ఫిక్షన్ చదవడం ఎస్కేపిజమా ?

క్రిస్మస్ సెలవుల్లో మా పిల్లాడితో 1985 లో వచ్చిన కెనడియన్ మూవీ అడాప్టేషన్ 'ఆన్ ఆఫ్ గ్రీన్ గేబుల్స్' చూస్తున్నాను,మునుపు చూసిందే అయినా వాడి కోసమని రెండో సారి అన్నమాట..అందులో ఒక సందర్భంలో ఆన్,మెరిల్లా ల సంభాషణ ఈ విధంగా సాగుతుంది..

Anne: Do you never imagine things different from what they really are?
Marilla: No...
Anne: Oh! Oh, Miss Marilla, how much you miss!!!

Image Courtesy Google

ప్రపంచం ఇలా తప్ప మరో విధంగా ఉండే అవకాశం లేదని అనుకునేవాళ్ళు,కళ్ళెదుట కనిపించేదాన్నే తప్ప మస్తిష్కపు మూడోకంటితో మరో దృశ్యాన్ని చూడలేనివాళ్ళూ,చూసినా వాస్తవంలో జరగని విషయం గనుక దానికి విలువలేదనుకునేవాళ్ళు,అన్నిటినీ మించి తమకు అర్ధంకాని ప్రపంచాన్ని ద్వేషించకుండా కుతూహలంతో చూడాలనే స్పృహ లేని వాళ్ళూ పాపం నిజంగానే ఎంత కోల్పోతారో కదా అనిపించింది ఆ క్షణంలో.

స్వాప్నికుల కాల్పనిక ప్రపంచపు అనుభవాలతో సరితూగగలిగే నిధులెన్ని ?


'A reader lives a thousand lives before he dies, said Jojen. The man who never reads lives only one.' అంటారు 'A Dance with Dragons' లో George R.R.Martin..కాల్పనిక సాహిత్యం చదివేవాళ్ళు అందరూ తమకొక జీవితం లేక చదవరనుకుంటాను..వాళ్ళకు తామున్న ప్రపంచాన్ని మించిందేదో కావాలి..అదేమిటని నిలదీస్తే "It's complicated" అనడం మినహా స్పష్టమైన సమాధానం చెప్పలేరేమో కూడా..నిజానికి వాస్తవంలో జీవించేవారికంటే కాల్పనిక జీవితంలో విహరించగలిగిన వాళ్ళు జీవితం పట్ల ఒక వెర్రి వ్యామోహంతో ఉంటారు..భూమ్మీద కాళ్ళు గట్టిగా ఆన్చి చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచాన్ని కలియజూసేకంటే రెక్కలుకట్టుకుని పైకెగరడంలో కంటికి కనిపించినంత మేరా ప్రపంచపు వైశాల్యాన్ని మరింత విస్తృతమైన పరిధిలో జూమ్ చేసి చూడొచ్చని నమ్ముతారు వాళ్ళు..వాళ్ళకి ఎంత అనుభవించినా ఇంకా జీవితంనుండి ఏదో పొందాలనే ఆర్తీ,ఆరాటం..ఒక్క దేహం...ఒక్క జీవితానుభవం...ఒక్క ప్రపంచం..ఉహూ సరిపోదు వాళ్ళకి..వేలు,కుదిరితే లక్షల జీవితాలు జీవించాలి..వేలూ లక్షల మైళ్ళు సుదూరతీరాలకు అలుపెరుగని ప్రయాణాలు చెయ్యాలి..అపరిచితుల్ని సైతం స్నేహితులుగా మార్చుకోవాలి..మంచి-చెడు అంటూ బ్లాక్ అండ్ వైట్ లో గీతలు గీయకుండా ప్రతి మనిషీ తన స్థానంలో నిజాయితీగానే ఉన్నాడు అని అర్ధం చేసుకోగలిగేలా ఇతరుల అంతరంగాల్ని,అనుభవాల్నీ,అనుభూతుల్నీ తమవిగా చేసుకోవాలి..ఇది ఒక్క జీవితంతో తీరగలిగే తృష్ణ కాదు..అవధుల్లేని జీవిత కాంక్ష..దాన్నొక అబ్సెషన్ అనో,అడిక్షన్ అనో,మరో జబ్బనో అనుకుంటే 'Literature is the most agreeable way of ignoring life' అని పెస్సోవా అన్నట్లు,ఈ వ్యాధికి ప్రతి సామాన్యుడికీ అందుబాటులో ఉన్నదీ,ఆక్షేపించలేనిదీ అయిన ఒకే ఒక్క విరుగుడు 'ఫిక్షన్'.

ఇక పై వాదనకు భిన్నంగా వాస్తవాన్ని భరించలేక పుస్తకాలను ఆశ్రయిస్తామని కొందరు చెప్పగా కూడా ఇదివరకూ విని ఉన్నాను..మరి దీనికి సమాధానమేంటి ? ఇది ఎస్కేపిజం కాదా ? చదివేవాళ్ళ గురించి వదిలేస్తే రాసేవాళ్ళకి వాళ్ళెందుకు రాస్తున్నారో స్పష్టత ఉంటుంది..ముఖ్యంగా 'ఎస్కేపిస్టు సాహిత్యం' రాసే రచయితలు అనే నిందను భుజాలపై మోసిన ప్రపంచ ప్రసిద్ధ ఫాంటసీ రచయితలు టోల్కిన్,లూయిస్,ఉర్సులా లెగైన్,ప్రాట్చెట్ లాంటి కొందరు తమ కళను సమర్ధించుకొస్తూ కొన్ని పుస్తకాలు రాశారు..టోల్కిన్ 'On Fairy Stories' అనే పుస్తకంలో ఒక సరదా సంగతిని ఉదహరిస్తారు..జైలులో బందీగా ఉన్నానని తెలుసుకున్న ఒక వ్యక్తి,ఆ ఖైదు నుండి విముక్తి కోరుకోవడంలో తప్పేంటీ అంటారు..అలాగే ఒకవేళ ఖైదునుండి తప్పించుకోలేని పక్షంలో అతడు కేవలం జైలరు గురించీ,జైలు గోడల గురించీ మాత్రమే కాకుండా వేరే విషయాల గురించి ఆలోచించినా,మాట్లాడినా తప్పేంటని అడుగుతారు..నిజానికి ఆ ఖైదీ దృష్టిని దాటిపోయినంత మాత్రాన ఆ గోడలకావల ప్రపంచపు వాస్తవికత తగ్గిపోదు కదా ! అందుచేత విమర్శకులు ఈ 'ఎస్కేప్' అనే పదాన్ని వాడడాన్ని ఒక 'సిన్సియర్ ఎర్రర్' గా పరిగణిస్తూ Escape of the Prisoner ని Flight of the Deserter తో పోల్చడం సరికాదన్నది టోల్కిన్ వాదన.మరి కాస్త ముందుకి వెళ్ళి,ఇలా నిందించడం ఎలా ఉందంటే "నిరంకుశత్వపు నియంతకు సంబంధించిన పార్టీ ప్రతినిధి ఆ ప్రభుత్వం నుండి బయటపడడాన్నో లేదా విమర్శించడాన్నో దేశద్రోహమని తీర్మానించడంలా ఉంది" అని వ్యంగ్యంగా ఛలోక్తి  విసురుతారు.. ఇండస్ట్రియల్ రివొల్యూషన్ పట్ల ఆ పెద్దాయనకున్న వ్యతిరేకత మనకందరికీ మొదట్నుంచీ తెలిసిందే..ఇంకా కదిలిస్తే "ఎల్మ్ ట్రీ కంటే ఫ్యాక్టరీ చిమ్నీ ఏమంత వాస్తవంగా అనిపిస్తుంది మీకు ?" అని ఎదురు ప్రశ్నిస్తారు..అదీ కాకపోతే "మేఘాలతో పోలిస్తే Bletchley station చూరులో వాస్తవికత పాళ్ళు ఎంతంటారు",చివరకి "నాలుగో నెంబరు ప్లాట్ఫారం కి వెళ్ళే బ్రిడ్జి,హేమ్డాల్ Gjallarhorn తో కావలి కాసే బైఫ్రాస్ట్ బ్రిడ్జి కంటే ఏమంత గొప్పగా ఉంటుందంటారు" ..ఇలా ఎడ్డెమంటే తెడ్డెమనే ఆయనతో మాటల్లో నెగ్గలేము..ఆ పెద్దాయనకు చాదస్తం జాస్తి :) చివరగా "The only people who inveigh against escape are jailers." అని ఒక స్టేట్మెంట్ మన మొహాన పారేస్తారు.

టోల్కిన్ 'టైరానికల్ జడ్జిమెంట్స్' గురించి ప్రక్కన పెడితే ఉర్సులా లెగైన్ 'The Language of the Night' అనే పుస్తకంలో ఫాంటసీ గురించి కొన్ని వ్యాసాలు రాశారు..అమెరికన్లకు డ్రాగన్లంటే ఎందుకంత భయం అని ఆరాతీస్తూ ఈ విధంగా రాశారు,

I will speak of modern Americans, the only people I know well enough to talk about. In wondering why Americans are afraid of dragons, I began to realize that a great many Americans are not only anti fantasy, but altogether antifiction. We tend, as a people, to look upon all works of the imagination either as suspect or as contemptible. "My wife reads novels. I haven't got the time." "I used to read that science fiction stuff when I was a teenager, but of course I don't now." "Fairy stories are for kids. I live in the real world." Who speaks so? Who is it that dismisses War and Peace, The Time Machine and A Midsummer Night's Dream with this perfect self-assurance? It is, I fear, the man in the street—the hard-working, over-thirty American male—the men who run this country. Such a rejection of the entire art of fiction is related to several American characteristics: our Puritanism, our work ethic, our profit-mindedness, and even our sexual mores.

'వార్ అండ్ పీస్' నో,'లార్డ్ ఆఫ్ ది రింగ్స్' నో చదవడం ఒక పని కాదు,అది సంతోషం కోసం చేసేది.ఒకవేళ అలా చెయ్యడంలో ఎడ్యుకేషనల్ వాల్యూస్,సెల్ఫ్ ఇంప్రూవ్మెంట్ లాంటివి  లేకపోతే అప్పుడు ప్యూరిటన్ వేల్యూ సిస్టమ్లో అది 'self-indulgence' లేదా 'escapism' మాత్రమే అవుతుంది..ఎందుకంటే ప్యూరిటన్ల దృష్టిలో 'సంతోషానికి' విలువ శూన్యం ,వారికి సంబంధించినంత వరకూ అది ఒక 'పాపం'..అదే విధంగా ఒక బిజినెస్ మాన్ వేల్యూ సిస్టంలో,చేసిన పనికి వెనువెంటనే లాభం రాకపోతే,ఆ పని సమర్ధనకు నోచుకోదు.అందుచేత టోల్కిన్ నో,టాల్స్టాయ్ నో ఏ ఆక్షేపణా లేకుండా చదవగలిగే  ఎక్స్క్యూజ్ ఎవరికైనా ఉందంటే అది ఒక్క ఇంగ్లీషు టీచర్ కి మాత్రమే,ఎందుకంటే అలా చదివినందుకు అతడు జీతం తీసుకుంటాడు గనుక..కానీ మన బిజినెస్ మాన్ మాత్రం అప్పుడోసారీ,ఇప్పుడోసారీ ఒక 'బెస్ట్ సెల్లర్' చదువుతుంటాడు,అది మంచి పుస్తకం అని భావించి కాదు,అది 'బెస్ట్ సెల్లర్' గనుక,ఆ పుస్తకం ఒక సక్సెస్ గనుక,దానికి డబ్బులొచ్చాయి గనుక అంటారు లెగైన్.

ఈ విషయంలో జెండర్ ఎలిమెంట్ కోణాన్ని గురించి కూడా మాట్లాడుతూ,లెగైన్ లోని స్త్రీవాది పురుషస్వామ్యం మీద ధ్వజమెత్తుతారు,నిజానికి ఈ anti-fiction ఆటిట్యూడ్ మగవాళ్ళదని అంటారు.

The last element, the sexual one, is more complex. I hope I will not be understood as being sexist if I say that, within our culture, I believe that this antifiction attitude is basically a male one. The American boy and man is very commonly forced to define his maleness by rejecting certain traits, certain human gifts and potentialities, which our culture defines as "womanish" or "childish."

And one of these traits or potentialities is, in cold sober fact, the absolutely essential human faculty of imagination. Having got this far, I went quickly to the dictionary. The Shorter Oxford Dictionary says: "Imagination. 1. The action of imagining, or forming a mental concept of what is not actually present to the senses; 2. The mental consideration of actions or events not yet in existence." Very well; I certainly can let "absolutely essential human faculty" stand. But I must narrow the definition to fit our present subject. By "imagination," then, I personally mean the free play of the mind, both intellectual and sensory. By "play" I mean recreation, re-creation, the recombination of what is known into what is new. By "free" I mean that the action is done without an immediate object of profit—spontaneously. That does not mean, however, that there may not be a purpose behind the free play of the mind, a goal; and the goal may be a very serious object indeed. Children's imaginative play is clearly a practicing at the acts and emotions of adulthood; a child who did not play would not become mature. As for the free play of an adult mind, its result may be War and Peace, or the theory of relativity. To be free, after all, is not to be undisciplined. I should say that the discipline of the imagination may in fact be the essential method or technique of both art and science.

It is our Puritanism, insisting that discipline means repression or punishment, which confuses the subject. To discipline something, in the proper sense of the word, does not mean to repress it, but to train it—to encourage it to grow, and act, and be fruitful, whether it is a peach tree or a human mind. I think that a great many American men have been taught just the opposite. They have learned to repress their imagination, to reject it as something childish or effeminate, unprofitable, and probably sinful. They have learned to fear it. But they have never learned to discipline it at all. Now, I doubt that the imagination can be suppressed. If you truly eradicated it in a child, that child would grow up to be an eggplant. Like all our evil propensities, the imagination will out. But if it is rejected and despised, it will grow into wild and weedy shapes; it will be deformed. At its best, it will be mere ego-centered daydreaming; at its worst, it will be wishful thinking, which is a very dangerous occupation when it is taken seriously.

సాహిత్యానికి సంబంధించి ఒకప్పటి ప్యూరిటన్ వ్యవస్థలో బైబిల్ ను మాత్రమే చదవడానికి అనుమతించేవారు.ఇప్పుడు సెక్కులర్ ప్యూరిటన్ కాలంలో మగవాళ్ళు,నవలలు వాస్తవం కాదు కాబట్టి వాటిని చదవడం 'unmanly' గా పరిగణిస్తూ టీవీల్లో వచ్చే బ్లడీ డిటెక్టివ్ థ్రిల్లర్స్  చూస్తున్నారంటారావిడ.అదీ కాకపోతే హాక్ వెస్ట్రన్ నో,స్పోర్ట్స్ కథనాల్నో చదువుతూ ప్లే బాయ్,పోర్నోగ్రఫీల దగ్గర ఆగుతున్నారంటారు.

It is his starved imagination, craving nourishment, that forces him to do so. But he can rationalize such entertainment by saying that it is realistic—after all, sex exists, and there are criminals, and there are baseball players, and there used to be cowboys—and also by saying that it is virile, by which he means that it doesn't interest most women. That all these genres are sterile, hopelessly sterile, is a reassurance to him, rather than a
defect. If they were genuinely realistic, which is to say genuinely imagined and imaginative, he would be afraid of them. Fake realism is the escapist literature of our time.

కాల్పనిక సాహిత్యం చదవడం ఒక ఎస్కేపిజం అన్న వాదన ఈమధ్య తరచూ వినిపిస్తోంది..ఫిక్షనల్ ప్రపంచాన్ని ప్రేమించడం విషయంలో ఈ 'ఎస్కేపిజం' అనే మాట ఒక విధమైన చులకనతోనో లేక జాలితోనో వాడబడుతోందని అనేకమంది రచయితలు  వాపోయారు కూడా..మరి నిజంగా ఫిక్షన్ చదవడం ఎస్కేపిజమా ? ఫిక్షన్ చదివేవాళ్ళు నిజజీవితంలో ఎస్కేపిస్టులుగా వాస్తవానికి దూరంగా బ్రతుకుతారా అని ఆలోచిస్తే,అది మనం ఎలాంటి పుస్తకాలు చదువుతున్నాం అనే విషయంపై మీద ఆధారపడి ఉంటుందని అంటారు లెగైన్..ఇమాజినేషన్ కి ఎంత మాత్రం ఆస్కారం లేని ఫాక్ట్స్ దట్టించిన పుస్తకాలూ,నాన్ ఫిక్షన్ లాంటివి అని బహుశా ఆవిడ ఉద్దేశ్యం కావచ్చు.ఈ క్రింది పేరాలో లెగైన్ చెప్పిన 'ట్రైనింగ్ ఆఫ్ మైండ్' కి ఆస్కారం ఇచ్చే జానర్ 'ఫాంటసీ'(ఫెంటాస్టిక్) మాత్రమే.రియలిస్టిక్ ఫిక్షన్ ఒక వయసు వరకూ చదివినా,ఆ తరువాత దాన్ని చదవడం వల్ల పెద్దగా ఉపయోగం ఉండదు.వ్యక్తిత్వ వికాసం పూర్తైన తరువాత మరో రచయిత రాసిన ఏ ఫిలాసఫీ చదివినా అది మన సిద్ధాంతాలతో క్లాష్ అవుతుంది తప్ప,దాని వల్ల ఇమాజినేషన్ కి అవకాశం ఉండదని లెగైన్ భావన కావచ్చు.

And probably the ultimate escapist reading is that masterpiece of total unreality, the daily stock market report. Now what about our man's wife? She probably wasn't required to squelch her private imagination in order to play her expected role in life, but she hasn't been trained to discipline it either. She is allowed to read novels, and even fantasies. But, lacking training and encouragement, her fancy is likely to glom on to very sickly fodder, such things as soap operas, and "true romances," and nursy novels, and historico-sentimental novels, and all the rest of the baloney ground out to replace genuine imaginative works by the artistic sweatshops of a society that is profoundly distrustful of the uses of the imagination. What, then, are the uses of imagination? You see, I think we have a terrible thing here: a hardworking, upright, responsible citizen, a full-grown, educated person, who is afraid of dragons, and afraid of hobbits, and scared to death of fairies. It's funny, but it's also terrible. Something has gone very wrong. I don't know what to do about it but to try and give an honest answer to that person's question, even though he often asks it in an aggressive and contemptuous tone of voice. "What's the good of it all?" he says. "Dragons and hobbits and little green men—what's the use of it?" The truest answer, unfortunately, he won't even listen to. He won't hear it. The truest answer is, "The use of it is to give you pleasure and delight." "I haven't got the time," he snaps, swallowing a Maalox pill for his ulcer and rushing off to the golf course. So we try the next-to-truest answer. It probably won't go down much better, but it must be said: "The use of imaginative fiction is to deepen your understanding of your world, and your fellow men, and your own feelings, and your destiny." To which I fear he will retort, "Look, I got a raise last year, and I'm giving my family the best of everything, we've got two cars and a color TV. I understand enough of the world!" And he is right, unanswerably right, if that is what he wants, and all he wants. The kind of thing you learn from reading about the problems of a hobbit who is trying to drop a magic ring into an imaginary volcano has very little to do with your social status, or material success, or income. Indeed, if there is any relationship, it is a negative one. There is an inverse correlation between fantasy and money. That is a law, known to economists as Le Guin's Law.

నాకు ఉర్సులా లెగైన్ అంటే ఎందుకంత ఇష్టమో ఇది చదివాక మరోసారి అర్ధమైంది.ఈ పేరాగ్రాఫ్ లు చదివి చప్పట్లు కొట్టకుండా ఉండలేకపోయాను :) సాహిత్యంతో అనునిత్యం స్నేహం నిజంగా చదివేవాళ్ళకి మేలే చేస్తుందా ? కాల్పనిక ప్రపంచంలో దిశానిర్దేశం లేని ప్రయాణం పాఠకుల్ని వాస్తవ జీవితపు లక్ష్యాల నుండి దూరం చేస్తుందా ? అనే ప్రశ్నలకు పైన రచయితల మాటల్లో కొంతవరకూ సమాధానాలు దొరికాయనే అనుకుంటున్నాను.

చివరగా హ్యరీ పాటర్ లో డంబుల్ డోర్ కీ,హ్యారీకీ మధ్య జరిగే చిన్న సంభాషణతో ఈ వ్యాసం ముగిస్తాను.

“Tell me one last thing,” said Harry. “Is this real? Or has this been happening inside my head?”

“…Of course it is happening inside your head, Harry, but why on earth should that mean that it is not real?” --------‘Harry Potter and the Deathly Hallows’