Bartleby & Co. - Enrique Vila-Matas

'బార్టిల్బీ',మొదటిసారి విన్నాను ఈ పదం..తన పనిని చెయ్యడానికి నిరాకరించే ఉద్యోగిని బార్టిల్బీ అంటారట..అమెరికన్ రచయిత హెర్మన్ మెల్విల్ రాసిన "Bartleby,the Scrivener:A Story of Wall Street" అనే కథలో ఒక కాపీరైటర్ ఒక లాయర్ వద్ద ఉద్యోగంలో చేరతాడు..మొదట్లో కష్టపడి పని చేసినా, ఒకరోజు హఠాత్తుగా యజమాని ఒక డాక్యుమెంట్ ని ప్రూఫ్ రీడింగ్ చెయ్యమని ఇస్తే తాపీగా "నేను చెయ్యకూడదు అనుకుంటున్నాను" అంటాడు..ఆ తరువాత అతను నెమ్మదిగా ఒకదాని తరువాత ఒకటి,తనకు నిర్దేశించిన పనులేవీ చెయ్యడం మానేసి తదేకంగా ఆఫీసు కిటికీలోంచి బయటకి చూస్తుంటాడు..ఈ కథ వినడానికి అబ్సర్డ్ గా అనిపించినా ఇందులో తన పనిని తాను చెయ్యడానికి నిరాకరించిన బార్టిల్బీ(Bartleby) మనఃస్థితిలా,మంచి నైపుణ్యం,శైలి ఉన్న గొప్ప రచయితలు (ఆర్టిస్టులు) రాయకపోవడానికీ,లేదా రాయడం మానెయ్యడానికీ కారణాలు ఏమై ఉంటాయనే అంశంపై స్పానిష్ రచయిత ఎన్రికై విలా మటస్ (Enrique Vila-Matas) రాసిన పుస్తకం ఈ 'బార్టిల్బీ అండ్ కో' (Bartleby & Co.)..సాహిత్యంలో ఈ 'శూన్యత' పట్ల ఆకర్షణ వల్ల ఒకటి రెండు రచనల తరువాత రచయితలు ఈ బార్టిల్బీ సిండ్రోమ్ అనే వ్యాధికి గురైన వైనాన్ని పరిశోధించే క్రమంలో ఈ రచన ప్రాణం పోసుకుంది..పాతికేళ్ళ సుదీర్ఘ మౌనం తరువాత ఒక రచయత ఏమీ రాయలేక తన 'బార్టిల్బీ సిండ్రోమ్' గురించి ఫుట్ నోట్స్ రాసే ప్రయత్నం చేస్తాడు..ఈ క్రమంలో సాహిత్యరంగంలో ఈ 'నిశ్శబ్దానికి' కారణాలు వెతుకుతూ పలువులు రచయితల జీవితాలపై దృష్టి సారిస్తాడు.

Image Courtesy Google

కొన్ని పుస్తకాలు మనల్ని వెతుక్కుంటూ వస్తాయంటారు..ఇది అలాగే వచ్చింది..సరిగ్గా పెస్సోవాని చదువుతున్న సమయంలోనే ఈ పుస్తకం కంటపడడం విచిత్రం..ఎందరో గొప్ప గొప్ప రచయితలు,ప్రతి ఒక్కరూ తమ రచనల ద్వారా ప్రపంచానికి తమ గళాన్ని వినిపించాలని ఆరాటపడిన వాళ్ళే..మరి పెస్సోవా మాత్రం తన రచనల్ని ప్రచురించకుండా ఎందుకు ఊరుకున్నారు,పైగా ఒక ఫాంటమ్ లా మారుపేర్లు,వ్యక్తిత్వాలతో ఎందుకు తన కళని తెరచాటున ఉంచారనేది నాకు కొరుకుడుపడలేదు..ఇక్కడ పెస్సోవా తన ఉనికిని పరిత్యజించడం ఒక ఎత్తైతే,శూన్యాన్ని తన కళగా చేసుకోవడం మరో ఎత్తు..ఈ విచిత్రమైన స్థితికి కారణాలు ఏంటా అని ఆలోచిస్తున్న తరుణంలో ఈ పుస్తకం చదవడం తటస్థించింది..నా అనుమానాలకు ఇందులో సమాధానాలు దొరికాయనే అనుకుంటున్నాను..రచయితల్లో ఈ సిండ్రోమ్ గురించిన స్పృహ పాతదే..రూల్ఫో లాగానే Wittgenstein అనే తత్వవేత్త కూడా రెండే రెండు రచనలు చేస్తే,ఆండ్రే గిడే సృష్టించిన ఒక పాత్ర చివరివరకూ పుస్తకం రాద్దామని ప్రయత్నించి రాయకుండా ఉండిపోతుందట..అలాగే ఆస్ట్రియన్ ఫిలాసఫర్ రాబర్ట్ మూసిల్ 'The man without qualities' అనే పుస్తకంలో 'unproductive author' అనే ఆలోచనపై చర్చించారట..వలరీ ఆల్టర్ ఇగో,Monsieur Teste రాయడాన్ని నిరాకరించడమే కాక తన లైబ్రరీని కిటికీలోంచి బయటకు విసిరేశారట..ఇలా సాహిత్యరంగంలో అస్త్ర సన్యాసం చేసినవారు కోకొల్లలు అంటూ ఈ బార్టిల్బీ సంఘ సభ్యుల మీద అద్భుతమైన విశ్లేషణలు చేశారు రచయిత..

సృజనాత్మకత అందరికీ దొరికే అదృష్టం కాదు..అందుకే కళాకారులకి సరస్వతీ కటాక్షం ఉంది అనడం తరచూ వింటూ ఉంటాం..మరి చరిత్ర తిరగేస్తే అపూర్వమైన సృజనాత్మకత ఉండీ కూడా కొందరు గొప్ప కళాకారులూ మౌనాన్ని ఎందుకు ఆశ్రయించారనేది సాహితీ దిగ్గజాలకు సైతం కొరుకుడుపడని విషయం..సాహిత్య సృష్టిలో ఇటువంటి స్తబ్ధతను కోరుకున్న రచయితల్ని 'బ్లాక్ సన్స్ ఆఫ్ లిటరేచర్' ,'రైటర్స్ ఆఫ్ నో' అని ఈ పుస్తకంలో సంభోదిస్తారు..
అయినా రాయకపోవడానికి కారణాలు ఏమై ఉంటాయి !! సమాజంపట్ల తిరస్కార భావం అని కొందరంటే,వైఫల్యాలు ఎదుర్కోలేని బెదురని మరికొందరంటారు..సృజనాత్మకతకి హద్దుల్లేకపోయినా ఆర్టిస్టులకి కూడా పరిమితులుంటాయనీ,సాహిత్యంతో సహజీవనం వాస్తవజీవితాన్ని నాశనం చేస్తుందని మరికొందరి వాదన..'I'm Nobody' అనుకోవడం వల్ల కొందరు రాయలేకపోతున్నారు అనే వాదన మనిషికి 'నేను' అనే అహం లేకపోవడం,సృజనకు అవరోధమా అనే దిశగా ఆలోచనలు రేకెత్తిస్తుంది..కానీ ఈ ఆలోచనకు భిన్నంగా పెస్సోవా లాంటివాళ్ళు ఈ 'శూన్యం' (nothingness) అనే అంశాన్నే ఆధారంగా చేసుకుని ఎన్నో రచనలు చేశారు..హ్యూమన్ మోర్టాలిటీ గురించి స్పష్టత ఉండడం,అస్తిత్వంలోని అస్థిరతను ఆర్టిస్టులు ముందుగానే గ్రహించడం లాంటివి కూడా కళాకారుల్లో ఈ నిశ్శబ్దానికి కారణాలని ఇందులో కొన్ని ఉదాహారణలు చూస్తే అనిపిస్తుంది..Art itself is imperfection అనుకుంటే నేననే అహంభావం (?),కాస్త నేపట్టిన కుందేలుకి మూడేకాళ్ళన్న మనస్తత్వం లాంటివి తగుమోతాదులో ఆర్టిస్టులకి అవసరమే అని ఇందులో కొని విశ్లేషణలు చూశాక అనిపించింది.

For some time now I have been investigating the frequent  examples of Bartleby’s syndrome in literature, for some time  I  have  studied  the  illness,  the  disease,  endemic  to  contemporary  letters,  the  negative  impulse  or  attraction  towards  nothingness  that  means  that  certain  creators,  while  possessing  a  very  demanding  literary  conscience  (or  perhaps  precisely because of this),  never manage to write: either they  write one or two books and then stop altogether or, working  on  a  project,  seemingly  without  problems,  one  day  they  become literally paralysed for good.

 Álvaro de Campos, an expert  in saying that the only metaphysics in the world were chocolates,  and  an  expert in  taking  the  silver  foil  in  which  they  were wrapped and throwing it to  the ground,  as  previously,  he  said,  he  had thrown his  own life  to  the ground.

ఈ సాహిత్య సన్యాసం చేసిన వారిని గురించి రాస్తూ,రెండే రెండు రచనలు చేసిన ప్రముఖ మెక్సికన్ రచయిత  జువాన్ రుల్ఫో గురించి ఆయన ఫ్రెండ్ రాసిన 'The wisest fox' అనే ఒక కథ చెప్తారు..ఆ కథలో ఒక నక్క ఉండేది,అది రెండు గొప్ప పుస్తకాలు రాసిన తరువాత రాయడం మానేసింది..ఏళ్ళు గడుస్తున్నా నక్క ఏమీ రాయకపోవడం చూసి అందరూ ఆ నక్క గురించి విచిత్రంగా మాట్లాడుకుంటూ ఒకసారి పార్టీలో "నువ్వు రాయాలి" అని అన్నారట."అదేంటి నేను ఆల్రెడీ రెండు పుస్తకాలు ప్రచురించాను కదా" అన్నప్పుడు, "అవును అవి మంచి రచనలు కాబట్టి నువ్వు ఇంకో పుస్తకం రాయాలి" అన్నారు..అప్పుడు నక్క మనసులో "వాళ్ళకి కావాల్సింది నా చేత ఒక చెడ్డ పుస్తకాన్ని రాయించడం" అని అనుకుందట..అది ఒక నక్క కాబట్టి వారి ప్రతిపాదనను సున్నితంగా తిరస్కరించింది అంటారు..ఈ కథ ను బట్టి రచయితల్లో వైఫల్యాలకు భయపడి రాయని వారు కొందరైతే,నిజాయితీగా తమలో సృజనాత్మకత అంతరించిపోయిందని తెలుసుకుని పరుగును ఆపడాన్ని కళగా చేసుకున్నవారు మరికొందరు.

“Adieu”  is  a  brief text by  Rimbaud included in A Season  in  Hell,  in which  the  poet does  indeed  appear  to  be  saying  farewell to literature: “Autumn already! But why yearn for an  eternal  sun  if we  are  committed  to  the  discovery  of divine  light,  far  away from those who die at different seasons?”

A writer who does not write is a monster who invites  madness అని కాఫ్కా అన్నట్లు రచయితలు రాయకపోతే జరిగే నష్టంతో పోలిస్తే,రాస్తే జరిగే నష్టం చిన్నదా పెద్దదా అని ఆలోచించాను..పంతొమ్మిదేళ్ళ వయసులో ఫ్రెంచ్ కవి ఆర్థర్ రింబాడ్ కూడా సాహిత్యసన్యాసం చేసి తుదకంటా మౌనాన్ని ఆశ్రయించడం గురించి రాస్తూ ,
“I grew used,” writes Rimbaud,  “to simple hallucination:  I saw very clearly a mosque in place of a factory,  a school of  drummers  formed  by  angels,  carriages  on the  highways  of  the sky,  a salon at the bottom of a lake"

No-one  can  derive  much pleasure from  the  task of making  a written inventory of their own hallucinations. Rimbaud did  it,  but after  two  books  he  grew  tired,  perhaps  because  he  sensed that he was  going to  lead a very  bad  life  if he  spent  all  his  time  recording  his  incessant visions  one  by  one. అంటారు..'మ్యూజ్' ను మనోఫలకంనుండి జారిపోకుండా నిరంతరం బంధించి ఉంచడంలో మానసిక సమతౌల్యం దెబ్బతింటుందని ఆర్టిస్టులు ముందుగానే ఊహించి సాహిత్యసన్యాసం చెయ్యడం బార్టిల్బీ సిండ్రోమ్ కు మరో కారణంగా చూపించారు..ఇది చదువుతున్నప్పుడు కళాసృష్టి చేసే విషయంలో అనుక్షణం స్పృహ కలిగి ఉండటం రచయితలకు శాపమా,వరమా అనే ప్రశ్న కూడా తలెత్తింది..ఈ పుస్తకంలో చాలా మంది రచయితల గురించి ఆసక్తికరమైన విషయవిశేషాలున్నాయి..నేను చదివిన కొందరు రచయతలు ఆండ్రే గిడే,కామూ,పెస్సోవా,రాబర్ట్ వాల్సర్,సాలింజర్,మొపాసా లాంటి కొందరితో పాటు మరికొందరు చదవాలనుకున్న గొప్ప రచయితల వివరాలు కూడా తెలిశాయి..

ఇంతవరకూ బాగానే ఉంది గానీ ఈ 'సాహిత్యంలో శూన్యాన్ని' కూడా ఒక కళారూపంగా చూడగలగడం అనే కాన్సెప్ట్ నాకు చాలా కొత్తగా,వింతగానేగాక ఆసక్తికరంగా కూడా  అనిపించింది.
ఏ మనిషికైనా ఏ పని మీదైనా ఒక 'కంఫర్టబుల్ జోన్' లోకి చేరాక ఆసక్తి సన్నగిల్లుతుంది..చాలాకాలం బొమ్మలతో ప్రాణంగా ఆడుకునే చిన్నపిల్లలు ఉన్నట్లుండి వాటిని వదిలెయ్యడం,స్నేహితులతో కబుర్లలో గడిపే యువత ఏదో ఒక సమయంలో ఏకాంతాన్ని కోరుకోవడం,పెద్దవాళ్ళలో 'రిటైర్మెంట్' అనే కాన్సెప్ట్ ఇవన్నీ ఈ వర్గంలోకి వస్తాయనుకుంటాను..జీవితంలో ఒక్కో దశలో ఒక్కో ఆసక్తిలాగా,ఇష్టం లేక,ఆసక్తి పోయాక మొక్కుబడిగా భౌతిక విషయాలకు సంబంధించి ఏ పనైనా అవసరం కొద్దీ చెయ్యగలరేమో గానీ కళను సృష్టించడం మాత్రం అసంభవం..కళ ఈ పరిధిలోకి రాదు..ఈ విషయం అర్ధమైన రచయితలు అందుకే మౌనాన్ని ఆశ్రయిస్తారేమో..

But,  paradoxically,  those who  shun the  pen  constitute literature as well. As Marcel Bénabou writes in Why  I Have Not Written Any  of My  Books,  “Above all,  dear reader, do  not believe  that the  books I have  not written are  pure  nothingness. On the contrary (let it be clear once and for all), they  are  held in  suspension in universal literature.”

I think  it  might  be  said  that,  in  a  certain  way,  both  Hölderlin  and  Walser  carried on  writing.  “To  write,”  Marguerite  Duras  remarked,  “is  also  not to  speak.  It is  to  keep silent. It is to howl noiselessly.”

ఒక మోస్తరు రచయితలే కాకుండా ఈ సిండ్రోమ్ బారిన పడ్డ వారిలో కాఫ్కా,మొపాసా,వాల్సర్ లాంటి గొప్ప గొప్ప రచయితలు కూడా ఉన్నారు..కాఫ్కా గోథేను చదువుతున్న సమయంలో కొన్ని రోజులు ఏమీ రాయలేకపోయారట..అలాగే గై డి మొపాసా జీవితం గురించి రాసిన విషయాలు కదిలించాయి..ప్రముఖ రచయితగా,ఫ్లాబర్ట్ శిష్యుడుగా కీర్తి ప్రతిష్ఠలార్జించిన మొపాసా చాలా సౌకర్యవంతమైన జీవితం గడిపారంటారు..కానీ ఒక రాత్రి హఠాత్తుగా తన బెడ్రూమ్ లోకి వచ్చి  "నేను అమరుణ్ణి" అని పిచ్చివాడిలా అరుస్తూ ఆత్మహత్యకు ప్రయత్నించిన తరువాత ఆయన మరెప్పుడూ రచనలు చెయ్యలేదు..ఒక మానసిక రోగిగానే ఆయన చివరిరోజులు గడిచాయట..అలాగే నోబెల్ గ్రహీత Juan  Ramón Jiménez రచనావ్యాసంగం వదిలేసిన కారణాలు కూడా మర్చిపోలేని ముద్ర వేస్తాయి..ఇలా చెప్పుకుంటూ పోతే వీటికి అంతం లేదు..ఇలాంటి కథలు ఈ పుస్తకంలో కోకొల్లలు..సాహిత్యలోకపు వెలుగుల వెనుక విఫలమయిపోయిన (?) రచయితల వ్యక్తిగత  జీవితాలు ఈ అరుదైన రచనలో వెలుగుచూశాయి..ఈ 'నిశ్శబ్దం' సాహిత్యానికి ఆవలి ప్రపంచాన్నీ,సాహితీలోకాన్నీ సమాంతరంగా చూపించే ప్రయత్నం చేస్తుంది.

చివరకు టాల్స్టాయ్ కూడా చివరి రోజుల్లో తన 'నైతిక వైఫల్యానికి' రైటింగ్ ఒక ప్రధాన కారణమని అంటూ సాహిత్యాన్ని ఒక శాపంగా భావించారనడం గమనార్హం..ఒక రోజు రాత్రి ఆయన తన డైరీలో తన జీవితంలో ఆఖరి వాక్యం రాశారట, a sentence he did not manage to finish: “Fais  ce  que dois, advienne  que  pourra”  (Do  your  duty,  come  what may).  It is  a  French proverb that Tolstoy was very keen on. The sentence  ended up looking like  this:Fais ce  que dois,  adv...
అని ఆ వాక్యం అసంపూర్తిగానే మిగిలిపోయింది అంటూ Many years  later,  Beckett would say even words abandon  us  and that’s all  there is  to  it. అని ముగించారు

ఇందులో రాబర్ట్ వాల్సర్ గురించి రాసిన విషయాలు ఆయన్ను మరింత అర్ధం చేసుకోడానికి దోహదపడ్డాయి..వాల్సర్ ఇరవై ఎమిదేళ్ళ నిశ్శబ్దాన్ని గురించి రాస్తూ,సాహిత్య లోకంలో ఉన్నత శిఖరాలు అధిరోహించే క్రమంలో దొరికే అధికారం,కీర్తిప్రతిష్ఠలు వాల్సర్ లాంటివాళ్ళకు ఉపయోగంలేనివంటారు.

He  stood rooted  to  the  spot,  viewed  me  with  utter seriousness and asked me,  if I valued his friendship, never to repeat  such  a  compliment.  He,  Robert  Walser,  was  a  walking  nobody and he wished to  be  forgotten.”

Someone  has  compared  Walser  to  a  long-distance  runner  who  is  on  the  verge  of  reaching the longed-for finishing-line and stops in surprise,  looks  round at masters  and fellow  disciples,  and abandons  the  race,  that  is  to  say  remains  in  what is  familiar,  in  an  aesthetics of bewilderment.

Walser wanted to be a walking nobody,  and the vanity he  loved  was  like  that  of Fernando  Pessoa,  who  once,  on  throwing a chocolate silver-foil wrapper to  the ground,  said  that,  in doing so,  he  had thrown away life.


వాల్సర్ 'Jakob von Gunten' లో  “I must  stop writing  for  today.It excites  me  too  much.The  letters  flicker and dance in front of my eyes.” అంటారు.

ఈ విశ్లేషణలో రీడర్స్ ని కూడా కలుపుకున్నారు..
Bobi  Bazlen  was  a Jew  from  Trieste  who  had  read  every  book  in  every  language  and  who,  while  possessing  a  very  demanding literary conscience (or perhaps precisely because  of this),  instead of writing preferred to  intervene directly in  people’s lives. The fact that he never wrote a book forms part  of his work.

సాహిత్యసన్యాసాన్ని సమర్ధించే దిశగా చేసిన పరిశోధనల్లో రాయకపోవడాన్ని ఒక వైఫల్యంగా భావించినవాళ్ళూ ఎదురవుతారు..
There are even moments in the book when Del Giudice  treats  the  mythical  writer  of the  No  with  extreme  cruelty,  quoting what an old friend of Bazlen has said: “He was evil.  He spent his whole time meddling in other people’s lives and  affairs.  He  was  nothing  but  a  failure  who  lived  his  life  through others.”

Another,  no  less  ingenious,  device  is  that  contrived  by  Jules  Renard,  who  in  his  Diary  notes  this  down:  “You’ll  achieve  nothing.  However  much  you  do,  you’ll  achieve  nothing.  You  understand the best poets,  the most profound  prose-writers, but though they say to understand is to equal,  you’ll  be  about as  comparable  to  them as  the  lowest dwarf  can be compared to giants [...] You’ll achieve nothing. Weep,  shout, clasp your head in both your hands,  hope, lose hope,  apply yourself again, push the stone. You’ll achieve nothing.”

In his stealthy and prolonged search, he always acted with  admirable lucidity and never lost sight of the fact that,  even  as  an  author without a  book and  a writer without texts,  he  still moved in the field of art: “Here I am, detached from civil  things,  in  the  pure region of art.” (joubert)

కాల్విన్ అండ్ హాబ్స్ లో 'Nude  Descending  a  Staircase' అనే ఒక కామిక్ స్ట్రిప్ ఉంటుంది..ఇందులో ఆ సెటైర్ తాలూకా కథను గురించి ప్రస్తావించారు.

Marcel Duchamp was  born in France in 1887 and died  a United States citizen in 1968. He was at home in both  countries  and  divided  his  time  between  them.  At  the  New York Armory Show of 1913,  his Nude  Descending  a  Staircase  delighted and offended  the press,  provoked a  scandal that made him famous in absentia at the age of  twenty-six,  and drew him to  the United States in 1915.

No-one ever catches up with Melville’s strange impostor,  just as  nobody ever caught up with Duchamp,  the man who  did  not  trust  in  words:  “As  soon  as  we  start  putting  our  thoughts into words and sentences everything gets distorted,  language is  just no damn good — I use  it because I have  to,  but  I  don’t  put any  trust  in  it.  We  never  understand  each  other.”

సాహిత్యం గురించి మాట్లాడుకునేటప్పుడు  ఆస్కార్ వైల్డ్ గురించి ప్రస్తావనలేని పుస్తకం రాయడం అసంభవమేమో..
In “The Critic as Artist”, Oscar Wilde voiced an old ambition:  “to  do  nothing at all  is  the  most difficult thing in  the  world,  the most difficult and the most intellectual".

“When  I  did  not  know  life,  I  wrote;  now  that  I  know  its  meaning,  I  have  nothing more to  write" 

If we  add  to  this  unattainable,  universal  aspiration what  Oscar  Wilde  wrote  about  the  public  having  an  insatiable  curiosity to know everything except what is worth knowing,

పుస్తకం నుండి మరి కొన్ని,
Susan Sontag discusses in her book Styles of Radical Will: “The  choice  of permanent  silence  doesn’t  negate  [the  artist’s]  work.  On  the  contrary,  it  imparts  retroactively  an  added  power and authority to what was  broken off — disavowal  of  the work becoming a new source of its validity,  a certificate  of unchallengeable seriousness. That seriousness consists in  not regarding art [...] as something whose seriousness lasts  for ever, an ‘end’, a permanent vehicle for spiritual ambition.  The truly serious attitude is one that regards art as a ‘means’  to  something  that  can  perhaps  be  achieved  only  by  abandoning art.

About Chamfort “His  extreme,  cruel  attitude,”  says  Camus, “led him  to  that final  denial which is  silence."

In one  of his Maxims we  read  the  following:  “M.,  whom  they  wanted  to  discuss  various  public  and  private  matters,  coldly replied,  ‘Every day I add  to  the  list of things  I don’t  talk about;  the greatest philosopher would  be  the one with  the longest list.’”

The denial of art led  him  to  even  more  extreme  denials,  including  that  “final  denial”  referred  to  by  Camus,  who,  commenting  on  why Chamfort  did  not write  a  novel  and  fell  into  an  extended  silence, has this to say: “Art is the opposite of silence, constituting one of the  signs of that complicity which joins us  to  men  in  our  common  struggle.  For  someone  who  has  lost  that complicity and has sided completely  with  rejection, neither  language nor art conserve their expression. This is, no doubt,  the  reason  why  that  novel  of a  denial  was  never  written:  precisely because  it was  the  novel  of a  denial.  The  point is  that this art contains the very principles that ought to lead it  to  negate itself.”

“The  dignity  of intelligence  lies  in  recognising  that it  is  limited  and that the universe exists  outside it.”

Robert  Musil’s  Young  Törless,  who,  in  the novel of the same name published in 1906, warns  of the  “second life  of things,  secret and elusive  [...], a life  that is  not  expressed  in  words  and  that  nonetheless  is  my  life”

“The  act  of  rejecting is  difficult and rare,  though identical in each of us  from the moment we have grasped it. Why difficult? Because  you  have  to  reject not only the worst,  but also  a reasonable  appearance, an outcome that some would call  happy.”

Poetry unwritten, but lived in the mind: a beautiful ending  for  someone who ceases  to write.

“What  we  cannot  speak  about  we  must  pass  over  in  silence,” wrote Wittgenstein.

I am like an explorer who advances towards the void. That  is  all. 

I started memorising,  over and  over,  Wittgenstein's saying  that everything  that can  be  thought can  be  thought clearly,  everything that  can be  put into words  can be  put clearly,  but not everything  that can be  thought can be put into words.

Whoever  affirms  literature  in  itself  affirms  nothing.  Whoever looks for it is only looking for what escapes, whoever  finds  it only  finds  what  is  here  or,  which  is  worse,  what is  beyond literature. That is why, in the end, every book pursues  non-literature as the essence of what it wants and passionately  desires to  discover.