత్మన్యూనతను గురించి చెబుతుంది. ఆర్టిస్టులు కూడా ఈ విషయంలో మినహాయింపు కాదని రుజువు చేస్తుంది. తన భార్యను నిందిస్తూ 'Are you a woman?’ అని పదే పదే అడిగే భర్తను గురించి చదివినప్పుడు మన పురుషాధిక్య సమాజంలో ఉన్న జాడ్యాలను అతడు గొంతెత్తి అరిచి  చెప్తున్నట్లుగా ఉంటుంది.

She wondered why something that seemed perfectly all right when done by a man seemed like an act of madness when done by a woman instead? Once, by a rare chance, there was a showing of the old film Karnatt. Devika sang a love song in it, and during the entire time Sivaji Ganesan sat stiffly, one hand placed on his thigh. Perhaps, this was because Karnan was a warrior? Devika circled around him again and again, like a butterfly. Even Sivaji Ganesan’s smile was like squeezing toothpaste out of an empty tube. If men can soften and dissolve and melt through bhakti, why can’t they do so out of love? She decided firmly on the sort of man she could respect. He would have to know how to melt. ‘Melting, melting to the heart’s core.’

Amma answered that it was easier to live with Appa’s poetry than with a poet like Appa.

A Rose-Coloured Sari అనే కథలో ఈ వాక్యాలు దృష్టి, ధ్వనీ, వాసనలతో కూడిన అంబై విశాలమైన ప్రపంచాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి : 

The sweet smell that fills the air as soon as a jackfruit is split open. The knots and swirls and scatterings as Mali begins the opening alaapanai of his Kaapi raagam. The steam that hits your face as you open the lid of the water-pot, the firewood still burning underneath, and as you bend over it, chembu in hand, ready to pour out the water into a bucket. Drops of sweat blooming on Balasaraswati’s forehead as she danced. Birju Maharaj’s Kathak dance-leaps. The smell of cooking when a properly-soured batter is just spreading on a heavy dosai griddle. The smell of sesame in the chilli powder. The smell of gingili oil, unstrained, fresh from the oilpress. The tenderness of Bhimsen Joshi’s Lalit raagam. The deep resonance of Gangubai Hangal’s voice. Girija Devi’s lilting tones. The kisses she and her lover had exchanged as they stood under a chestnut tree in a small village in Himachal Pradesh. The journey past her house every day, of bodies going to the cremation ground. Funeral fires burning at a distance. The voice of her Tamil teacher who had loved and read Tirumular, ‘I nurtured my body; indeed I nurtured my life-source.’ The poet Ghalib pleading, ‘Lord, they have not understood me; they will not understand me. Give them different hearts. Or at least give me a new language.’ Which of these things would her mind seek and at what moment? Would it seek after any of these at all? Or would it be soothed by Festivals of India?

How convenient a nostril is, for piercing and for threading a rope through! Like that folk tale from oral tradition. In a forest there lived a woman who was independent, under no one’s control, and who wandered about at her own will and pleasure. Later on, a man— when they tell this tale, they describe him as a great warrior and a man of great prowess—put a ring through her nose, subdued her, and dragged her home. Sometime later, she began to wear the same ring as an ornament.

పుస్తకంనుండి మరి కొన్ని వాక్యాలు : 

‘It is my life, isn’t it? A life that many hands have tossed about, like a ball. Now, let me take hold of it; take it into my hands.’ So saying, Sita lifted the rudravinai and laid it on her lap.

హాస్యంతో కూడిన మరో చిన్న సంగతి :

Deva kaappaadu... O God, help me,’ Kempamma called out. Then thinking perhaps that it was wrong to summon God familiarly, in the singular, she called out again, ‘Devari kaappaadu'

How to Take Your Time - Alain de Botton

ప్రూస్ట్ రాసిన పుస్తకాల సైజు చూసి ఆయన్నీ,జాయిస్ నీ,ఈ తరహా సుదీర్ఘమైన రచనలు చేసే క్లబ్బుకి చెందిన మరి కొందరు రచయితల్నీ బాధ్యతలన్నీ తీరిపోయాక, తీరుబడిగా రిటైర్మెంట్ తరువాత చదువుదామని అనుకున్నాను. ఈలోగా బ్రిటిష్ తత్వవేత్త అలైన్ డి బటన్ రాసిన 'How Proust Can Change Your Life' అనే పుస్తకం కంటబడింది. "ప్రూస్ట్ ని ఎందుకు చదవాలి ?" అనే దిశగా రాసిన పుస్తకంలా అనిపించిన ఆ టైటిల్ నన్ను చాలా ఆకర్షించింది. సినిమా ముందు టీజర్ లా ఈ పుస్తకం చదివితే ప్రూస్ట్ రాసిన బృహద్గ్రంథాలని ఇంకొంచెం సులభంగా చదవవచ్చునేమో అన్న ఆలోచన వచ్చింది. మరో కారణం ఏమిటంటే,గత ఏడాది ప్రూస్ట్ రాసిన 'డేస్ ఆఫ్ రీడింగ్' చదివాను. అందులో జిగిబిగి అల్లికల చిక్కని వచనం నన్ను చాలా ఇబ్బంది పెట్టింది. చిక్కుముడులు విడదీసుకుంటూ, కొన్ని పంక్తులకు ఆదీ-అంతం ఎక్కడో వెతుక్కుంటూ ఆ పుస్తకం పూర్తి చేసేసరికి నా తలప్రాణం తోక్కొచ్చింది. ఏదైతేనేం "ప్రూస్ట్ ని చదవడం అంత వీజీ కాదు" అనే విషయం స్పష్టంగా అర్థమైపోయింది. 

Image Courtesy Google

పోనీ కాస్త ఓపిక చేసుకుని క్లాసిక్స్ కాబట్టో, తరాలుగా పాఠకుల మన్ననలందుకుంటున్న రచనలనో చదువుదామనుకున్నా ఆ భారీ వాలూమ్స్ చూస్తే ఎవరికి మాత్రం భయమెయ్యదూ !! "చదివితే చదవాలి,లేదా ప్రక్కన పడెయ్యాలి,అంతేగానీ ఒక పుస్తకం చదవడానికి ఇంత ఆలోచన అవసరమా" అంటారా ! మిగతావాళ్ళ సంగతి ప్రక్కన పెడితే ప్రూస్ట్ విషయంలో ఖచ్చితంగా అవసరమే. అసలు ఇక్కడ సమస్య ఏమిటంటే దొరికే కాస్త ఖాళీ సమయంలో ఒక వందా,పోనీ రెండు వందలు,అదీ కాకపోతే పోనీ మరో వంద కలుపుకుని మూడు వందలనుకుందాం. కనీసం మూడొందల పేజీలున్న ఒక పుస్తకాన్ని నేను చదివినట్లు తాబేలులా చదవడానికి ఎంత సమయం వెచ్చించాలి ! అసలే కాలమూ దాని విలువా తెలిసిన పిసినారిని,స్వార్థపరురాలిని. చేతికి కలం,కాగితం దొరికాయి కదాని బొత్తిగా పొదుపుకి అర్థం తెలీకుండా, పాఠకులపై కొంచెం కూడా దయాదాక్షిణ్యాలు లేకుండా ప్రూస్ట్ పేజీలకు పేజీలు రాసి పడేసిన బృహద్గ్రంథాలను నా విలువైన సమయం వెచ్చించి నేనెందుకు చదవాలి ? (బృహద్గ్రంథాలు అని ఊరికే అనడం లేదు,ఆయన 'In Search of Lost Time' పేజిల కౌంటు వికీలో చూస్తే అక్షరాలా నాలుగు వేల రెండువందల పదిహేను పేజీలు.)

1913 లో ప్రూస్ట్ ఏడు వాల్యూముల 'In Search of Lost Time' ని ప్రచురించడానికి ఆయన స్నేహితుడు లూయిస్ డి రాబర్ట్ ఆయనకు సహాయపడదామనుకున్నారట. లూయిస్ తన రచనల్ని ప్రచురించే ప్రముఖ సంస్థ 'ఓలెన్ డోర్ఫ్' కు ఆ ప్రతుల్ని పంపినప్పుడు ప్రచురణ సంస్థ యజమాని ఆల్ఫ్రెడ్ హమ్బ్లోట్ అటువంటి విచిత్రాన్ని (వైపరీత్యం అనాలేమో :) ) మునుపెన్నడూ చూడక పాపం నోరెళ్ళబెట్టారట. మొహమాటం కొద్దీ వాటిని కొంత చదివిన తరువాత ఆయన, 

“My dear friend, I may be dense,” replied Humblot after taking a brief and clearly bewildering glance at the opening of the novel, “but I fail to see why a chap needs thirty pages to describe how he tosses and turns in bed before falling asleep.” అన్నారట :) 

ఇలా అన్నది ఆయనొక్కరే అనుకుంటే పొరపాటే. పై ఉదంతం జరిగిన కొన్ని మాసాల ముందు   ఫాస్కేల్లే అనే మరో ప్రచురణ సంస్థకు చెందిన పాఠకుడు జాక్వెస్ మడెలైన్ ఇవే ప్రతుల మోపుని చదివే సాహసం చేశారు. ఆయన స్పందన ఏమిటంటే,

“At the end of seven hundred and twelve pages of this manuscript,” he had reported, “after innumerable griefs at being drowned in unfathomable developments and irritating impatience at never being able to rise to the surface—one doesn’t have a single, but not a single clue of what this is about. What is the point of all this? What does it all mean? Where is it all leading? Impossible to know anything about it! Impossible to say anything about it!” అంటూ కళ్ళు తేలేశారట.

ఇక సాక్షాత్తూ ప్రూస్ట్ సోదరుడు రాబర్ట్ మాటల్లో చెప్పాలంటే : "బాధాకరమైన విషయం ఏమిటంటే ప్రూస్ట్ రాసిన 'In Search of Lost Time' చదవాలంటే పాఠకులు చాలా తీవ్రమైన అనారోగ్యంతోనో లేదా కాలు విరిగిపోయి దీర్ఘకాలం మంచంపట్టి ఉంటేనో తప్ప వీలుపడదు."

And as they lie in bed with their limb newly encased in plaster or a tubercle bacillus diagnosed in their lungs, they face another challenge in the length of individual Proustian sentences, snakelike constructions, the very longest of which, located in the fifth volume, would, if arranged along a single line in standardized text, run on for a little short of four meters and stretch around the base of a bottle of wine seventeen times.

ఇక ప్రూస్ట్ ప్రతుల్ని చదివి విరక్తి చెందిన మరో అందమైన యువతి ఆయనకు స్వయంగా ఉత్తరం రాసి,

“I don’t understand a thing, but absolutely nothing. Dear Marcel Proust, stop being a poseur and come down to earth. Just tell me in two lines what you really wanted to say.”అని అందట.

ఇవన్నీ చదివి నాకు మహదానందం కలిగింది. ఆయన వచనం మింగుడుపడనిది నాకు మాత్రమే  కాదన్నమాట ! కానీ ఇంతమంది విమర్శించినా పాఠకుల సహనాన్ని పరీక్షించే ప్రూస్ట్ వచనాన్ని చదవడం లాభదాయకమైన వ్యవహారమే అంటారు అలైన్ డి బటన్. అది ఎందుకో తెలియాలంటే ఈ పుస్తకం తప్పకుండా చదవాలి. ఫాస్ట్ ఫుడ్,ఫాస్ట్ లైఫ్,ఫాస్ట్ అఫైర్స్ ఇలా అన్నీ సూపర్ ఫాస్ట్ గా జరిగిపోతున్న ఈ తరంలో ప్రూస్ట్ లాంటి రచయితల్ని చదవడం మరింత అవసరం. n’allez pas trop vite (Don't go very fast) అనే ప్రూస్ట్ స్లోగన్ జీవితాన్ని నెమ్మదిగా ఆస్వాదిస్తూ జీవించమని బోధిస్తుంది. వేగాన్ని తగ్గించి మెల్లిగా జీవితాన్ని ఆస్వాదిస్తూ జీవించడంలో ఉన్న ప్రయోజనం ఏమిటంటే,ప్రపంచం మరింత ఆసక్తికరంగా మారే అవకాశం ఉంటుంది అంటారు బటన్. ఈ  పుస్తకంలో ప్రూస్ట్ శైలి గురించే కాకుండా ఆయన జీవన విధానాన్నీ,అలవాట్లనూ,తన చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం పట్ల నిబద్ధతతో కూడిన ఆయన గమనింపునూ ప్రస్తావిస్తారు బటన్. 'వింటేజ్ షార్ట్స్' సిరీస్' లో భాగంగా పెంగ్విన్ రాండమ్ హౌస్ వారు ప్రచురించిన ఈ 'How to Take Your Time' (How Proust Can Change Your Life నుండి సంగ్రహించబడింది) ప్రూస్ట్ ని చదవడానికి  మరోసారి ప్రయత్నించాలనే ఆసక్తి  కలుగజేసింది. ఈ చిన్ని పుస్తకాన్ని ఎయిర్పోర్ట్ లోనో,రైల్వే స్టేషన్లోనో వెయిటింగ్ సమయంలో హాయిగా చదివేసుకోవచ్చు.హ్యాపీ రీడింగ్.

పుస్తకం నుండి మరి కొన్ని నచ్చిన అంశాలు : 

Madeleine nevertheless had a go at summarizing the events of the first seventeen pages: “A man has insomnia. He turns over in bed, he recaptures his impressions and hallucinations of half-sleep, some of which have to do with the difficulty of getting to sleep when he was a boy in his room in the country house of his parents in Combray. Seventeen pages! Where one sentence (at the end of page 4 and page 5) goes on for forty-four lines.”

Proust’s novel ostensibly tells of the irrevocability of time lost, of innocence and experience, the reinstatement of extra-temporal values and time regained. Ultimately the novel is both optimistic and set within the context of human religious experience.

These literary quotations were not simply designed to impress (though Proust did happen to feel that “one must never miss an opportunity of quoting things by others which are always more interesting than those one thinks up oneself”)

The truth is that as we grow older, we kill all those who love us by the cares we give them, by the anxious tenderness we inspire in them and constantly arouse.”

Notes from the Hinterland : Stories and Essays - Shashi Tharoor

వర్చ్యువల్ రియాలిటీకీ వాస్తవానికీ తేడా పూర్తిగా చెరిగిపోయిన ఈ తరంలో ఫేస్బుక్ కిటికీల్లోంచి చూసే జీవితాలకీ వాస్తవ జీవితాలకీ ఎంత ఉంటుందో, అధికార పక్షాల గుప్పిట్లో చిక్కుకున్న మీడియా చూపించే ప్రతిబింబాలకీ,వాస్తవానికీ కూడా అంతే తేడా ఉంటుంది. జాతీయ రహదారుల్లో ప్రయాణిస్తూ ఏసీ కారుల అద్దాల్లో నుండి ప్రపంచాన్ని చూసే ఉంటారు, ఎటుచూసినా శుభ్రంగా,అందంగా ఉంటుంది. కానీ కారు దిగి రహదారులు దాటుకుని ఇరుకు సందుల గుండా మురికివాడల్లో కాళ్ళకు చెప్పులు లేకుండా మండుటెండలో నడిస్తేనే గానీ దాని నిజస్వరూపం తెలియదు. మన దేశ వాస్తవిక స్థితి క్యాపిటలిజం కొలువుదీరిన ఆకాశహర్మ్యాల్లో కంటే  ముంబై లోని ధారావి,ఢిల్లీ లోని కుసుంపూర్ పహాడీ లాంటి మురికివాడల్లోనూ, బళ్ళారి వైపు గనుల్లో కార్మికుల ప్లాస్టిక్ గుడారాల్లోనూ ఎక్కువ కనిపిస్తుంది. కోవిడ్ సెకండ్ వేవ్ లాక్ డౌన్ సమయంలో నేను చదివిన కొన్ని మంచి పుస్తకాలలో ఈ 'నోట్స్ ఫ్రమ్ ది హింటర్ల్యాండ్' ఒకటి. ఈ పుస్తకం కాలు కదపకుండా ఇంట్లో కూర్చున్న పాఠకులకు భారతీయ సహజ స్వరూపాన్ని ప్రత్యక్షంగా చూసిన అనుభవాన్నిస్తుంది. నాకు తెలిసిన సుందర భారతం ఎవరమూ గుర్తుపట్టలేని విధంగా ఈ ఏడాది మరీ వికృతంగా మారిపోవడంవల్ల కావచ్చు,ఎప్పుడూ లేని విధంగా ఈ నెలలో భారతీయ రచయితల పుస్తకాలపై మనసుపోయింది. బహుశా కరోనా తరంగాల తాకిడిలో కొట్టుకుపోయిన గతించినకాలపు సహజమైన జీవనశైలినీ,జీవితానుభవాలనూ తిరిగి వెతుక్కునే ప్రయత్నం కావచ్చు.

Images Courtesy Google

ఈ పుస్తకంలో కొత్త నీరూ,పాత నీరూ పాయలుగా కలుపుతూ పలు భారతీయ రచయితలు రాసిన మొత్తం పది కథలున్నాయి. వీటిల్లో తెలుగు రచయిత దేవరకొండ బాలగంగాధర తిలక్ రాసిన ఒక కథ ఉండడం విశేషం. చక్కని అనువాదంతో కూడిన తిలక్ కథను చదివి చాలా సంతోషమేసింది. పేరుకి అతి పెద్ద ప్రజాస్వామ్యమైనా భారతదేశాన్ని ప్రత్యక్షంగా శాసించేవి ముఖ్యంగా రెండే రెండు అంశాలు : ఒకటి కులం,రెండవది మతం. ఇక మూఢనమ్మకాలూ,ఛాందస భావాలూ, స్వార్థపరత్వంలాంటివి పరోక్షంగా తమ వంతు పాత్రను ఎటూ పోషిస్తాయి. వీటి బారినపడిన ప్రజాస్వామ్యం దిక్కులేక కొన ఊపిరితో కొట్టుకుంటూ  ప్రపంచానికి గర్వంగా తన అస్తిత్వాన్ని చాటుకుంటుంటుంది. ఈ రచనలో తిలక్,శ్రీలాల్ శుక్లా,రస్కిన్ బాండ్,శశి థరూర్, రహి మసూమ్ రజా వంటి కొందరు రాసిన కథలు కాల్పనికతకు దూరంగా వాస్తవికతకు అద్దంపట్టేవిగా ఉంటాయి. వీటితోబాటు పాలగుమ్మి సాయి నాథ్ (మరో తెలుగాయన :) ) ,అభిమన్యు కుమార్ వంటి జర్నలిస్టులు రాసిన వాస్తవిక అనుభవాలతో కూడిన వ్యాసాలు కొన్ని ఉన్నాయి.

ఈ పుస్తకానికి సంపాదకత్వం చేసిన శశి థరూర్ రాసిన వ్యాసం లాంటి కథ 'Scheduled Castes, Unscheduled Change' తో ఇందులో కథలు మొదలవుతాయి. ఈ కథను నేను ఇది వరకే మరొకచోట చదివాను. ఇదే కథను అనితా నాయర్ ఎడిట్ చేసిన 'Where the Rain is Born: Writings about Kerala' అనే పుస్తకంలో 'ఛార్లీస్ అండ్ ఐ' పేరుతో ప్రచురించారు. అప్పట్లో చాలా నచ్చి అనువాదం చేద్దామనుకున్నా వీలుపడలేదు. కేరళలో బలంగా వ్రేళ్ళూనుకుపోయిన వర్ణ వ్యవస్థలో కాలానుగుణంగా వచ్చిన మార్పులను థరూర్ కేరళలో తన బాల్యానుభవాలతో ముడిపెడుతూ వివరించిన కథ ఇది. శశి థరూర్ అనగానే ఆయన సిగ్నేచర్ ఆంగ్ల పదగాంభీర్యాలు గుర్తొచ్చి, పేజీకో పదిసార్లు ఆక్స్ఫర్డ్ డిక్షనరీ తిరగేసే ఓపిక లేక ఆయన రచనలేవీ చదివే సాహసం ఎప్పుడూ చెయ్యలేదు. కానీ ఈ కథ చదివినప్పటినుండీ థరూర్ మరికొన్ని కథలను చదవాలనే ఆసక్తి కలిగింది. ఈ కథలో ఆయన నేరేషన్ చాలా సహజత్వంతో సరళమైన పదాలతో ఒక ప్రవాహంలా సాగుతుంది.

రస్కిన్ బాండ్ రాసిన రెండో కథ 'The Night Train at Deoli' లో కాలేజీ కుర్రవాడైన కథానాయకుడు వేసవి సెలవుల్లో డెహ్రాడూన్ లో తన అమ్మమ్మతో గడపడానికి వెళ్ళే ట్రైన్ డియోలీ అనే స్టేషన్ దగ్గర ఆగుతుంది. "Why it stopped at Deoli, I don’t know. Nothing ever happened there. Nobody got off the train and nobody got on." అనుకుంటుండగా ఆ స్టేషన్ ప్లాట్ఫారం మీద వెదురుబుట్టలు అమ్ముకుంటూ ఆకర్షణీయమైన చారడేసి కళ్ళ అమ్మాయి కనిపిస్తుంది. ఇద్దరి మధ్యనా పెద్ద సంభాషణ జరగపోయినా ఆమె రూపం అతడి మనసులో ముద్రపడిపోతుంది. ఈలోగా ట్రైన్ కదిలిపోతుంది. మళ్ళీ రెండు నెలల తరువాత తిరుగు ప్రయాణంలో అదే స్టేషన్ దగ్గర ట్రైన్ ఆగినప్పుడు అతడి కళ్ళు ఆమెకోసం ఆత్రంగా వెతుకుతాయి. విచిత్రంగా ఆమె మళ్ళీ చిరునవ్వు నవ్వుతూ కనపడుతుంది. ఆమెతో మాటలు కలుపుతూ,"నేను ఢిల్లీ వెళ్ళాలి, మళ్ళీ వస్తాను,నువ్వు  ఇక్కడ ఉంటావు కదా" అని మాట తీసుకుంటాడు. మళ్ళీ ట్రైన్ కదిలిపోతుంది. మళ్ళీ ఏడాది కాలేజీకి సెలవులివ్వగానే అతడు ఆమెను చూస్తాననే నమ్మకంతో ప్రయాణమవుతాడు. ఈ కథకు ముగింపు చదవాల్సిందే. బాండ్ తన కథల్లో ప్రకృతి వర్ణనల సున్నితత్వంతో పోటీపడుతూ తొలిప్రేమ తాజాదనాన్ని వర్ణించిన తీరు అమితంగా ఆకట్టుకుంది. ఇందులో మూసపోసినట్లుండే కథల్లో కాస్త భిన్నమైన కథ ఇదొక్కటే.

మూడో కథ ఆర్.కె.నారాయణ్ రాసిన 'An Astrologer’s Day' మాల్గుడి తరహా భారతీయ గ్రామీణ వాతావరణాన్ని మరోసారి గుర్తుచేస్తుంది. ఆయన కథల్లో నేపథ్యానికీ,పరిసరాల వర్ణనలకూ పెద్ద పీట వేస్తారని మనకందరికీ తెలిసిన విషయమే. ఈ కథలో చిన్న బజారులో మున్సిపాలిటీ వీధి దీపాలు లేకుండా కేవలం షాపుల్లో ఉన్న దీపాలతోనూ,గ్యాస్ లైట్ల వెలుతురుతోనూ నిండిన ఆ ప్రాంతాన్ని పాఠకుల మనస్సులో ఇట్టే చిత్రిస్తారు నారాయణ్.

నాలుగో కథ రంగా రావు గారు తెలుగు నుండి ఆంగ్లానికి అనువాదం చేసిన దేవరకొండ బాలగంగాధర తిలక్ రాసిన 'The Man Who Saw God' మానవత్వం గొప్పదా ? మతం గొప్పదా ? అనే ప్రశ్నల్ని మరోసారి రేకెత్తిస్తుంది. కరణాలూ,మునసబులూ,అవధానులూ వంటివారు సామజిక నియమాలను శాసిస్తూ  పంచాయితీలలో ప్రముఖపాత్ర పోషించే అలనాటి తెలుగు గ్రామీణ వాతావరణాన్ని ప్రతిబింబించే కథ ఇది. గవరయ్య నాస్తికుడు,తోలు వ్యాపారం చేస్తుంటాడు. ఊరందరిదీ ఒకదారైతే ఉలిపికట్టెది ఒకదారి అన్న తీరులో అతడు తన మానాన తాను బ్రతుకుతుంటాడు. భక్తీ, పాపభీతి లేని కారణంగానే అతడి వయసులో సగం వయసున్న భార్య టైలరుతో వెళ్ళిపోయిందని అంటూ అతడిలో మార్పు తీసుకురావడానికి కంకణం కట్టుకుంటారు ఊరిపెద్దలు. ఈలోగా గవరయ్య భార్య నిండు గర్భిణిగా దీనమైన స్థితిలో ఇంటికి తిరిగి వస్తుంది. ఆ తరువాతేమి జరిగిందనేది మిగతా కథ. ఈ కథ మానవత్వానికీ, మత మౌఢ్యానీకీ మధ్య జరిగే సంఘర్షణనను చూపిస్తుంది.

ఐదో కథ ప్రముఖ ఉర్దూ కవీ,రచయితా రహి మసూమ్ రజా రాసిన 'A Village Divided' ను Gillian Wright ఆంగ్లంలోకి అనువదించారు. మసూమ్ రజా పేరు వినగానే దూరదర్శన్ లో వచ్చిన చోప్రా  'మహాభారత్' కు రాసిన స్క్రీన్ ప్లే గుర్తొస్తుంది. మతంపేరుతో విషం కక్కే సమాజంలో ఇలాంటివి నిజంగా అద్భుతాలు అనిపిస్తాయి. ఈ కథలో రజా స్వస్థలమైన ఘాజీపూర్ నుండి బ్రతుకుతెరువుకు కోల్కతా,ముంబై,కాన్పూర్ వంటి చోట్లకు జనపనార మిల్లులో కార్మికులుగా పనిచేయడానికి వలస వెళ్ళే యువకుల గురించి రాస్తారు. అడుగడుగునా పద్యాన్ని తలపించే ఆయన గద్యం నాకు చాలా నచ్చింది.

Calcutta is not the name of a city. For the sons and daughters of Ghazipur it is another name for the yearning that comes of separation. This yearning is a whole story in itself, in which the kajal lining the eyes of countless women has been washed away by tears, and then dried. Every year thousands upon thousands of men far from home send back thousands upon thousands of messages with the monsoon clouds. Perhaps that’s why clouds burst over Ghazipur and, in these rains, seeds of yearning sprout in new and old walls, in the roofs of mosques and temples, in the cracks of school windows and doors, and the pain of separation awakes and begins to sing : 

No one stirs out in the monsoon rains,
Only you would leave for a distant land.

ప్రముఖ జర్నలిస్టు, రామన్ మెగసెసె అవార్డు గ్రహీత పి.సాయినాథ్ (పాలగుమ్మి సాయి నాథ్) రాసిన 'Ganpati Yadav’s Gripping Life Cycle' అనే కథ 'Everybody Loves a Good Drought' అనే కథల సంపుటి నుండి సంగ్రహించబడింది. మహారాష్ట్రలోని రామాపుర్ కి చెందిన 97 ఏళ్ళ రైతు /స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడు గణపతి యాదవ్ అనుభవాలు అలనాటి స్వాతంత్య్ర సమరపు రోజుల్ని జ్ఞప్తికి తెస్తాయి. ఢిల్లీ కి చెందిన జర్నలిస్టు అభిమన్యు కుమార్ రాసిన వ్యాసం 'The Lynching That Changed India', స్నిగ్ధా పూనమ్ రాసిన 'The Man Who Lived' బీజేపీ అధికారంలోకి వచ్చిన నాటినుండీ మతంపేరిట జరుగుతున్న మరణహోమాల్ని కళ్ళకుకడితే, మాధురీ విజయ్ రాసిన 'Lorry Raja' కథ కర్ణాటక గనుల్లో పనిచేసే కార్మికుల దుర్భర జీవితాలకు అద్దం పడుతుంది. ఇక Gillian Wright హిందీ నుండి అనువదించిన శ్రీ లాల్ శుక్లా కథ 'Raag Darbari' భారత దేశంలో లంచగొండితనానీ,వ్యవస్థలో లొసుగుల్నీ చూపిస్తుంది. రెండు భిన్న తరాల రచయితలు రాసిన కథలు కావడంతో వీటిల్లో శైలుల వైరుధ్యం స్పష్టంగా కనిపించింది. సమకాలీన రచయితల కథలలో భాషా సౌందర్య లేమీ,లోతులేని ఉపరితలానికి పరిమితమైన  వర్ణనలూ స్పష్టంగా కనిపించాయి. ఏదేమైనా థరూర్ ఎంపిక చేసిన ఈ కథల్లో నాకైతే ఇది చెడ్డ కథ అని ఏమీ అనిపించలేదు. ఒక్కో కథా ఒక్కో ప్రత్యేకమైన శైలికీ,సంస్కృతికీ,కాలానికీ చెందినవైనా ఈ కథల సంకలనంలో అన్నీ కలిసి భారతీయ భిన్నత్వంలోని ఏకత్వాన్ని మరోమారు చాటి చెప్పాయి. భౌతిక స్వరూపం కంటే భారతీయ ఆత్మను పట్టి ఇచ్చే ఈ కథలన్నీ మనకు తెలిసిన భారతాన్ని సరికొత్త వెలుగులో చూపిస్తాయి.