The Meditations : An Emperor's Guide to Mastery - Marcus Aurelius and Sam Torode

బయట మారణహొమం జరుగుతోంది. రావణకాష్టంలా చితులు ఎడతెరిపి లేకుండా మండుతూనే ఉన్నాయి. ఎవరో ఒకరు పరిచయస్తుల మరణ వార్తలు వినని రోజు లేదు. నిస్సహాయతా,అస్థిమితం. చుట్టూ జరుగుతున్న ఘోరాల్ని చూసి కళ్ళలో నీరు ఉబికి రాలేదు కానీ ఒకవిధమైన స్తబ్దత నెలకొంది. ఏ పని చెయ్యాలని పూనుకున్నా మనసూ,శరీరం మాట విననంటున్నాయి. ఏమీ చెయ్యాలనిపించని నిరాసక్తత (ఇది నా విషయంలో చాలా అరుదు) . జీవితంలో మునుపెన్నడూ మోటివేషన్ ని ఇంతగా వెతుక్కున్నది లేదు. భారతంలో కోవిడ్ సెకండ్ వేవ్ కళ్ళు మూసుకున్నా విస్మరించగలిగే విపత్తు కాదు. నన్ను మించిన వాడులేడని అహంకారంతో అంతా 'నేనే' అని విర్రవీగిన మనిషికి జాతి,మత,కుల,వర్గ తారతమ్యాలు లేకుండా నువ్వేమిటో,ఈ సమస్త విశ్వంలో నీ ఉనికేమిటో మరోసారి కౄరంగా గుర్తుచేసింది ప్రకృతి. 'అన్యథా శరణం నాస్తి త్వమేవ శరణం మమ' అంటూ మానవాళిని రక్షించు దేవా అంటూ కనిపించని దేవునికి మనసులోనే ప్రార్థిస్తూ,మెకానికల్ గా బాధ్యతలను నిర్వర్తిస్తూ, మౌనంగా గడుపుతున్న రోజులు. వారం నుండీ రెండు పేజీలు కూడా కుదురుగా చదవడానికి ఏకాగ్రత కుదరలేదు. అటువంటి సమయంలో చాలా కాలంగా చదువుదామనుకుని వాయిదా వేస్తూ వచ్చిన మార్కస్ ఔరీలియస్ 'మెడిటేషన్స్' జ్ఞాపకం వచ్చింది. కానీ సుదీర్ఘమైన ఒరిజినల్ వెర్షన్ చదివే ఏకాగ్రతలేక సామ్ టోరోడ్ రాసిన ఈ అబ్రిడ్జ్డ్ వెర్షన్ ముందుగా చదివాను. ఎప్పటిలా నేను ఈ పుస్తకాన్ని 'చదవడంలో ఉన్న సంతోషాన్ని అనుభవించడానికి' చదవలేదు. పేరుకి తగ్గట్టుగా నిజంగానే ఒక ధ్యానంలా చదివాను. ఇటువంటి చీకటిరోజుల్లో చదవడం వల్ల కావచ్చు,మనసుకి బాగా హత్తుకుంది,ఆస్తికులు గీతాపారాయణ లాంటివి క్రమం తప్పకుండా ఎందుకు చేస్తారో అనుభవపూర్వకంగా అర్ధమైంది. ఈ చీకటి కాలంలో తన జ్ఞానాన్నీ,వివేకాన్నీ అందించి మనసుకు సాంత్వన చేకూర్చిన ఔరీలియస్ కు కృతజ్ఞతాంజలులు.

Image Courtesy Google

పుస్తకం నుండి కొన్ని నచ్చిన అంశాలకు నా స్వేచ్ఛానువాదం :

మనుషులు వాస్తవిక జీవితంలోని సంక్లిష్టతలనుండి సేద తీరడానికి విహార యాత్రలకూ, ప్రాకృతిక ప్రదేశాలకూ వెళ్తుంటారు. కానీ ప్రశాంతతను బయట వెతుక్కోవడం కంటే నీలోకి నువ్వు ప్రయాణించి చూడు. నీ ఆలోచనలు సన్మార్గంలో ఒక క్రమపద్ధతిలో ఉన్నంతసేపూ నీ మనసుని మించిన శాంతిధామం మరొకటిలేదు. అక్కడ నీవు సర్వస్వతంత్రుడివి.

మనుషుల చెడు ప్రవర్తన నిన్ను కష్టపెడుతోందా ? అయితే ఇది గుర్తుపెట్టుకో : మనుషులు ఒక సమూహంగా బ్రతుకుతారు. వారిలో కొందరు తెలిసీ తెలియని అజ్ఞానం వల్ల చెడుగా ప్రవర్తిస్తారు. గతంలో ఇలా ప్రవర్తించిన వాళ్ళు ఎందరో మరణించారు. నీతో సహా నిన్ను బాధపెడుతున్న వాళ్ళు కూడా ఏదో ఒకనాడు పిడికెడు బూడిదగా మారతారు.

నీలో కీర్తికాంక్ష రగులుతోందా ? వర్తమానానికి ఇరువైపులా కొలవవీలులేని అనంతమైన కాలాన్నీ, ప్రశంసల్లోని డొల్లతనాన్నీ, విధివిధానాల్లోని అస్థిరత్వాన్నీ పరిశీలించు, అన్నీ ఎంత త్వరగా జ్ఞాపకాల నుండి అదృశ్యమైపోతాయో కదా ! అటువంటి పక్షంలో ఈ కీర్తినేం చేసుకుంటావు ? నీ అంతఃప్రపంచంలోకి చూడు. ఎటువంటి బాహ్య ప్రభావాలకూ లోనుకాని,మలినాలంటని నీ ఆత్మతో ప్రపంచాన్ని నిష్పక్షపాతంగా చూడగలుగుతావు. నువ్వు చింతాగ్రస్తుడవై ఉండడానికి  నీ భావాలే  కారణం. నీ జీవితానుభవాన్ని ప్రపంచంపట్ల నీ దృక్పథం మాత్రమే నిర్ణయిస్తుంది.

ఆ పై వాక్యాలు చదివినప్పుడు నాకు కొన్ని ఆలోచనలు కలిగాయి. మనం తదనంతరం కూడా కీర్తింపబడడడంలో బహుశా తప్పేమీ లేదు. మన జీవిత లక్ష్యాలను ప్రతిఫలాపేక్ష లేకుండా వాటిపట్ల ఉండే ఆసక్తితో,ప్యాషన్ తో సాధించినప్పుడు వచ్చే కీర్తి తరాలపాటు నిలిచి ఉంటుంది.కానీ కేవలం ఫలాపేక్షతో ఎంచుకున్న జీవితాలక్ష్యాల వెన్నంటి వచ్చే కీర్తి ఎక్కువకాలం నిలబడదు.అది తాత్కాలికం.

మన గురించి ఇతరులేమాలోచిస్తున్నారు ? వాళ్ళేమంటున్నారు ? ఏం చేస్తున్నారు ? అనే ఆలోచనలే అనేక సమస్యలకు మూలకారణం. నీ దృష్టిని నీ ఆలోచనలూ ,వాక్కూ,కర్మల పై పెట్టి నీ జీవితమార్గంలో ముందుకు నడువు. ఇతరుల తప్పటడుగులను ప్రక్క చూపులు చూడకు. 

అందమైనవన్నీ స్వతఃసిద్ధంగా అందమైనవి. వాటికి ఆ అందం ఒకరు ఆరాధించడం వల్ల రాదు. పొగడ్తలూ,మెచ్చుకోళ్ళూ అందానికి కొత్తగా ఏ చేర్పులూ చెయ్యవు. అలాగే ఒకరు హీనంగా చూడడం వల్ల ఆ అందం తరగదు. నీచులు అందమైనవని తలపోసే విషయాలను చూడు. అందానికి ఎటువంటి ఆధారం అవసరం లేదు. అదేవిధంగా సత్యానికీ, న్యాయానికీ , మంచితనానికీ కూడా ఇదే నియమం వర్తిస్తుంది. ఇవన్నీ పాపులారిటీ కాంటెస్ట్స్ మీద ఆధారపడతాయా ? లేదా అవమానాల వల్ల అపఖ్యాతిని మూటగట్టుకుంటాయా ? వజ్రం తనను కీర్తించలేదని తన మెరుపును కోల్పోతుందా ?

జీవనప్రవాహంలో చలనం లేకుండా స్థిరంగా ఉండేవేవీ ఉండవు. అన్నీ ఎంత త్వరగా వెలుగుచూస్తాయో,అంత త్వరగానూ ప్రసరించి అదృశ్యమైపోతాయి. ఈలోగా నేననే అహం, ఆత్మన్యూనత,చింత ఇవన్నీ ఎంత వ్యర్థమైనవి. అనంతమైన గతాన్నీ భవిష్యత్తునీ చూడు. నీ విజయాలెంత అల్పమైనవో,నీ కష్టాలెంత స్వల్పమైనవో గ్రహించు. ప్రగల్భాలు పలకడం, నిందించడం బదులు ఈ విశ్వంలో నీ అల్పమైన ఉనికిని గుర్తుంచుకుని నీకు దొరికిన జీవితాన్ని ఆనందించడం నేర్చుకో. 

ఎవరైనా నాకు అపకారం చేశారా ? అయితే అది వారి సమస్య. వారు తమ సొంత వ్యక్తిత్వానికి హాని తలపెట్టుకున్నారు, నీకు కాదు. వారి కర్మలను సృష్టికర్తకు వదిలేసి నీవు నీ ఆలోచనలపట్లా,కర్మల పట్లా మాత్రమే దృష్టి సారించు.

జీవితంలో విలువైనది ఏమిటి ? చప్పట్లు కొట్టించుకోవడం,పొగిడించుకోవడమా ? అది కేవలం రెండు చేతులు కలిసిన శబ్దం, నాలుకల కదలిక మాత్రమే. కీర్తి కాంక్షను నువ్వు త్యజించినప్పుడు మిగిలేదేమిటో తెలుసా ? నువ్వు నీ స్వభావరీత్యా జీవించడం నేర్చుకుంటావు. సమస్త కళల,వృత్తుల అంతిమ లక్ష్యం ఇదే.

నువ్వు మరణాంతరం కూడా తరతరాలు కీర్తింపబడాలని కోరుకోవడం ఎంత హాస్యాస్పదం ! నువ్వు ఎప్పుడూ చూసే అవకాశంలేని మనుషుల మాటల్ని ఆశించడం ఎందుకు ?

కీర్తికోసం వెంపర్లాడేవారిని చూడు, వారు ఇసుక రేణువుల్ని ప్రోగుచేసుకోడానికి పోటీపడుతున్నారు. రేపెప్పుడైనా గాలివీయగానే ఆ ఇసుక రేణువులు క్రమంగా దానితో పాటు కొట్టుకుపోతాయి. 

అమానవీయులు ఇతరుల పట్ల వ్యవహరించినట్లు నీవు వారి పట్ల వ్యవహరించకు, లేదా నీవు కూడా అమానవీయుడవవుతావు. 

ఋషులైనవారందరూ పేరుప్రఖ్యాతులార్జించి ప్రముఖులు కాలేకపోవచ్చు. నీకు బహుశా వక్తృత్వపు నైపుణ్యం,విద్యా పాండిత్యం ఉండకపోవచ్చు, కానీ అది  తాత్వికుడిగా మారడానికి నీకు అవరోధం కానివ్వకు. పాండిత్యాలూ,నైపుణ్యాలూ మేచ్చుకోలు,గౌరవం ఇస్తాయి గానీ ఒక మంచి జీవితాన్ని ఇవ్వవు. ఒక మనిషి నిజమైన విలువ/ప్రామాణికత అంతర్గతమైనది. ఎవరి కంటికీ కనిపించనిది.

నీలో లోపాలను విస్మరించి ఎదుటివారి లోపాలను మాత్రం ఎంచి వారిని తిరస్కారభావంతో చూడడం ఎంత హేయం ! 

చేతులూ, కాళ్ళూ శరీరము నుండి విడివడి సజీవంగా ఉండడం ఎప్పుడైనా చూశావా ? సమాజం నుండి విడివడి బ్రతికే మనిషి కూడా మానవజాతినుండి అలా తనను తాను వేరు చేసుకుంటాడు.

ఈ కీరా చేదుగా ఉంది .పడేస్తే పోతుంది. నా దారిలో ముళ్ళున్నాయి. వాటి చుట్టూ మరో దారిలో వెళ్తే సరిపోతుంది. అంతేగానీ నాకే ఎందుకిలా జరుగుతోంది ? ఈ  ప్రపంచం ఎంతటి కౄరమయినది ? అందరూ నన్ను బాధపెట్టడానికే కంకణం కట్టుకున్నారు అని అజ్ఞానంతో కూడిన ఆలోచనలు చెయ్యకు. 

ఆరోగ్యకరమైన కళ్ళు అన్ని వర్ణాల్నీ చూడగలవు. ఆరోగ్యకరమైన చెవులు అన్ని ధ్వనులనీ వినగలవు. ఆరోగ్యకరమైన ముక్కు అన్ని వాసనలనూ గ్రహిస్తుంది. పచ్చదనాన్ని తప్ప ఏమీ చూడలేకపోవడం, వీణానాదాలు తప్ప ఏమీ వినలేకపోవడం, గులాబీల పరిమళాన్ని తప్ప దేన్నీ ఆఘ్రాణించలేకపోవడం ఒక ప్రమాదకరమైన జబ్బు.

నీవెంత మంచి జీవితాన్ని జీవించినా అందరినీ సంతోషపెట్టలేవు. కొంతమందికి నీ ఉనికి గిట్టకపోవచ్చు. చివరకి సోక్రటీస్ చనిపోయినప్పుడు కూడా "హమ్మయ్య,నేనిప్పుడు హాయిగా ఊపిరి పీల్చుకోవచ్చు,అతడు నన్ను ప్రత్యక్షంగా ఏమీ విమర్శించలేదు గానీ అతడి సమక్షంలో నేను పనికిరానివాడిగా ఆత్మన్యూనతను అనుభవించాను" అనుకున్న వారు ఉన్నారు. అందువల్ల అందరి మెప్పూ పొందాలన్న వ్యర్థ ప్రయత్నం మానుకో. నీ సిద్ధాంతాల ప్రకారం నువ్వు జీవించు. సమయం వచ్చినప్పుడు ఈలోకంనుండి శాంతితో,తృప్తితో నిష్క్రమించగలవు. 

మనుషుల వ్యక్తిత్వం వారి కళ్ళలోనూ,ముఖ కవళికల్లోనూ ప్రతిబింబిస్తుందంటారు. ఒక కౄరమైన వ్యక్తి తాత్కలికంగా కారుణ్యమూర్తిలా అందమైన చిరునవ్వుతో ప్రపంచాన్ని మోసం చెయ్యాలనుకున్నప్పటికీ, ఏదో ఒక సమయంలో ఆ ముసుగు జారిపోయి వారి వికృత రూపం బహిర్గతమవుతుంది.

నీ ఊహల్లో అనంతమైన సమస్యలనూ,దుర్ఘటనలనూ ఊహించుకుని చాలా చింతపడ్డావు. ఇక చాలు. 

ఈరోజు నేను నా సమస్యలనుండి విముక్తుణ్ణయ్యాను. లేదా వాటిని సమూలంగా చెరిపేశాను. నా సమస్యలన్నీ నా ఆలోచనల పర్యవసానంగా జనించినవే. అందుచేత ఇంతకాలం నాకు నేను చెప్పుకుంటున్న కథను మార్చుకున్నాను.

పుస్తకం నుండి మరికొన్ని నచ్చిన వాక్యాలు యధాతథంగా , 

“It is noble to do good and be insulted for it.”   —Antisthenes.

Far better to have an honest opponent than a false friend. 

“Why be angry at the world?   As if the world cares!”   —Euripides.

Celebrities, fashions, plays, spectacles, gladiatorial fights . . . how often people remind me of flocks of sheep, herds of cattle, dogs fighting over bones, and puppets pulled by strings.    Even so, keep a sense of humor about these things, not an air of superiority.

Words spoken in centuries past, eloquent and inspiring in their time, now seem antiquated. The names of great leaders—Camillus, Caeso, Volesus, and the rest—have likewise lost their power.   All things pass away into the realm of memory, story, and finally into oblivion. (I’m speaking of those whose lives shine brightly. The majority of people aren’t celebrated in stories and legends—they’re forgotten as soon as they are buried.)  Even if it were possible for you to be remembered eternally, what is remembrance worth to you? Nothing.

Don’t be discouraged if you fail to live up to your principles all the time. When you stumble, get up and keep going.   Return to philosophy gladly, out of love for wisdom; not with your head hung low, like a servant returning in fear to a harsh master. Philosophy seeks your highest good and asks only that you live according to your nature.   Unnatural pleasures lure you from the path of reason. But what is more pleasurable than wisdom? Peace and happiness flow from the understanding and practice of philosophy.

Others may insult you, injure you—even kill you and cut you to pieces—yet they are powerless to harm your character. Nothing can defile your mind or force you to be unjust, outside of your own will.    A person can stand by a mountain stream and insult it all day long—the stream remains pure. Even if they throw dirt into it, the dirt is quickly dispersed and carried away.   Let your soul be like that stream—flowing freely, simplly, and contentedly.

When others try to hurt you, they hurt themselves. When they cheat or steal from you, they impoverish their own character.   Leave wicked deeds where they happen. Don’t pick them up and carry them forward in the form of resentments.

Rationality is the quality of seeing past appearances to discern the true nature of things. We call a person rational who is evenhanded and unprejudiced.   Equanimity means the calm acceptance of all that exists and all that happens.   Magnanimity means greatness of spirit, unmoved by the lure of pleasure, the lust for fame, and the fear of death.   If you strive to be rational, equanimous, and magnanimous— not merely to be publicly called by these adjectives—you will completely transform your life

Ponder the leaves—brought forth in spring, fallen and scattered in fall, replaced by new ones next season.   Hold everything lightly. Don’t cling to some things and run from others as if they—or you—were everlasting.