The Blind Owl - Sadegh Hedayat

Image courtesy Google

రచయితల్లో కొందరు నిర్లిప్తంగా ఉంటూ కథకు దూరంగా పూర్తిగా ప్రేక్షక స్థానంలో ఉండి తమ రచనలు చేస్తే,మరి కొందరు కథతో మమేకమై,అంతా తానై,అన్నీ తానై కథను ముందుకు నడిపిస్తారు. ఇరాన్ కు చెందిన Sadeq Hedayat ఆ రెండో కోవకి చెందిన రచయిత..అందువల్ల 'The Blind Owl' గురించి చెప్పుకోవాలంటే Sadeq Hedayat గురించే చెప్పుకోవాలి..ఇందులో కథ,కథనం,ప్రేక్షకుడు,వీక్షకుడూ,రచయితా,పాఠకుడూ,విమర్శకుడు అన్నీ ఆయనే..ఆయనకి చదివేవాళ్ళతో సంబంధంలేదు. చదివి ఏమనుకుంటారో అని భయం అంతకంటే లేదు. ఉన్నదున్నట్లుగా ఏమాత్రం ఫిల్టర్స్ లేకుండా తన ఆలోచనల్నీ,  పిచ్చితనాన్నీ,కోపాన్నీ,బాధనూ,ప్రేమనూ,ద్వేషాన్నీ, మనసులో ఎన్ని భావోద్వేగాలకు స్థానం ఉందో అన్నిటినీ ఈ రచన ద్వారా మన ముందు కుమ్మరిస్తారు.

"I am writing only for my shadow, which is now stretched across the wall in the light of the lamp..I must make myself known to him."

అంటూ మొదటి పేజీ లోనే చెప్పడంలో,"ఇది నా కోసం,నా నీడ కోసం రాసుకుంటున్నాను,నేను నీకేమీ చెప్పట్లేదు,నీకు వినే అర్హత ఉందో లేదో కూడా నాకు తెలీదు,విని నువ్వేమనుకుంటావో నాకు అవసరం లేదు" అన్నట్లు ఉంటుంది చదివేవాళ్ళకి. ఈ విధంగా రచయితలో మొక్కవోని  తిరుగుబాటు ధోరణి మనకు రచన ఆదిలోనే పరిచయమవుతుంది.

'The Blind Owl' ను ఇరాన్ సాహితీరంగంలో ఎన్నదగ్గ రచనలు చేసిన సాదిఖ్ హెదాయత్ మాగ్నమ్ ఒపస్ గా పరిగణిస్తారు. మనిషి తన చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచంలో ఇమడలేకపోవడం,తనను సమాజంలో ఒక భాగంగా ఐడెంటిఫై చేసుకోలేకపోవడం వంటి మానసికప్రవృత్తులు అస్థిత్వవాదం,అబ్సర్డిటీలకు దారితీశాయి. ఇంత పెద్ద ప్రపంచంలో అంత మంది సుఖంగా బ్రతుకుతున్నారు కదా ! మరి నాకే ఈ బాధ ఎందుకు ! నేనెందుకు భిన్నంగా ఉన్నాను ! అని నిరంతరం ఆత్మపరిశీలన చేసుకుంటూ జీవిత పరమార్ధం తెలుసుకోవాలనే జిజ్ఞాసలోంచే ఈ 'బ్లైండ్ ఔల్' పుట్టింది. ఈ రచన ఇరాన్ రాజకీయ,సాంఘిక పరిస్థితులనూ/మతపరమైన నమ్మకాలనూ కించపరిచేదిగా ఉండటం వలన దీన్ని 18వ Tehran International Book Fair నుంచి బ్యాన్ చేశారంటారు. ఇరాన్ లో ఇది ప్రచురణకు నోచుకోకపోవడంతో ఇండియా లోనే దీనికి తొలి ముద్రణ జరిగింది.

ఈ కథలో మనకు పేరు తెలియని కథానాయకుడు పెన్ కేసెస్ తయారు చేసే ఆర్టిస్ట్. ఈ ఆర్టిస్ట్ ఒక వైపైతే మిగతా ప్రపంచం అంతా మరొక వైపు ఉంటుంది. ప్రొటొగోనిస్ట్ తన కంటే భిన్నంగా ఉన్న   మనుషుల్ని 'rabble-men' అనీ, తనని మాత్రమే దూరం పెడుతూ చాలామందితో వివాహేతర సంబంధాలు కలిగిన భార్యను 'bitch' అనీ పుస్తకం అంతా సంబోధిస్తాడు. ఒక ప్రక్కన తన ఉనికి మిగతా ప్రపంచం కంటే భిన్నమని నమ్ముతూనే, వారితో తనని పోల్చుకుంటూ వాళ్ళతో తనకున్న పొంతనల్ని సహించలేకపోతున్నానంటాడు. తాను చిన్నప్పటి నుంచీ ప్రేమించిన భార్య ప్రేమను పొందలేని నైరాశ్యం ఒక అబ్సెషన్ గా మారడంతో రచయిత ఆలోచనలు ప్రేమ నుంచి కోపంగా,ద్వేషంగా,ఆ పై విరక్తిగా మారడం వంటి పర్యవసానాలతో కథ ముందుకి వెళ్తుంది. ఇందులో కొన్ని వాక్యాలు రిపీటెడ్ గా మళ్ళీ మళ్ళీ చెప్తారు. కథంతా ఫస్ట్ పర్సన్ లోనే చెప్పినా భూత,వర్తమాన కాలాల మధ్య నడుస్తుంది. సమాజాన్ని లెక్కచెయ్యని రచయిత ధోరణి కొన్ని చోట్ల తెలుగు రచయిత చలం గారిని గుర్తుకు తెస్తుంది. మరికొన్ని చోట్ల గుడ్డిగా సమాజం మీద అక్కసు వెళ్ళబోసుకునే సినిసిజంతో కూడిన ధోరణిగా కూడా అనిపిస్తుంది. ఇందులో ఇరాన్,భారతీయ సంస్కృతులను విస్తృతంగా చర్చించారు,దానితో పాటుగా అక్కడక్కడ ఒమర్ ఖయ్యాం కవితల ప్రస్తావన కూడా ఉంటుంది.

It seemed as though mystery was everywhere and my lungs hardly dared to inhale the air.

 He was like someone whom I had known once, but he was no part of me.

I thought to myself, 'If it is true that everyone has his own star in the sky mine must be remote, dark and meaningless.Perhaps I have never had a star at all.'

ఈ పుస్తకంలో రచయిత ఆలోచనలు ఎప్పుడూ జీవన్మృత్యులవుల మధ్యలో ప్రయాణిస్తూ ఉంటాయి. యూరోప్ లో ఉన్న కాలంలో ప్రపంచ సాహిత్యంతో ఆయనకి పరిచయం కలగడంతో Kafka,Poe,Dostoevski లాంటి వారి ప్రభావం ఇందులో స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. ముఖ్యంగా మిగతా అస్తిత్వవాద రచనలకు భిన్నంగా ఇందులో రచయిత మృత్యువుకు అధిక ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం కనబడుతుంది. అంటే ఇందులో మృత్యువే హీరో అన్నమాట. ఈ ప్రపంచంలో నిజమైనదీ, నిజాయితీ కలిగినదీ మృత్యువు మాత్రమేనని ఆయన అభిప్రాయం. తన చుట్టూ ఉన్న ఈ ప్రపంచం,మనుషులూ,విధానాలు అన్నీ ఒక పచ్చి అబద్ధమనీ,మోసభూయిష్టమనే రచయిత ఆలోచనలు చేదు మాత్రల్లా ఒకపట్టాన మింగుడుపడవు. చదువుతున్నంతసేపు మన గుండె శబ్దం మనకే వినిపిస్తోందా అన్నట్లు అనిపించే నిశ్శబ్దపు రాత్రులనూ,పగళ్ళనూ అద్భుతంగా తన పదాల్లో మనముందు చిత్రించినప్పటికీ  ఆ నిశ్శబ్దంలోంచి ఎల్లలులేని నైరాశ్యం,సమాజంపై అంతులేని ఆగ్రహం లాంటివి చెవులు చిల్లులుపడే ధ్వనితో మేమున్నామంటూ ఆయన ప్రతి పదంలోనూ తమ ఉనికి చాటుకుంటూనే. జీవితం యొక్క Monotony ని చూసి చూసి విసిగిపోయిన రచయిత musings లో చివరకి పునర్జన్మ కూడా తనకి అక్కర్లేదనీ తనకి మళ్ళీ ఈ ప్రపంచాన్ని చూసే దౌర్భగ్యం వద్దనీ అంటారు.

అస్థిత్వవాదం,అబ్సర్డిటీ లు పరిచయమైన తొలినాళ్ళలో Herman Hesse, Andre Gide, Albert Camus లాంటి యూరోపియన్ రచయితలను చదివినప్పుడు,ఆ పుస్తకాలను పూర్తి చేసిన వారం-పది రోజులకి గానీ ఆ ప్రభావం నుంచి బయటపడేదాన్ని కాదు. ఇప్పుడు ఈ Blind Owl చదివాకా అవే నయం అనిపిస్తున్నాయి. వారి పుస్తకాల్లో ఉన్న సరళత్వం ఇందులో లేదు. Sadeq Hedayat consciousness కి తీక్షణత చాలా ఎక్కువ. మనకి తెలీకుండానే మన మెదళ్ళని తన ఆధీనంలోకి తీసేసుకోగల తీవ్రత అది. సులువుగా ఆకళింపు చేసుకునే రచనల కోవకు ఈ Blind Owl చెందదు. పిచ్చితనాన్ని,ద్వేషాన్నీ,బాధనూ,విరక్తినీ కూడా consider చెయ్యగలిగే మనసున్న వాళ్ళు   తప్పకుండా చదవవలసిన పుస్తకం ఇది. నేనైతే ఆ తీవ్రత చాలా ఎక్కువగా అనిపించి,రెండు మూడు ఇంటెర్వల్స్ లో చదివిన పుస్తకం ఇది. చివరగా ఈ పుస్తకం గురించి ఒక్క ముక్కలో చెప్పాలంటే 'Depiction of suffering in it's best possible way' అంటాను.

ఇన్నేళ్ళలో నేను చదివిన పుస్తకాల్లో మంచి పుస్తకం ఏదంటే చెప్పడానికి తడబడతానేమో గానీ అత్యంత విషపూరితమైన రచన ఏంటని అడిగితే మాత్రం అస్సలు తడుముకోను. అది 2017 లో చదివిన సదేగ్ హెదాయత్ మాగ్నమ్ ఓపస్ 'ది బ్లైండ్ ఔల్' అని చెబుతాను.

సాహిత్యంలో ఉత్తమ సాహిత్యంగా పరిగణింపబడేదంతా మంచిదని అనలేం. చక్కని భాష, వ్యాకరణం,కట్టిపడేసే నేరేషన్, ఇవన్నీ ఉన్న ఈ రచన పాఠకులకు పంచేది విషం మాత్రమే. సాహితీ విలువలు ఉన్న రచనలన్నీ నైతికపరంగా గొప్పవి కాదని అనడానికి ఇదొక మంచి ఉదాహరణ. The real challenge in reading such books is to retain your sanity after reading them. 😉

పుస్తకం నుండి కొన్ని నచ్చిన వాక్యాలు,

My heart stood still. I held my breath. I was afraid that if I breathed she might disappear like cloud or smoke.

ఒక మాస్టర్ పీస్ ఎలా పుడుతుందో చెప్తూ,

At such times as this every man takes refuge in some firmly established habit, in his own particular passion. The drunkard stupefies himself with drink, the writer writes, the sculptor attacks the stone. Each relieves his mind of the burden by recourse to his own stimulant and it is at such times as this that the real artist is capable of producing a masterpiece..

The subject I had chosen, a dead woman, had a curious affinity to my dead manner of painting. I had never been anything else than a painter of dead bodies.

The only thing that makes me write is the need, the overmastering need, at this moment more urgent than ever it was in the past, to create a channel between my thoughts and my unsubstantial self, my shadow, that sinister shadow which at this moment is stretched across the wall in the light
of the oil-lamp in the attitude of one studying attentively and devouring each word I write.This shadow surely understands better than I do. It is only to him that I can talk properly. It is he who compels me to talk. Only he is capable of knowing me. He surely understands..It is my wish, when I have poured the juice- rather, the bitter wine of my life down the parched throat of my shadow, to say to him, 'This is my life'.

How many stories about love, copulation, marriage and death already exist, not one ofwhich tells the truth! How sick I am of well-constructed plots and brilliant writing!

Monotony of life గురించి చెప్తూ,ఫిక్షన్ అంటే జీవితమంటే విసిగివేసారిపోయిన మనుషుల మనోవ్యధ ఫలితం అంటారు..

For thousands of years people have been saying the same words, performingthe same sexual act, vexing themselves with the same childish worries. Is not life frombeginning to end a ludicrous story, an improbable, stupid yam? Am I not now writing my own personal piece of fiction? A story is only an outlet for frustrated aspirations, for aspirations which the story-teller conceives in accordance with a limited stock of spiritual resources inherited from previous generations.

For three years, Of, rather for two years and four months - although, what do days and months matter? To me they mean nothing; time has no meaning for one who is lying in the grave - this room has been the tomb of my existence, the tomb of my mind.